موسیقی ایرانیان – سودا مولائی: پویا سرایی نوازنده برجسته سنتور، آهنگساز و پژوهشگر در سلسله نشستهای تخصصی هنر به مناسبت هفته پژوهش در سالن اجتماعات دانشکده هنر و معماری به سخنرانی با موضوع «نشانه شناسی و موسیقی ( مبانی و رویکردها )» پرداخت.
به گزارش خبرنگار موسیقی ایرانیان، این برنامه به دعوت باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و با همکاری مدرسین و پژوهشگران رشته های مختلف هنر در هفته پژوهش سال جاری صورت گرفت.
سرایی در آغاز صحبت خود از فقدان رشته نشانه شناسی در ایران سخن گفت و اضافه کرد: «اگر امروزه به بحث نشانه شناسی در هنر پرداخته می شود عمدتا توسط دانشجویان پژوهش هنر، انسان شناسی و زبان شناسی است.»
وی در ادامه به ضرورت و اهمیت مطالعات نشانه شناختی پرداخت و هدف اولیه نشانه شناسی را کشف قانونمندیِ معنا دانست. سرایی سپس به مناقشه میان زبان شناسان و نشانه شناسان اشاره کرد و گفت: «سوسور زبان شناسی را مبتنی بر نشانه شناسی دانست. زبان از نشانه‌های زبانی سود می‌برد پس در حوزه‌ی علم نشانه‌شناسی است.ولی بارت حکم سوسور را واژگون کرد. به گمان او هیچ نظام دلالت معنایی بدون زبانشناسی شناختنی نیست. زبان متمایز ترین “دستگاه بیانِ معانی” است که در دل خود به نشانه شناسی نیز مشروعیت میبخشد.»
در ادامه، پویا سرایی یک مدل نظری مبتنی بر تقسیم دوگانه نظریه های ناظر به نشانه شناسی موسیقی پیشنهاد کرد و افزود: «پیشنهاد بنده، تقسیم بندی نظریه های رایج به دو دسته بنیادین است، نظریه های محتوا محور و نظریه های صورت محور. نظریه های محتوامحور؛ نظریه هایی که به کارکرد ارجاعیِ محتوای موسیقی می پردازند. در اینگونه نظریه ها عموما، ساختار یا محتوای موسیقایی در قالب گونه ها ، سبکها، فرهنگها و ادوار مختلف آن بررسی می شود و نظریه های صورت محور؛ نظریه هایی که در پی معناشناسی موسیقی به عنوان کلیتی منسجم و واحد هستند . پرسش اصحاب این نحله ، نه محتوای موسیقی در گونه های مختلف سازی و آوازی بلکه معنا و دلالتِ آن بطور صوری و کلی است.»
پویا سرایی سپس به بازخوانی نظریه های مختلف در هر دو گروه پرداخت. وی گفت: «نظریه های شباهت مبنا، نظریه هایی هستند محتوا محور که موسیقی را در مواردی خاص بیانگر می دانند .مانند نظریه کیمی ین، کیوی ، تولستوی یا هانسلیک.»
گروه دیگر، نشانه شناسانی هستند که به تحلیل دلالت و تداعی و تفاوت آن در موسیقی پرداخته اند. سرایی در این گروه به آراء ژورف سواین، کوفی آگاوو و اییرو تاراستی اشاره کرد.
این پژوهشگر بعد از آن به تفاوت دو مفهوم معنی و معنا در نشانه شناسی سخن گفت و افزود: «گروه سوم، آراء متفکرینی است که نظریه های بیناخطی دارند .متفکرینی که نه به صراحت معنای موسیقایی را انکار میکنند و نه وجود آنرا می پذیرند . به نظر ایشان کلی بودن و شخصی بودن تداعی ها ، به تعویق افتادن معانی و تاثیر لایه های دیگرِ متنی ، مانع از آن می شود که به صراحت در مورد دلالت موسیقایی سخن بگوییم.»
در همین رابطه، پویا سرایی، به آراء سوزان لانگر و صادق رشیدی در ایران سخن گفت و در آخرین بخش، ایشان به تشریح نظریه های صورت محور در نشانه شناسی موسیقی پرداخت و اذعان داشت: «نشانه شناسان لایه ای در این گروه به پرسشهای متعددی در حوزه معنای موسیقی پاسخ گفته اند. این گروه از نظریه ها به تعامل و همنشینی لایه های مختلف متنی در ادراک معنای موسیقی پرداخته اند.»
این نوازنده برجسته سنتور سپس به عنوان نمونه به ذکر نظریه نیکولاس کوک پرداخت و اضافه کرد: «آخرین رده از نظریه های صورت محور، مبتنی بر نفی هرگونه کارکرد ارجاعی در موسیقی است. برای نمونه نظریات ویتگنشتاین ، استور، استراویسنکی و یا برنشتاین که بر پایه این نظریه است که موسیقی تنها به خودش ارجاع دارد.»
در پایان این جلسه، سرایی نظریه های نشانه شناختی موسیقی را در چهار گروه قابل طبقه بندی دانست و افزود: «با در نظر گرفتن شاخص جهتِ دلالت ، می توان این چهار رده از نظریه ها را از یکدیگر متمایز کرد : ۱- مدلول موسیقی در ذهن مولف است، ۲- مدلول موسیقی در خود موسیقی است ، ۳- مدلول موسیقی در ذهن مخاطبین و سیطره تاویلِ اوست ، ۴- مدلول موسیقی در جهان واقعیت است.»
شایان ذکر است که پویا سرایی، دانش آموخته دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تهران، نوازنده، آهنگساز، منتقد، پژوهشگر و مدرس دانشگاه است. همچنین وی علاوه بر شرکت در آثار و کنسرتها و مجموعه های مختلف، نفر برگزیده دوره های متعدد جشنواره جوان و نیز صاحب مقالات و سخنرانی های متعدد در حوزه فلسفه هنر و زیبایی شناسی است.
دیدگاهتان را بنویسید