برای روشن‌شدن موضوع انتقادهایی که از «حمیدرضا نوربخش» می شود و اطلاع از کم و کیف جشنواره موسیقی فجر امسال، با ایشان گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم که شرح آن در ادامه مطلب آمده است.
حمیدرضا نوربخش
موسیقی ایرانیان – رضا نامجو: هر سال که موسم برگزاری جشنواره فجر می‌رسید بسیاری از فعالان حوزه موسیقی از نداشتن جشنواره‌ای هم‌پایه جشنواره فیلم فجر گله می‌کردند و برگزاری جشنواره موسیقی را اتفاق چندان با اهمیتی در عرصه فرهنگ رسمی نمی‌دانستند. هنوز هم البته این باور در جریان است با این تفاوت که «حمیدرضا نوربخش» مدیر جشنواره موسیقی فجر امسال قصد دارد تغییرات بنیادینی در این جشنواره ایجاد کند. با مطرح شدن برخی از تغییرات، افرادی هم‌چون «پیروز ارجمند» مدیر سابق دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انتقادهای سفت و سختی نسبت به رویه‌ای که بناست نوربخش پیش بگیرد مطرح کردند. با این وجود به نظر می‌رسد نوربخش در این مورد انگیزه‌ها و دلایل دیگری دارد. برای روشن‌شدن موضوع و اطلاع از کم و کیف جشنواره موسیقی فجر امسال، «موسیقی ایرانیان» با نوربخش گفت‌و‌گویی انجام داده که شرح آن در ادامه مطلب آمده است.
* آقای نوربخش با توجه به ریاست شما در جشنواره موسیقی فجر در دوره امسال، ایراداتی که برخی از منتقدین از این جشنواره در سال گذشته مطرح کرده اند، تا چه اندازه مد نظر قرار داده اید؟ چه برنامه هایی برای تبدیل شدن جشنواره موسیقی فجر به یک جشنواره واقعی و تمام عیار دنبال می کنید؟
همانطور که اشاره کردید، ۳۰ دوره از آغاز به کار جشنواره موسیقی فجر می گذرد. در بعضی از این سال ها در این ۳۰ دوره به دلایل کاملا مدیریتی و موردی، هنرمندان حرفه ای موسیقی در این ویترین حضور داشته اند و در اکثر ادوار این جشنواره حاضر نبودند. در مجموع ما شاهد هنرنمایی هنرمندان تراز اول موسیقی کشور در تعداد کمی از دوره های این جشنواره بوده ایم. این یک ضعف ساختاری بوده و مکانیزمش طوری نبوده که بتواند این بخش را پوشش دهد. بدون تعارف، درست بنا به همین دلیل، جشنواره موسیقی فجر برند نشد درحالی که در مورد جشنواره فیلم این حالت وجود ندارد و هیچ کس نمی تواند ادعا کند جشنواره فیلم فجر یک جشنواره حرفه ای در زمینه فیلم های سینمایی نیست. در حقیقت جشنواره فیلم فجر در ایران ویترین بهترین های سینما است و جوایزی که در بخش های مختلف این جشنواره به برگزیدگان اهدا می شود، جوایز بسیار معتبری است. همه هنرمندان تراز اول سینمای ایران در بخش های مختلف، بسیار مشتاق اند که این جایزه (سیمرغ بلورین) را دریافت کنند. با این بررسی و مقایسه ما متوجه تفاوت این دو جشنواره می شویم. جشنواره موسیقی فجر با توجه به ظرفیت و پتانسیلی که دارد و با در نظر گرفتن نگاه مثبت و پشتیبانی حاکمیتی که از آن برخوردار است، می تواند یک فرصت بی نظیر را ایجاد کند تا ما بتوانیم خیلی بهتر و گسترده تر از موسیقی حمایت کنیم. این جشنواره تنها اتفاقی است که تمام حاکمیت از آن حمایت می کند، هیچ کس با آن روبه رو نمی شود و با آن مشکلی ندارد. بنابراین ما باید از این ظرفیت به نفع موسیقی کشور استفاده کنیم. بر این اساس بنده و دوستانم وارد کار شدیم تا بتوانیم مسیر این ریل را عوض کنیم. در جایی شنیدم برخی حرف های نادرستی در مورد دیدگاه من نسبت به رویه گذشته جشنواره موسیقی فجر مطرح کرده اند. این طور نشان دادند مثلا من به افرادی توهین کردم و اگر گفتم این جشنواره، حرفه ای نیست تمام هنرمندان درجه یکی را که در برخی از این دوره ها در جشنواره فجر حضور داشته اند، نادیده گرفتم. اصلا چنین نیست. من خودم اشاره کردم که بزرگان موسیقی ما هم در این جشنواره بوده اند اما در دوره های بسیار محدود. به عبارت بهتر بزرگان موسیقی ایران در این ۳۰ دوره تنها در یک سوم دوره ها شرکت داشته اند و دو سوم دوره های برگزار شده، از این اتفاق برخوردار نبوده است. ما نمی توانیم بگوییم در تمام ۳۰ دوره ای که ۲۰ دوره یا بیش از این تعداد از آن حرفه ای نبوده، کیفیت بالا و سطح حرفه ای جشنواره موسیقی فجر را دیده ایم. بنابراین ما وارد کار شدیم تا بتوانیم این جشنواره را به درجه حرفه ای برسانیم.
حمیدرضا نوربخش
* به نظر برخی از منتقدان جشنواره موسیقی فجر آنچنان هنرمندان مطرح موسیقی ایرانی را برای شرکت تهییج نمی کند و عملا علاقه چندانی از سوی حرفه ای های موسیقی برای حضور در جشنواره فجر وجود ندارد. در مورد حل این مسئله چه برنامه هایی دارید؟
تلاش ما این است که جشنواره موسیقی فجر بتواند به ویترین غنی موسیقی ایران تبدیل شود و همه فعالان و حرفه ای های این عرصه در آن حضور پیدا کنند. نه اینکه ما برویم و التماس کنیم که بیایند. اساسا جشنواره نباید برای شرکت در برنامه به دنبال کسی برود بلکه افراد باید با شوق و ذوق و علاقه خواهان شرکت در جشنواره باشند. این اشتیاق در صورتی محقق خواهد شد که شما بتوانید این ویترین را به یک ویترین برند تبدیل کنید. هدف کلی ما از ورود به این عرصه این است. تمهیداتی که داریم این است که اولا این جشنواره باید جایزه محور باشد و این مورد بسیار مهم است. این جوایز باید کاملا جدی باشد و با رصد کامل عرصه تولید و ارائه موسیقی داوری شود. مهم ترین نکته برای ایجاد علاقه بین هنرمندان برای شرکت در جشنواره این است که ما بتوانیم جایزه در خوری به برگزیدگان بدهیم. تا بتوانیم بخش حرفه ای موسیقی را در قسمت های مختلف یعنی موسیقی ایرانی، کلاسیک، پاپ و نواحی وارد جشنواره کنیم. البته با توجه به اینکه قرار است یک جشنواره خاص نواحی داشته باشیم شاید نتوانیم در بخش موسیقی نواحی با گستردگی تمام به فعالیت بپردازیم. این بخش ظرفیت های زیادی دارد و می تواند تبدیل به یک جشنواره جدی شود. طبق اطلاعاتی که تا الان به دست آورده ام، کارهای برگزاری جشنواره نواحی، در حال انجام است. هر چند همانطور که گفتم به دلیل اهمیت نقش این نوع موسیقی در بدنه اصلی موسیقی ایرانی، باید بخشی برای موسیقی نواحی ایران در جشنواره موسیقی فجر داشته باشیم.
* یکی از انتقاداتی که در سال های گذشته به جشنواره موسیقی فجر وارد به نظر می رسید از هم گسیختگی اجراها و عدم وجود نظام مندی مناسب بود. مثلا بخشی با عنوان «نسلی دیگر» در جشنواره وجود داشت که بهتر بود آثار موجود در آن را در بخش های دیگر تقسیم بندی می کردند. با توجه به این توضیحات، کسانی مثل آقای ارجمند معتقدند که با تقسیم بندی و سیاست های که شما برای برگزاری جشنواره در سال جاری مطرح کرده اید و نسلس دیگر از جدول بخش های جشنواره حذف شده، گروه ها و هنرمندان جوان فرصت معرفی خودشان را از دست می دهند. آیا شما با این انتقاد موافقید؟
من با نام ها کاری ندارم و هر کس هر چیزی گفته مسئول گفته های خودش هست. من نمی خواهم جوابم به عنوان پاسخ نظرات و انتقادات افراد مختلف باشد و فقط هدف روشنگری دارم. اولا در خواست می کنم که واژه نسلی دیگر را شما برای من معنی کنید؟ نسل دیگر را در معنای نسل جوان، مسن یا میان سال باید در نظر بگیریم؟ آیا از نظر موسیقایی و یا به لحاظ سنی این واژه انتخاب شده؟ وقتی من برنامه های نسلی دیگر را می دیدم، افراد ۴۰ ساله، ۱۸ ساله و۲۰ ساله در کنار هم اجرای برنامه دارند. منظور در این عبارت، افراد جوان و نوجوان است یا تازه کارها؟ ما اصلا نمی خواهیم ظرفیت جوان موسیقی را از ارائه محروم کنیم. ظرفیت جوان همیشه باید مورد توجه قرار بگیرد. این گروه سنی دغدغه همیشگی ماست چون همین جوانان پرچم داران موسیقی در آینده هستند و ما هر کاری می کنیم تا انتقال به این نسل را به بهترین شکل انجام دهیم و پرچم را به دست جوانان بدهیم. عرض من این است که خروجی این بخش یا همه بخش های جشنواره در قسمت جوانان چه بوده؟ هر کسی می تواند به این سوال پاسخ دهد و مثلا بگویند این گروه یا این شخص از طریق جشنواره مطرح شد و الان در سطح حرفه ای موسیقی در حال فعالیت است. وقتی به آمار بینندگان این بخش ها در جشنواره نگاه می کنیم به این نتیجه می رسیم که بخش جوان اصلا در جشنواره موفق نبوده. وقتی در یک برنامه ۳۰،۴۰ یا حداکثر ۱۰۰ نفر بیننده حضور دارد، چطور می توان نتیجه گرفت که موفق بوده است؟ این وضع نه تنها مفید نیست بلکه تاثیر مخرب بر موسیقی کشور دارد.
* با توجه به توضیحاتی که مطرح کردید، شما چه راهی را برای جذاب تر شدن جشنواره موسیقی فجر و درعین حال توجه به جوانان فعال در موسیقی کشور، مطرح می کنید؟
حمیدرضا نوربخش
اگر قرار است به نسل جوان موسیقی کشور کمک کنیم تا بتوانند به فضای موسیقی رسمی کشور وارد شوند، اول باید ویترین مان را جدی و خوش آب و رنگ کنیم و بعد از آن در زمینه عرضه چهره های جدید حرکت کنیم. وقتی توجه مخاطب را به نامداران موسیقی کشور در جشنواره جلب کنیم، می توانیم گروه یا افراد جوان را از قبل این فرصت معرفی کنیم و شرایط و امکان موفقیت موسیقی را به این روش پررنگ تر کنیم. من همه رقم های فروش را مورد بررسی قرار دادم و با اطلاع می گویم که متاسفانه مخاطبان بخش «نسلی دیگر» در جشنواره موسیقی فجر بسیار کم بوده است. این بررسی ها را در یک جدول بسیار پر و پیمان جمع و جور کرده ایم و آماری که از این جمع بندی به دست آورده ایم در حدود ۲۰۰۰ نفر مخاطب برای کلیه اجراهای این بخش نشان می دهد. طبیعتا بخش جذاب جشنواره موسیقی بخش پاپ است و همه کسانی که در ایام جشنواره به دنبال دیدن اجرها بودند، خواهان شرکت در اجراهای مربوط به موسیقی پاپ بودند. نکته جالب در مورد اجراهای مختلف جشنواره موسیقی فجر این است که آن دسته از مسئولینی که برایشان بلیط های میهمان فرستاده می شد بلیط های مربوط به انواع موسیقی غیر از پاپ را پس می فرستادند. من معقدم اگر ما می خواهیم رقابت ایجاد کنیم باید بخش گروه نوازی را به «جشنواره جوان» و نه «جشنواره موسیقی فجر» اضافه کنیم چون این بخش در جشنواره «جوان» وجود ندارد و اگر حضورش پیش بینی شود، می تواند بسیار مثبت باشد. گروه نوازی باید با برنامه ریزی، جوایز جدی و داوری های دقیق رصد شود و با تبلیغات قوی مورد توجه قرار بگیرد. جشنواره جوان در بخش ساز بسیار موفق بوده و در سه دوره ای که برگزار شده با داوری های بسیار خوبی و دقیق توانسته انتخاب های شایسته ای انجام دهد. به نظر من نمی توانیم بنا به نبود گروه نوازی در جشنواره جوان آن را وارد جشنواره فجر کنیم. چون بستر کاربردی شدن در فجر برای این قسمت وجود ندارد و نمی تواند در فجر خروجی قابل ملاحظه ای داشته باشد. من در برخی از سال ها در جشنواره فجر داور بودم. در دوره هایی که من حضور داشتم، گروه هایی حتی از شهرهای دور کشور به اجرای برنامه پرداختند که بسیار عالی بودند و سطح کیفی اجرایشان در درجه کاملا حرفه ای بود. اما چه اتفاقی برای این گروه ها افتاد و سر انجامشان چه شد؟ برای نمونه ۴ سال قبل که داوری جشنواره فجر را بر عهده داشتم یک گروه موسیقی از گرگان در جشنواره حضور داشتند که سطح هنری بسیار بالایی داشتند و به پختگی کامل رسیده بودند. این پختگی هم در آواز و هم در ساز این گروه دیده می شد اما امروز آن گروه کجاست و جشنواره فجر به بقا و ادامه فعالیت گروه گرگان چه کمکی کرد؟ آیا این گروه معرفی شدند؟ درحالی که این گروه در آن دوره معرفی و تقدیر شدند. بهتر است به جای شعار دادن به آنچه در عرصه عمل اتفاق افتاد فکر کنیم؟ باید طبق آمار و خروجی صحبت ها انجام شود. با این توضیحات برخی از دوستان بدون توجه به آنچه در عمل اتفاق افتاده، فریاد اعتراض و برانگیختن با استفاده از این فریادها را در پیش گرفته اند که مثلا بخش جوان یا نسلی دیگر از جشنواره فجر چرا باید حذف شود وصحبت های بی مبنای این چنینی. بنده یقینا و عمیقا به نسل جوان معتقدم و دوست دارم، هرکاری می توانیم برای معرفی و دیده شدن جوان ها انجام دهیم اما از مسیر درست و راه کارشناسی شده. از دیدگاه من کار عبث، عبث است و هیچ تاثیر مفیدی نخواهد داشت. با چنین اقداماتی نه تنها کار مثبتی انجام نمی دهیم بلکه باعث سرخوردگی جوانان برگزیده خواهیم شد. چون با تقدیر از گروه های این چنینی و استفاده از الفاظ تشویقی در جشنواره این جوانان را دلخوش کرده ایم. این جوانان وقتی می بینند پس از برگزیده شدن، هیچ اتفاق خوبی برای ادامه کار هنریشان نیفتاد، افسرده و ناامید خواهند شد. بهتر بود در شرایطی که نمی خواستیم برای معرفی و حمایت از آن ها کاری انجام دهیم از آن ها تقدیر هم نمی کردیم تا حداقل زندگی عادی خودشان را ادامه می دادند و دچار سرخوردگی و یاس نمی شدند.
* با توجه به تغییرات اساسی که در جدول بخش های مختلف در جشنواره موسیقی فجر امسال ایجاد کرده اید، پیش بینی شخصیتان از سطح کیفی جشنواره امسال چیست؟
به هیچ عنوان معتقد نیستم که امسال جشنواره بی نظیری داریم قطعا جشنواره امسال متفاوت خواهد بود و آغاز یک مسیر جدید است. طبق شرایط موجود نباید انتظار اتفاق ایده آلی داشته باشیم اما مطمئنا جشنواره امسال رخداد خجسته ای خواهد شد.
دیدگاهتان را بنویسید