آلبوم «راز اشک» با صدای مهرشاد حاجیلو و با آهنگسازی مزدا انصاری از جمله آثاری است که در سال گذشته روانه بازار موسیقی شد و بسیای از المان‌های اصالت موسیقی ایرانی را در خود جای داده بود.
این روزها آلبوم‌های زیادی در موسیقی ایرانی تولید و منتشر می‌شود. اما واقعیت این که بسیاری از این آثار کیفیت ویژه‌ای ندارند و اصالت‌های موسیقی ایرانی را چندان رعایت نمی‌کنند. شاید علت این جدایی از اصالت‌ها، توجه و اصرار بر نوآوری است. بسیاری از خوانندگان و آهنگسازان جوان، با این که تجربه لازم در زمینه کارشان را ندارند، اما باز هم به هر قیمتی شده به دنبال نوآوری هستند. در این میان اما، برخی از خوانندگان و آهنگسازان موسیقی ایرانی بی توجه به آفت‌های موجود در موسیقی ایرانی راه خود را دنبال می‌کنند و به اصالت‌ها تکیه می‌کنند. نگاهی به تاریخ موسیقی ایرانی در ۵۰ سال گذشته نیز نشان می‌دهد که راه درست همین است؛ پرداختن به اصالت‌ها. مزدا انصاری و مهرشاد حاجیلو از هنرمندانی هستند که در موسیقی ایرانی روند تکیه بر اصالت‌ها را در پی گرفته‌اند. آلبوم «راز اشک» با صدای مهرشاد حاجیلو و با آهنگسازی مزدا انصاری از جمله آثاری است که در سال گذشته روانه بازار موسیقی شد و بسیای از المان‌های اصالت موسیقی ایرانی را در خود جای داده بود. با مزدا انصاری و مهرشاد حاجیلو هم‌کلام شدیم تا درباره برخی از مسائل موجود در موسیقی ایرانی با آنها صحبت کنیم.
تسنیم: هم اکنون در موسیقی ما حرکتی وجود دارد که به سمت کار های نوگرا می رود. در همین راستا سازهای تازه هم ساخته و وارد موسیقی ایرانی شده اند. این شیوه ها که مدعی نوآوری هستند را چگونه می بینید؟
انصاری: نوآوری بسیار خوب است، اما به شرطی که خودش پیش بیاید نه این که آدم دنبالش باشد. این که من بخواهم حتماً کاری نو انجام دهم، به نظر من موفق نخواهد بود. باید کار خود را انجام داد و در مسیری که گام برمی داریم اگر به نکته ای نو رسیدیم از آن استفاده کنیم. اما اگر نوگرایی به مُد تبدیل شود و همه بخواهند کار تازه ای انجام دهند، نیازی نیست. خودم همیشه دوست داشته ام که مانند خودم کار کنم. هر گاه هم که لازم شده از سازها و یا موسیقی های دیگر هم استفاده کرده ام. در دنیای موسیقی صداها و سازهای بسیاری هست، آهنگساز باید تصمیم بگیرد که در کجا از کدام ساز استفاده کند؛ نه این که استفاده از ساز خاصی به اجبار انجام شود. گاهی ممکن است قطعه ای با سیتار زیبا شود و گاهی هم ممکن است قطعه با پیانو شکل بهتری بگیرد که در جای خود باید از این سازها استفاده کرد.
تسنیم: وجود سازهای جدید را در موسیقی ایران لازم می دانید؟
انصاری: به قول استاد فخرالدینی ساز هویت فرهنگی ماست و ساختن سازهای جدید می تواند موجب رنگ های صوتی تازه شود. اگر سازی قابلیت این را دارد که پیشرفت کند باید به آن پرداخت. مگر همه سازهای امروز در دنیای موسیقی از همان روز اول اینگونه صدادهی داشته اند؟! باید به مرور بر روی سازهای تازه کار کرد و نقص ها را برطرف کرد. همین سازهای موسیقی ایرانی مانند سنتور، ایرادهایی دارند که باید برطرف شوند.
تسنیم: یعنی شما در جایگاه آهنگساز استفاده از سازهای جدید را می پسندید؟
انصاری: حتما.
تسنیم: معمولا خواننده های جوان در آغاز راهشان در موسیقی، خیلی ریسک نمی کنند و در مسیری گام برمی دارند که قبلاً امتحان شده است. آیا شما در راهی که ادامه خواهید داد مایل به اجرا با سازهای جدید هستید؟
حاجیلو: همانگونه که جناب انصاری فرمودند، مشکلی با سازها نداریم که بخواهیم با سازهای تازه کار نکنیم. اگر ساز با فواصل صدایی من همخوانی داشته باشد و امکانات خوبی در اختیارم قرار دهد، به طور حتم از آن استقبال می کنم. با این حال باید مراقب باشیم که در این نوآوری ها اصالت موسیقی ایرانی از بین نرود. متأسفانه چیزهایی در موسیقی ایرانی شنیده می شود که اصلاً با اصالت موسیقی ایرانی همخوانی ندارد. برای مثال ساز گیتار را در اجرای موسیقی ایرانی به کار می برند و توجیهشان این است که اشتراکهایی میان موسیقی ایران و موسیقی فلامنکو وجود دارد. البته این کار برای یک یا دو بار جواب می دهد اما این که سازی مانند گیتار به پای ثابت موسیقی ایرانی تبدیل شود کار چندان درستی نیست. شما به غربی ها نگاه کنید؛ آنها به هیچ وجه استقبالی برای استفاده از سازهای ایرانی در موسیقی غربی نشان نمی دهند. این که من بخواهم از سازهای جدید استفاده کنم، شرطش این است که بتوانم با ساز ارتباط درستی بگیرم و پاسخگوی نیازهای من باشد. در غیر این صورت نه!
تسنیم: هم اکنون بحثی در موسیقی ما به نام «موسیقی چند صدایی» پر رنگ شده و بسیاری بر آن تاکید می کنند. کمی درباره موسیقی چند صدایی برایمان بگویید و تعریفی برایش ارائه دهید که ما و مخاطبانمان با این مفهوم بیشتر آشنا شویم.
انصاری: در تعریف موسیقی چند صدایی باید بگویم که براساس آنچه در علم «پُلی فونی» در دنیا هست، موسیقی ای را که دارای بافت هارمونی و «کُنتر پوان» باشد، موسیقی چند صدایی گویند. ماهیت موسیقی ایران که اکنون در اختیار ماست، یک صدایی است و براساس ملودی حرکت می کند. اما موسیقی دنیا براساس سرودهای کلیسایی بوده و چند صدایی از همان ابتدا وارد موسیقی آنها شده است. آهنگساز موسیقی غرب نمی تواند دیدگاهی غیر از «پُلی فونی» داشته باشد. وقتی علم موسیقی وارد ایران شد، به طبع آن «پُلی فونی» هم وارد موسیقی ما شد. از آن به بعد بود که برای موسیقی مان آکوردها و هارمونی هایی را نوشتیم. اما نکته اینجاست که موسیقی ما به چه شیوه ای «پُلی فونی» شود. ما به هیچ وجه نمی توانیم از شیوه هارمونی غربی برای چند صدایی کردن موسیقی مان استفاده کنیم. نظر بسیاری از استادان موسیقی ایران مانند استاد معروفی این بود که ما باید از شیوه کنترپوان استفاده کنیم. تعریف «کنتر پوان» این است: چند ملودی که هم زمان در فواصل مختلف حرکت می کنند و تشکیل موسیقی چند صدایی را می دهند. من هم با این شیوه بسیار موافقم. چون موسیقی ما موسیقی ملودیک است با این شیوه و استفاده از ملودی های موازی پاسخ مناسبی می گیریم. در تنظیم های استاد معروفی این شیوه را به خوبی احساس می کنید. در «سوئیت دشتی» و «سوئیت سه گاه» کنترپوان های دو صدایی و سه صدایی و گاهی چهار صدایی هم نوشته اند. اما این که از چه فواصلی در موسیقی استفاده کنیم، ما باید ببینیم که چه هارمونی به موسیقی ما نزدیک است و نتیجه اش صدایی ایرانی است. ما باید هارمونی موسیقی ایرانی را پیدا کنیم، مخصوصا با فواصل ربع پرده ای که در موسیقی ماست. پیشینیان در این مقوله تجربه های بسیاری داشته اند و ما هم از تجربه های آنها استفاده می کنیم. متأسفانه برای بحث پُلی فونی در موسیقی ایران کتاب مدونی نوشته نشده است. البته کلنل علی نقی وزیری دست نوشته هایی داشته که اکنون در دسترس نیست. کتاب مرحوم خالقی هم ترجمه ای است از هارمونی موسیقی کلاسیک غرب. ممکن است در آینده بخشی از تجربه‌هایم را در قالب کتابی به چاپ برسانم.
تسنیم: آموختن ردیف های آوازی ایران و آماده شدن برای انتشار نخستین اثر در نزد هر هنرجوی موسیقی، به چه بازه زمانی نیاز دارد؟
حاجیلو: به طور متوسط بین ۸ تا ۱۰ سال طول می کشد. البته به استعداد فرد هم بستگی دارد. ممکن است کسی با استعداد بسیار و پشتکار بتواند در۴یا ۵ سال به نتیجه برسد. آموزش در آواز ایرانی امری همیشگی است و پایانی ندارد. کسی مانند استاد شجریان در خاطره هایش می گوید آن زمان که در رادیو مشغول اجرا بوده، پس از اجرا به صدای بانو قمر گوش می‌داده تا از او هم بیاموزد. من از ۱۵ سالگی می خواندم. اما کلاس های خوانندگی را از ۲۲ سالگی آغاز کردم.
تسنیم: آقای انصاری شما از چه سنی نواختن پیانو را آغاز کردید؟
انصاری: من از ۱۳ سالگی نواختن پیانو را آغاز کردم. از سال ۶۴ نیز آهنگسازی را شروع کردم. قبل از این که برای آموختن نوازندگی پیانو نزد استاد معروفی بروم دو استاد داشتم که برادارن دیهیمی بودند. به طور رسمی کار آهنگسازیم در سال ۱۳۷۳ و در صداوسیما آغاز شد. مبانی آهنگسازی را هم نزد استاد حسین دهلوی و استاد فرهاد فخرالدینی فراگرفتم.
دیدگاهتان را بنویسید