سوم اسفندماه سالروز درگذشت «اقبال آذر» مردی از تبار آواز ایرانی است که شهریار در وصف او سروده است: «گرفت رونق از اقبال، کار موسیقی / شکفت از گل رویش، بهار موسیقی».
نامش ابوالحسن صدیقی بود که به «اقبال‌السلطان» و «اقبال آذر» شهرت داشت. او در سال ۱۲۴۲ شمسی در بخش الوند واقع در هفت کیلومتری جنوب قزوین به دنیا آمد. ملا عبدالکریم جناب قزوینی به او ردیف‌های موسیقی را آموخت. «اقبال آذر» با تعزیه‌خوانی کار خود را شروع کرد.
این استاد آواز هنگامی که در تهران ساکن بود و به‌عنوان مأمور در رادیو و بخش موسیقی کار می‌کرد، مورد حسادت عده‌ای قرار گرفت و از ضبط آثار او استقبال نشد. اقبال پس از یک سال به تبریز رفت.
رضاقلی میرزای ظلی، سرتیپ سیف، شیخ عبدالحسین ترک، ملوک ضرابی و ابراهبم بوذری و صدیف، موسیقی‌دانانی هستند که توسط او پرورش یافتند. این هنرمند سوم اسفندماه ۱۳۴۹ در خانه خود در شهر تبریز از دنیا رفت. پیکر اقبال را در گورستان «وادی رحمت» تبریز به خاک سپردند.
علی شیرازی – آوازپژوه – درباره این هنرمند به ایسنا گفت: اقبال در جمیع جهات یک خواننده کامل بود، یعنی در زمینه تدریس، اجرا، حفظ میراث آواز از طریق انتقال ردیف موفق بود. در حالی که بیشتر خواننده‌های آواز ایرانی، در یک یا دو زمینه موفق هستند. اقبال توانسته بود شاگردی مانند رضاقلی میرزای ظلی را پرورش دهد و با وجود این‌که ظلی در ۳۹ سالگی فوت کرد، اما جزو صداهای برتر در ۱۰۰ سال اخیر ایران است. او همچنین ردیف‌دانی مانند ابراهیم بوذری را پرورش داد.
وی ادامه داد: با توجه به این‌که اقبال یک خواننده آذری زبان بود، اما آوازهایش خلوص داشت و ایرانی ناب به حساب می‌آمد. او خواننده بسیار بزرگ و علمدار مکتب تبریز است.
این خواننده بیان کرد: یک نکته بسیار مهم در زندگی اقبال، تداوم هنرنمایی او بود. این استاد آواز ۱۰۷ سال از خدا عمر گرفت و تا آخرین ماه‌های زندگی‌اش خواند. در حالی که صدایش دچار زوال نشده بود. این نشان‌دهنده آن است که او از خود مراقبت می‌کرد. بسیاری از هنرمندان در ۷۰ – ۸۰ سالگی صدای خود را از دست می‌دهند.
شیرازی اظهار کرد: اقبال همچنین یکی از مهمترین کسانی است که به ذات آواز ایرانی پایبند بود. ذات و آواز ایرانی مردانه و رسا است که از هنر آیینی تعزیه برمی‌آید. اقبال نیز با تعزیه نسبت داشت و کار خود را از این هنر شروع کرده بود. این استاد آواز، بی‌پروا و شجاعانه آواز می‌خواند و به تحریرهایش معروف بود. یکی از مهمترین ویژگی‌های او، جلوه‌گری آوازش در اوج‌ها بود.
اقبال آذر در سال ۱۲۹۳ شمسی همراه درویش‌خان، سیدحسین طاهرزاده و عبدالله دوامی برای پر کردن صفحه موسیقی به تفلیس سفر کرد که مورد استقبال علاقه‌مندان قرار گرفت. این هنرمند کنسرت‌هایی را نیز با اختصاص درآمدش به امور خیریه اجرا کرد. با دعوت کمپانی«Monarch Record» صفحاتی با اجرای اقبال آذر ضبط شد که برخی از آن‌ها قابل دسترس است و برخی در جریان جنگ جهانی اول از بین رفت.
شیرازی در این‌باره نیز گفت: این هنرمند یک آواز در دستگاه بیات اصفهان دارد که به دوره اول ضبط صفحه بازمی‌گردد و حدود ۱۰۰ سال قدمت دارد. این آواز که با بیت «ما ز میخانه عشقیم گدایانی چند / باده‌نوشان و خموشان و خروشانی چند» شروع می‌شود، به نظر من یکی از پنج آواز اول قرن ایران است.
او تاکید کرد: این آواز گرچه کیفیت پایینی دارد، اما در تکرار لذت‌بخش می‌شود و هر بار چیز جدیدی از هنر آواز اقبال را رو می‌کند.
در ادامه می‌توانید این آواز را ازاینجا بشنوید:
دیدگاهتان را بنویسید