فیلم اپرای “رستم و سهراب” با حضور لوریس چکناواریان آهنگساز این اثر، پیروز ارجمند رییس دفتر موسیقی، سید عباس سجادی مدیر عامل بنیاد آفرینش های هنری نیاوران، سفیر بلژیک در تهران و جمعی از علاقمندان به اپرا ۹خرداد ماه در فرهنگسرای نیاوران به نمایش گذاشته شد.

به گزارش روابط عمومی فرهنگسرای نیاوران چکناواریان در ابتدای نمایش این اپرا که در دوپرده و چهار صحنه اجراه شده در خصوص چگونگی ساخت این اثر گفت:دلایل زیادی باعث شد تا این اپرا را بنویسم.یکی از این دلایل این بود که از بچگی عاشق صدای شیر خدا بودم و هر موقع که به زور خانه می رفتم شیفته صدای مرشد و ضرب زورخانه او می شدم. در ۱۳ سالگی اسم رستم را در زورخانه شنیدم و بعد از آن داستان رستم و سهراب را مطالعه نمودم.از همان موقع عهد کردم اگر روزی اپرا بخواهم بنویسم حتما ابتدا اپرای رستم و سهراب را بنویسم. کار آسانی نبود چرا که نوشتن اپرا به دانش زیادی نیازمند است. اپرا شامل شعر و داستان و دکور و موسیقی و … می شود و هنر های گوناگون در آن تجمیع شده است. به همین دلایل است که اپرا کار کردن هزینه بردار است و تا به حال اپرای رستم و سهراب در ایران به روی صحنه نیامده است.در اروپا دولت ها کمک زیادی برای ساخت اپرا می کنند و امیدورم این کمک ها در اینجا نیز اتفاق بیافتد.

وی در ادامه صحبت هایش با اشاره به تاثیر آئین های مذهبی در تکامل این اثر اظهار داشت:هر ساله در محرم هزاران نفر طبل و سنج و زنجیر می زنند و این سنت در ذهن من ماندگار شد و باعث شد الهامات زیادی از این اتفاق در ذهن من روی دهد.در ابتدای کار نمی دانستم باید چه کار کنم.تحصیلاتم در اروپا به پایان رسید و یکی از دوستان در آن زمان ما را تشویق کرد تا برگردیم و در ایران کار کنیم. من هم به ایشان گفتم در صورتی برمی گردم که سفارش ساخت این اپرا را برای من بگیرید هرچند وی تلاش زیادی برای انجام این کار کرد اما عده ای کارشکنی کردند و مانع از به سرانجام رسیدن این کار می شدند.آنها نظرات مخالفی نسبت به ساخت این اثر داشتند. عده ای نوع وزن شعر را برای اپرا و عده ای محتوای آن را مناسب نمی دیدند.از اساتید مختلفی برای ساخت این اپرا کمک گرفتم و نظراتشان را جویا می شدم که از میان آنها می توانم به حسین تهرانی واحمد عبادی اشاره کنم. جا دارد ادر اینجا یادی هم از استاد خالقی بکنیم.خالقی از کسانی بود که وقتی پیشنهاد نوشتن این اپرا را با وی در میان گذاشتم فرمودند:بنویس و حتما بنویس.

خالق اپرای رستم و سهراب در ادامه افزود:به علت مشکلاتی که داشتم ،قبل از اتمام اعتبار گذرنامه ام به سالزبورگ در اتریش نزد کاربورف آهنگساز شهیر آن موقع رفتم و موضوع اپرا را با وی در میان گذاشتم. ایشان از من خواستند تا چند خط از آن را برایش اجرا کنم بعد از شنیدن چند قطعه نسبت به کار نظر بسیار مساعدی پیدا کردند و حاضر شدند تمام مخارج من را متقبل شوند. وقتی نوشتن اپرا تمام شد متوجه شدم در آنجا نمی توانم این کار را اجرا کنم چون غرب زدگی بود و کار ایرانی اجرا نمی شد.در واقع کسی تا به حال اپرا برای زبان فارسی ننوشته بود.من هم از سویی کار جدیدی کرده بودم و از طرفی جوان بودم و تجربه کافی برای اجرای چنین کاری را نداشتم . بعد از آن مدت زمان زیادی طول کشید تا دعوت به اجرا شدم.

چکناواریان در در خصوص زحماتش برای اجرای این اپرا و نوع نگاهش به اشعار فردوسی نیز خاطر نشان کرد: ۲۵سال طول کشید تا سازگاری ارکستر با اشعار درست شود. تجربه سختی را پشت سر گذاشتم تا رسیدم به این مرحله که بتوانم هارمونی های مخصوصی برای این داستان به وجود بیاورم.در همه اپراهای دنیا آهنگساز با شاعر با هم می نویسند و همکاری این دو با هم مشترک است تا اگر شعر یا موسیقی نیاز به تغیراتی داشت آن تغیرات اعمال شود تا شعر به موسیقی بخورد و یا بالعکس. در اپرا باید حروف به صورت صدادار ادا شود و نمی شود حروف بی صدا را خواند. نکته دیگری که وجود دارد این است که تلفظ واقعی کلمات فارسی چیزی است که بر اساس دوران هخامنشی است.به عنوان مثال ما نمی گوییم رزم می گوییم رازم. این تلفظی است که در ایران باستان بوده است. خواننده هایی که برای این کار در نظر گرفته بودم از ملیت های مختلفی هستند و این اتفاقی طبیعی است.در اپرای وین که “اتلو” را اجرا می کردند خواننده ها همچون این اپرا از زبان های مختلف برای اجرای برنامه انتخاب شده بودند. علت آن هم این است اکثر شنونده ها می دانند داستان از چه قرار است و از این رو نمایشنامه مهم نیست و موسیقی اولویت دارد ، تئاتر نیست که شما بخواهید داستان را متوجه شوید. البته باید بگویم من در خلق این اپرا سعی کردم به مفهوم کلمه بپردازم .در تمام نبرد ها موسیقی براساس موسیقی زورخانه است و مراسم تشییع سهراب بر اساس موسیقی محرم و طبل و سنج و زنجیر است.

وی در پایان به این دلیل که امکان نمایش این اثر در فرهنگسرای نیاوران بوجود آمده است از سید عباس سجادی مدیر عامل بنیاد آفرینش های هنری نیاوران و امید خاکباز معاونت این مجموعه تشکر کرد.

پیروز ارجمند:امیدورام این اپرا با حضور نوازنده های ایرانی اجرا شود
پیروز ارجمند مدیر کل دفتر موسیقی نیز در پایان نمایش این اپرا در گفتگو با روابط عمومی فرهنگسرای نیاوران در ارتباط با این اثر لوریس چکناواریان اظهار داشت:میراث معنوی گنجینه های هنر هر کشوری بسیار ارزشمند و قابل احترام است. چکناواریان در طول ۵ دهه فعالیتش ثابت کرده که موسیقی دانی پویاست .استمرار و منحنی فعالیت های ایشان گواه این مطلب است. از آن جایی که علاقه و تخصص من در موسیقی فیلم است وقتی برای اولین بار فیلم “بیتا” را دیدم با نگاهی نو در عرصه موسیقی فیلم با آهنگسازی ایشان آشنا شدم.در واقع امثال چکناواریان در ساخت موسیقی فیلم پیشرو بوده اند.چنین کسانی که حضوری مثبت و سازنده و مستمر در فعالیت های موسیقایی داشته باشند همچون لوریس چکناواریان و یا احمد پژمان بسیار کم هستند.این عزیزان در دوره ای فعالیت می کردند که مخالفت های زیادی نسبت به نوآوری در موسیقی توسط اساتید آن موقع صورت می گرفت و فعالیت های این هنرمندان نامدار بسیار ارزشمند است.

وی در پایان صحبت هایش اجرای این اثر توسط ارکستر سمفونیک تهران به رهبری علی رهبری را دور از ذهن ندانست و گفت:امیدورام این اپرا توسط ارکستر سمفونیک تهران و نوازنده های ایرانی اجرا شود. در حال حاضر خوانندگان خوبی داریم که می توانند اشعار این کار را با توانایی بالایی اجرا کنند.سولیست های ما نیز با اجرای سمفونی شماره ۹ بتهون نشان دادند از قابلیت های بالایی برخوردارند و می توانند آثار فاخر را به زیبایی اجرا کنند .

گفتنی است لوریس چکناواریان آهنگساز و رهبر صاحب نام ارکستر ۲۵ اردیبهشت در روز ملی فردوسی به عنوان یکی از چهار شخصیت برجسته فرهنگی و هنری که در حوزه آثار فردوسی فعالیت چشمگیری و موفقی داشته اند در مراسمی از سوی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور مورد تقدیر قرار گرفت و به همین مناسبت فیلم اپرای “رستم و سهراب” روز نهم خرداد با حضور جمعی از علاقمندان به موسیقی در سالن اصلی فرهنگسرای نیاوران به نمایش گذاشته شد.