«به تئاتر اعتیاد دارم»

محمود فرضی‌نژاد

موسیقی ایرانیان – سارا مولائی: گروه موسیقی نواحی «دیلمون» به سرپرستی «محمود فرضی‌نژاد»، تاکنون در چندین جشنواره سراسری موسیقی اقوام و همچنین در چند کشور مختلف از جمله گرجستان، ایتالیا (میلان و تورین)، قرقیزستان و آلمان (مونیخ و برلین) به روی صحنه رفته و شادیانه‌های گیلان را به سمع و نظر مخاطبان ایرانی مقیم اروپا رسانده است. «محمود فرضی نژاد»، نویسنده، کارگردان تئاتر، آواز خوان محلی گیل و دیلم و نوازنده کمانچه، طراح و تنظیم رقصهای آیینی، بیش از پانزده سال سابقه در زمینه تحقیق و پژوهش و باز آفرینی آیین ها، اسطوره ها و افسانه های گیل و دیلم و ایران را داراست. او در جشنواره های بین المللی تئاتر فجر، دیگر جشنواره های داخلی و خارجی همچون آسیای میانه – قرقیزستان، ایتالیا، یونان و تاجیکستان حضور داشته و کسب افتخار کرده است. همچنین همکاری با صدا و سیما از سال ۱۳۷۵، و بازی و دستیاری و دیگر فعالیت ها در مستندها، سریال ها و سینمایی های متعددی همچون چرخ گردون (سریال)، بازپرسی ویژه (سینمایی) و دیلمان بهشت نیاکان (مستند) از جمله فعالیت های وی می باشد. فرضی نژاد در حوزه موسیقی اجرای کنسرت موسیقی محلی در استانهای مختلف کشور و کشورهای گرجستان با ارکستر سمفونیک تفلیس، سلیمانیه عراق، کاراکاس ونزوئلا، میلان، تورین ایتالیا، مونیخ و برلین آلمان را نیز در پرونده هنری خود به ثبت رسانده است. امسال این گروه توانای موسیقی گیلان، در «سی و دومین جشنواره موسیقی فجر»، خوش درخشیدند و از جمله گروه های پر استقبال و پرفروش در این رویداد مهم هنری-موسیقایی بوده اند. «موسیقی ایرانیان» به بهانه این حضور، با «محمود فرضی نژاد» به گفتگو نشسته است که در ادامه می خوانید.

*از نویسندگی، کارگردانی تئاتر و فعالیت در تلویزیون، تا فعالیت های متنوع و پربار موسیقی. لطفا ما را بیشتر با وجه موسیقایی محمود فرضی نژاد آشنا بفرمایید.
فعالیتهایم از تئاتر دانش آموزی در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان شروع، سپس در دانشگاه و تئاتر دانشجویی ادامه یافت و در نهایت با تشکیل گروه تئاتر دیلمون در سال ۱۳۸۰، فعالیت حرفه ای را آغاز نمودم. از آنجایی که جغرافیایی که در آن زندگی میکردم، مملو از آیینها و اسطوره ها و افسانه ها بود، بنا را برای تحقیق و پژوهش و باز آفرینی از این فاکتورها گذاشتیم. در این زمینه، سعی کردم محوریت کارم را با نمایشهای آیینی شروع کنم که نیاز به شناساندنشان به نسل امروز احساس می شد آنهم به شیوه نمایشهای میدانی و صحنه ای. همچنین استفاده از ضرب المثلها برای یک سوژه نمایشی و تبدیل شدنشان به درام از دیگر کاراهای گروه بود. از سال ۱۳۸۵ اجرا در سراسر ایران و فستیوالهای داخلی و خارجی به پرونده هنری ام افزوده شد.

*از چه زمان و با چه انگیزه و هدفی، وارد عرصه موسیقی شدید؟
هدف ما نگاه به گذشته و پرواز به آینده بود. به نظرم در یک بستر فرهنگی محکم میتوان پرواز بلندی داشت که گیلان از این حیث مستثنا نبود. در کنار شناخت و پرداخت نمایشهای آیینی، شناخت موسیقی لازم بود. زیرا دو مقوله نمایش و موسیقی در آیینهای گیلان بطور موازی حرکت میکردند و از آنجایی که موسیقی و نمایش در آیینها لازم و ملزوم بودند، سعی کردم خود را برای شناخت موسیقی نواحی آماده کنم.

*گروه دیلمون از چه سالی تشکیل شد؟
این گروه موسیقی را در سال ۱۳۸۷ تشکیل دادم.

* جزء گروه های پرفروش در بخش موسیقی نواحی جشنواره موسیقی فجر ۳۲ بوده اید. خود شما دلیل این استقبال را چه می دانید؟
ما در طی این سالها توانستیم جلوه های موسیقی نواحی را در جشنواره ها و اجراهای مختلف به نمایش بگذاریم و مخاطب خودمان را پیدا کنیم. از چیدمان افراد تا چیدمان ساز و نوع اجرای متفاوتمان، توانستیم مخاطب را متوجه خود کرده و او را جذب نماییم. از بدو حضور نام گروه در جدول جشنواره سی و دوم هم طرفداران و حامیان گروه دیلمون محبت داشتند و بر ما منت گذاشتند.

*پس استقبال هم خیلی خوب بوده.
عالی بود و ما نیز توانستیم با انرژی ای که از مخاطب میگرفتیم مضاعفش را به او بازگردانیم.

گروه موسیقی دیلمون

*کمی از رپرتوار انتخابی برای این کنسرت بگویید.
گیلان مأمن آواها و نغمه هاست. با توجه به مقتضیات جغرافیایی یعنی جلگه یا دشت و کوهپایه و کوهستان، هر کدام دارای موسیقی و نغمه ای خاص خودش میباشد. ما بنا را بر این گذاشتیم از آواهای کوهستان شروع کنیم، به کوهپایه روانه شویم و سپس با موسیقی شالیزارهای دشت گیلان مخاطبمان را به گیلان برده و سپس به کوهستان بازگردانیم. با قطعات «دیلمون دادو»، «گوستد دوخان»، «غربتی دیلمون رجه»، «له له»، «کرند اسب»، «امیری»، «اهه بگو»، «رعنا»و «کونوس کله»…سعی کردیم با تماشاچیان کار شورایی و همکاری دوسویه داشته باشیم و این ارتباط باعث شور و شعف آنها شده بود.

*در برگزاری کنسرتتان آیا با مشکل خاصی مواجه بوده اید؟ چه کمبودهایی در این روز احساس کردید که شاید اجرایتان را تحت الشعاع قرار می داد؟

همه چیز روی نظم خاصی بود. مدیریت جشنواره سی و دوم با برنامه ریزی دقیق و عوامل حرفه ای توانستند جایی برای نقد باقی نگذارند.

*دو اتفاق غیر منتظره رحلت آیت الله رفسنجانی و حادثه پلاسکو تعویق و تأخیری در روند اجرای شما داشته است؟
از آنجایی که روز اول جشنواره اجرا داشتم و همزمان شد با رحلت آیت الله رفسنجانی، دو روز جشنواره به تعویق افتاد. عزیزانی که بلیط خریده بودند و برنامه ریزی کرده بودند، در برنامه ریزیهایشان دچار مشکل شدند و خیلی ها نتوانستند به تماشای کار بیایند. در اختتامیه جشنواره نیز از گروهمان دعوت کردند به همراه بخش موسیقی پنج اقلیم به اجرا بپردازیم و متاسفانه این اجراها هم، همزمان شد با حادثه پلاسکو که با حذف شادیانه ها، موسیقی حماسی و محزون اجرا کردیم و تقدیم شد به اتش نشانان و کشته شدگان حادثه پلاسکو …روحشان شاد.

*به طور کلی جشنواره امسال فجر را چگونه ارزیابی می کنید؟
جشنواره امسال با توجه به حضور گروه هایی که من میشناسم، بسیار با کیفیت بوده و امیدوارم این روند ادامه دار باشد.

*به تماشای کدام اجراها رفتید؟
متأسفانه فرصت تماشای اجراهای موسیقی را پیدا نکردم. آنقدر درگیر اجرای خودم بودم و اینکه اجرای دومین روز جشنواره برای ما بود که فرصت پیش نیامد.

*به کدام گروه از بخش موسیقی نواحی در جشنواره امسال، امتیاز بالا می دهید؟
برای موسیقی نواحی نمیتوام معیار و ارزشیابی کرد همه ملودی های اقوام و نواحی ایران بسیار زیبا هستند، اما نوع پرداخت و اجرا کردن بسیار حائز اهمیت هست که در آن باید کوشا و توانمندی خاصی دارا بود. به گمانم با توجه به حساسیتی که امسال در انتخاب وجود داشت، گروه های درجه یک به جشنواره دعوت شده بودند.

*غالب فعالیتتان در زمینه موسیقی نواحی است. به موسیقی سنتی نیز فکر می کنید؟ آیا می توان به این دو مقوله پرداخت؟
من به موسیقی سنتی فکر میکنم اما اجرا نمی کنم. در موسبقی نواحی و فولکلور گیلان آنقدر قطعات نگفته وجود دارد که بتوانم تحقیق و جستجو کرده و بخوانم و به اجرا در بیاورم. محور فعالیت ما موسیقی نواحی منطقه است. زیرا دغدغه ام این است و به آن عشق میورزم و با توجه به اینکه زادگاهم دیلمان است، با این فرهنگ و موسیقی عجینم و اشراف دارم، هرچند باز هم جای کار وجود دارد.

*این روزها بیشترین فعالیت را در موسیقی دارید یا در تئاتر؟ یا در هر دو به یک اندازه انرژی می گذارید؟
سالها تئاتر کار کردم به این هنر اعتیاد دارم. نمی توانم فراموشش کنم. اما موسیقی را هم بی نهایت دوست دارم و در نمایشهایم سعی میکنم آن را با موسیقی تلفیق و به صورت نمایش موزیکال درامی، نمایش ام را پرداخت کنم.

*دو آیتم هنری مهم را در پرونده کاری خود دارید. تئاتر و موسیقی. بازتاب این دو در زندگی شخصی فرضی نژاد، در روابط اجتماعی او و در تأثیر او بر اجتماع چگونه است؟
نمایش مرا با پیچ و خمهای زندگی آشنا میکند. جهانی ناملموس در زیر لایه ای از جهان ملموس وجود دارد که به سمت آن سوق داده می شود. نمایش مرا در این سفر ها به چالش می کشد و نگاه مرا عمیق تر می کند و در کشاکش این مسیر، موسیقی مرا به آسایش و آرامش می رساند و در مسیر باقی مانده جهان ناملموس همراهِ با وفایی است که مرا به ادامه دادن ترغیب می نماید. هردو را عاشقانه دوست دارم.

گروه موسیقی دیلمون

*آیا استقبال و توجه مخاطبین و جامعه به موسیقی نواحی، خصوصاَ موسیقی گیلکی به اندازه و در خور است یا فکر می کنید در حق این نوع موسیقی کم لطفی می شود؟
مخاطب همیشه هست و اینکه ما چگونه او را تغذیه کنیم، خیلی مهم است. ما میتوانیم گوش و هوش مخاطب را تضعیف کنیم یا بالعکس آن را قوت ببخشیم و سلیقه اش را بالا ببریم. برای اجرای موسیقی نواحی باید با زندگی، اداب و رسوم و رفتارشان همسو و عجین باشی. باید زمانی طولانی را در آن زندگی غوطه ور شوی تا بتوانی آن احساس را دریافت و سپس به زیبایی ارائه دهی. اگر این قدرت را نداشته باشی، شبیه یک غیر ایرانی می شوی که دارد با لهجه فارسی حرف میزند و ما فقط بعضی از واژه ها را متوجه میشویم، اما از لحن و صحبت کردنش لذت نمیبریم.

*برنامه های آتی گروه دیلمون چیست؟
برگزاری تور کنسرت های گروه در ایران و چند کشور اروپایی را در برنامه آتی داریم و در آینده نزدیک، رونمایی آلبومم را هم خواهیم داشت.

البته گفتنی ام تا قبل از سال برنامه ای برای برگزاری کنسرت در خارج از کشور نداریم اما با یکی از تهیه کنندگان در حال مذاکره هستیم که اگر امکانات فراهم شود اردیبهشت ماه سال آینده تور کنسرت های اروپایی را برگزار کنیم. این کنسرت ها در قالب ترکیب فعلی گروه «دیلمون» به صحنه می رود و در برگیرنده رپرتوار منتخب این مجموعه طی سال های گذشته است.

همچنین آلبوم جدید گروه «دیلمون» مشتمل بر آثار جدید گروه در قالب معرفی گوشه هایی دیگر از موسیقی اقوام منطقه گیلان است که یا با عنوان «یویو» یا «دیلمون» توسط حوزه هنری گیلان در بازار موسیقی منتشر می شود. این آثار برگرفته از قطعات فولکی است که تمامی اشعار آن را خودم سرودم و اکنون نیز در مرحله میکس و مسترینگ قرار دارد.

*حرف آخر.
هنر به زیبایی ها می اندیشد. باید به احترام او زیبا دید و با احساس اجرایش کرد. موسیقی نواحی ایران رنگین کمان زیبایی است که هنر موسیقی کشور را آذین نموده و هر کدام با رنگ خاص و نغمه خاصی بروز کرده و خوش نشسته که بهتر است در حفظ و پیشرفت آن کوشا باشیم. هر نوایی که برخاسته میشود، روحت را به پرواز در می آورد و به آن جغرافیا میبرد. ما برای نزدیکی به جغرافیای یکدیگر و برای همبستگی بیشتر، به این نواها نیاز داریم تا به همنوایی برسیم برای ساخت ایرانی زیبا و به آن بیشتر و بیشتر عشق بورزیم.