شب مصطفی کمال پورتراب در بنیاد افشار برگزار شد

نکوداشت استاد مصطفی کمال پورتراب مدرس، آهنگساز و نوازنده پیشکسوت موسیقی کشور روز گذشته شنبه ۲۰ دی ماه در کانون زبان فارسی بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار برگزار شد. پری زنگنه، داود گنجه ای، رشیدوطن دوست، رازمیک اوهانیان، حمیدرضا عاطفی از جمله مهمانانی بودند که در این مراسم حضور داشتند. این در حالی است که علی دهباشی مدیر مسئول مجله بخارا اجرای مراسم را به عهده داشت.

محمد سریر رئیس هیات مدیره خانه موسیقی در ابتدای این مراسم گفت: صحبت در مورد موسیقیدانان کشورمان و روند کاری موسیقی کشور و همچنین تاثیرگذاری هر دو این عناصر در جریان فعالیت های هنری کشور کار دشواری است چرا که در این مورد دیدگاه های مختلفی وجود دارد که در مواردی اتفاق نظر است و در مواردی نیست. این فضا در حوزه موسیقی ملی ما نیز وجود داشته است.

۹۹ درصد از اهالی موسیقی شاگرد پورتراب هستند

وی گفت: متاسفانه در کشور ما به علت های مختلف، موسیقی بیشتر وجه تفننی و تفریحی خود را به مردم معرفی کرده و متاسفانه این روند و دیدگاه موجود باعث شده که شان موسیقی پائین بیاید و مفاهیم فلسفی و معنویات از این فضا دوری کند پس طبیعی است که اگر بخواهیم رشد لازم را داشته باشیم باید این تلقی را نیز در نگاه خود به وجود آوریم که اندیشه و فکر جایگزین تفنن و تفریح شود.

این پژوهشگر عرصه موسیقی در ادامه گفت: در یکصد و اندی سال اخیر می بینیم که در تحولات اجتماعی با وجود تمام مواردی که به آن اشاره کردند موسیقی جایگاه خود را باز کرد و ما مشاهده می کنیم در اندیشه ها و تفکرات خیلی از انقلابیون و روشنفکران این جریان هنری تاثیر خود را گذاشته است و منزلتی را ایجاد کرده که تبدیل به یک جریان مهم و موثر فرهنگی شده است. شاید آغاز این نگاه جدی به موسیقی به علی اکبرخان فراهانی بازگردد به طوری که در مسیر موسیقی ملی تا آن زمان سبک و سیاق تعریفی نداشت اما با حضور چنین هنرمندانی موسیقی جامعیت بیشتری پیدا کرد، دسته بندی شد و در شش دهه اخیر شکل جدی تری به خود گرفت.

این مدرس دانشگاه بیان کرد: آنچه که در حال حاضر وجود دارد رابطه بین موسیقی ما و موسیقی خوب است البته این قضیه با مقاومت هایی روبرو شد اما از همان ابتدا به تدریج این اندیشه جا افتاد که جانمایه های موسیقی ما کم است و باید تبدیل به زبان مهمی در عرصه فرهنگ و هنر شود به همین خاطر از کسانی که در این حوزه گام های مثبتی را به ویژه در خلق آثار هنری و آموزشی برداشتند استاد مصطفی کمال پورتراب است که از ۷۰ سال گذشته در دوره های متفاوت شاگردانی را تربیت کرده که در حقیقت پایه هایی را در موسیقی به ویژه در حوزه آموزش ایجاد کردند. می توان گفت ۹۹ درصدی که هم اکنون به صورت جدی در موسیقی فعالیت می کنند به نوعی غیر مستقیم یا مستقیم شاگردان وی بوده اند.

سریر تصریح کرد: پورتراب از منظر موسیقی ملی به موسیقی غربی یا بهتر بگویم موسیقی جهانی نگاه کرد در حالی که خیلی ها مسحور این نوع موسیقی شدند و خود را از موسیقی ملی جدا کردند به طوری که جدا شدن آنها برای بسیاری از هنرمندان ایرانی قابل درک نیست. به همین علت است که می توان گفت استاد مصطفی کمال پورتراب یکی از هنرمندان ممتاز این سرزمین است که اتکایش به موسیقی ملی است در واقع برای او موسیقی جهانی وسیله ای است که می تواند باعث رشد و تجلی موسیقی ملی شود.

رئیس هیات مدیره خانه موسیقی در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به پژوهش های مختلف استاد مصطفی کمال پورتراب تاکید کرد: استاد پورتراب پژوهش های گسترده ای را انجام داد که به معنا و مفهوم واقعی کلمه همه این پژوهش ها در حقیقت غذای درسی د انشجویان موسیقی است. البته خود من هم شخصا از پژوهش های او همواره استفاده می کنم و حتی از او پیرامون کارهای خودم نیز سئوالاتی را میکنم. وی نه تنها در حوزه آموزش بلکه در حوزه خلق آثار هنری هم هنرمندی فعال و پرتلاش است که تاکنون آثار مختلفی را نیز اجرا کرده است.

وی در تجلیل از مقام هنری استاد پورتراب افزود: انضباط فکری و کاری، اندیشه علمی، تسلط به چند زبان خارجی، میل آموزش به جوانان بدون پنهان کردن مطلب، بخشندگی در ارائه مطالب علمی و صراحت لهجه از جمله ویژگی های این هنرمند شریف عرصه موسیقی است که در توصیف خدمات قابل توجه او همین بس که کتاب تئوری موسیقی وی تاکنون به چاپ پنجاهم رسیده و این نشان دهنده حضور یک بزرگمرد به عنوان سرمایه علمی و بزرگ فرهنگی است.

سریر بیان کرد: جایگاه پورتراب بدون تردید برای ما بسیار غنیمت است. او هنرمند جامع الاطرافی است که از هنر موسیقی در هنرهای دیگر نیز مطالعه زیادی داشت و من افتخار می کنم که در محضر ایشان یاد گرفتم و امیدوارم حضورشان همواره وجود داشته باشد تا ما به او افتخار کنیم.

اولین کشف نادر مشایخی در موسیقی

نادر مشایخی آهنگساز و رهبر ارکستر نیز در این مراسم با تشکر از خدمات موسیقایی مصطفی کمال پورتراب توضیح داد: ما از سال ۱۳۵۴ شروع به آموختن موسیقی کردیم و خوب یادم می آید که پیش استاد پورتراب هارمونی تخصصی، کنترپوان و فرم را یاد گرفتیم کاری که هر هنرمندی برای آهنگسازی باید انجام دهد اماتفاوت ما با دیگران این بود که ما بیش از ۱۲ ساعت در هفته درس می خواندیم و این باعث شد که بیش از اندازه خود را مشغول هارمونی کنیم، موضوعی که بسیار برای ما دارای ارزش بود و با وجود دشواری هایی که داشت اما نقطه عطفی در کارهایمان به حساب آمد.

وی افزود: بعد از گذراندن چنین کلاس هایی در سال اول ما دیدیم که استاد پورتراب این فضا را دائما با سه زبان متفاوت در سه سال پیاپی تکرار می کرد که ما بعد از مدتی دلیل این موضوع را خواستار شدیم ولی فهمیدیم که با وجود چنین فضایی بود که توانستیم نسبت به یک جریان موسیقایی تعریف های مختلفی را داشته باشیم. تعریف هایی که در طی آن نتیجه های مختلفی بوجود می آورد و این اولین کشف برای من در حوزه آهنگسازی بود.

مشایخی تصریح کرد: کشف این اختلاف زبانی باعث شد ما در آهنگسازی سیستم درست کنیم و به واقع می گویم که این شناخت زندگی من را تغییر داد و حالا این بهترین فرصت است که از شما استاد کمال پورتراب تشکر کنم. من در تمام دورانی که پیش آقای پورتراب بودم اگر اشتباهی می کردم گرچه با صراحت این اشتباه را به ما گوشزد می کرد اما هیچ وقت این اعتراضات تحقیرآمیز نبود. او سعی می کرد که تمام کارهای من را گوش کند و من از او تشکر می کنم که به من این شجاعت را داد تا دنبال کاری که خودم دوست دارم و آن را حس می کنم بروم.

حکایت اهدای سازهای گران قیمت به نوازندگان بی بضاعت

حمیدرضا نوربخش مدیرعامل خانه موسیقی نیز در این مراسم با بیان اینکه استاد مصطفی کمال پورتراب یکی از چهره های مقدس حوزه موسیقی است بیان کرد: استاد پورتراب یکی از مصادیق بارز یک شخصیت انسانی در ابعاد مختلف اخلاقی، علمی و هنری است. او در همه ابعاد برای ما الگوست. یکی از ویژگی های او سلامتی روحی و اخلاقی وی است. او یکی از کسانی است که پاک بوده و پاک زیسته و این پاکی را نیز در ضمیر خودش نگهداشته است که این ویژگی برای همه ما مثال زدنی است و اتفاقا به همین دلیل است که مورد اعتماد همه اهالی فرهنگ و هنر قرار دارد.

این خواننده موسیقی ایرانی به پژوهش خلاقانه کمال پورتراب اشاره کرد و گفت: در عرصه علم افرادی را می بینیم که پژوهش می کنند اما این پژوهش ها الزاما به کشفی منجر نمی شود اما پژوهش های استاد پورتراب به کشف منجر می شود و در همه عرصه های موسیقی به چشم می آید. در همین اواخر نیز دیدیم که پژوهش «اندازه گیری فواصل مختلف ساز سه تار» چه نتایج خوبی را در عرصه نوازندگی به همراه آورده است.

مدیرعامل خانه موسیقی ادامه داد: از ابتدای تشکیل خانه موسیقی، استاد پورتراب عضو موسس و موثر این نهاد صنفی بود و همه می دانند که بحث تشکیل خانه موسیقی کار ساده ای نبود و باز هم همه خوب می دانند که مجاب کردن و مجاب شدن اهالی موسیقی برای پیگیری مطالبات کار سختی است بنابراین فقط معدودی از موسیقی‌دانان به این نتیجه رسیده بودند که باید صنفی تشکیل داد و این بار مصطفی پورتراب بود که در این عرصه حضور پیدا کرد و از همان روز اول پیگیر این حرکت مستمر بود.

نوربخش گفت: تلاش برای ارتقاء سطح علمی اعضای خانه موسیقی یکی از مهمترین ویژگی های مصطفی کمال پورتراب است که حتی بیشتر از همه ما به هنرمندان رهنمون میدهد و کارهای آنان را پیگیری می کند. من دوست دارم در اینجا به وجوه خصوصی این هنرمند نیز اشاره کنم. اینکه عطشی که در آموختن و بخشندگی علم دارد در بخشندگی مال نیز وجود دارد. او مصداق تام و تمام کسی است که به این دنیا هیچ دلبستگی ندارد.

وی افزود: استاد پورتراب سازهای گرانقیمتی داشت که همه آنها را به هنرمندان مستعدی که توان خرید ساز ندارند، اهدا کرد. سازهایی که من خوب می دانم قیمت آنها به چندین هزار دلار نیز می رسد. من تا جایی که می دانم او خانه مسکونی خود را هم بخشیده و این یعنی اینکه هیچ چیزی از مال دنیا را خواستار نیست. او عاطفه و احساسی  دارد که هم اکنون در جامعه  ما کیمیا است و به حق بحران بشر امروز است. به نظر من استاد پورتراب مصداق تمام کسانی است که از عاطفه و احساس لبریز است.

پور تراب نقطه عطف تاریخ موسیقی علمی ایران  است

هومان اسعدی پژوهشگر و مدرس موسیقی نیز در این مراسم تجلیل با اشاره به آشنایی خود با استاد پورتراب گفت: من در دوره جوانی با کتاب «تئوری موسیقی» استاد پورتراب آشنا شدم و بعد توفیقی حاصل شد که سال ۷۹ که ریاست گروه واژه گزینی فارسی در موسیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به عهده این هنرمند عزیز بود به کار دعوت شدم و از همان سال تاکنون در خدمت او هستم.

وی ادامه داد: من در چندین شورای دیگر نیز در خدمت استاد بودم و در این مدت از محضر وی درس های زیادی آموختم. ما اگر در زمینه موسیقی به تاریخ موسیقی و فرهنگ خودمان نگاه کنیم، می بینیم که در طول زمان های گذشته دانشمندان جامع العلومی داشتیم اما در دوره ای از زمان پایه های علمی چنین فضایی متزلزل می شود و بعد به تدریج موسیقی علمی کاملا از موسیقی کشور جدا شده و اساس علم موسیقی ناپدید می شود.

دبیر هشتمین جشنواره موسیقی جوان افزود: به اعتقاد من پورتراب نقطه عطفی در تاریخ موسیقی علمی کشورمان است که به قول استاد حسین علیزاده نام او با موسیقی آکادمیک عجین شده است. عمق دانش استاد پورتراب به قدری است که من این ویژگی های علمی را در کمتر کسی دیده ام و این مسئله بسیار مهمی است که بسیار در کشور ما نادر است پس باید به چنین هنرمندانی افتخار و از علم و دانش او استفاده کرد.

وی با اشاره به ویژگی های هنری استاد پورتراب نیز گفت: او علاوه بر پیانو و نوازندگی سازهای جهانی با سازهای ایرانی نیز آشنا و این چند وجهی بودن در کمتر موسیقیدانی پیدا می شود. به اعتقاد من او تنها نمونه این فضاست، روحیه پویا و به روز بودن معلومات این استاد هم باعث شده که وی هیچگاه از ذهن تاریخ موسیقی کشورمان از یاد نرود.

به جای  واژه «من» بگوییم «بنده»

امیر تیمور پورتراب برادر استاد مصطفی کمال پورتراب نیز در این مراسم توضیح داد: برادر من ۵ سال بزرگتر از من است و من در دوران کودکی بود که اولین مخالفت را با او کردم اینکه او به من گفت آیا می دانی ۱۰۰۰ از ۱۰۰ بیشتر است؟ و من به او گفتم ۱۰۰ از ۱۰۰۰ بیشتر  و این چنین بود که هرچه من می گفتم او نمی پذیرفت و ما دعوایمان شروع می شد.

پورتراب گفت: با تمام این احوال من افتخار می کنم که از بین هزاران شاگرد برادرم اولین شاگرد او بودم. او از آن موقع آنچه که می آموخت را یاد می گرفت و می آمد به ما می گفت. البته موهبت دیگری هم نصیب ما شد چون ما مادر بسیار خوبی داشتیم که هر چه خوبی از ما می بینید از مادرم به ارث رسیده است. او از هر نظر در زمانی که پدرمان از دنیا رفته بود مواظب ما بود. البته ما در کنار برادر بودیم و به راه او رفتیم و موزیسین شدیم.

این نوازنده ادامه داد: برادر من فرزندی ندارد اما به لطف پروردگار هزاران فرزند دارد که به عنوان شاگرد از او بهره گرفته اند .من فکر می کنم از نظر مادی، ما به ساده ترین ها قناعت کرده ایم که برادرم نیز از این قاعده مستثنی نیست. امروزه متاسفانه تواضع را به کسی یاد نمی دهند اما به من و برادرم یاد داده بودند که به جای  واژه «من» بگوییم «بنده».

نازنین جلالی فراهانی از شاگردان استاد مصطفی کمال پورتراب نیز در این مراسم گفت: بالغ بر ۱۰ سال افتخار شاگردی استاد مصطفی کمال پورتراب را داشتیم و در این زمان شور و اشتیاق تدریس، تلاش های شبانه روزی، قدرت بالای تفهیم مطالب، روش تدریس منحصر به فرد از جمله مواردی بود که در این فرشته انسان ساز می دیدم او مردی از جنس بلور است و امیدوارم همواره پایدار باشد.

اعلام آمادگی استاد به دولتمردان برای برگزاری کلاس های آموزشی

مصطفی کمال پورتراب نیز در بخش پایانی این مراسم با قرائت یادداشتی از برگزار کنندگان این مراسم تقدیر کرد و گفت: امیدواریم این برنامه ها در مورد هنرمندانی که ریشه درخت هنر را آبیاری می کنند استمرار داشته باشد.

وی افزود: صحبت زیادی نمی کنم اما تنها توصیه ام به مسئولان دولتی است که به آموزش موسیقی علمی جوانان توجه زیادی کنند چرا که همین جوانان هستند که اگر آنها را با موسیقی علمی بیشتر آشنا کنیم تبدیل به استادان آینده ما خواهند شد. من حاضرم در این برنامه ریزی، تدریس و تکمیل معلومات علمی جوانان سرزمینم بدون هیچ چشم‌داشتی کارهایی را با آنها انجام دهم.

در پایان این مراسم نیز لوح قدیری از سوی کانون زبان فارسی بنیاد موقوفات دکتر افشار، مجله بخارا و خانه موسیقی به استاد مصطفی کمال پورتراب اهدا شد.