کنسرت «خالو ابافت»

موسیقی ایرانیان – حمیده موسوی: شامگاه یکشنبه، کنسرت موسیقی محلی از سلسله کنسرت های پژوهشی موسیقی نواحی با حضورعباس ابافَت، نوازنده سازِ «دونِی یا نی جفتی» از جزیره هرمز و چند هنرمند دیگر از آبادان، در هنرسرای خورشید اصفهان برگزار گردید که این اجرا، به روال همیشگی برنامه های موسیقی اجرا شده در این هنر سرا، با استقبال گرم و حضور شمار زیادی از هنرمندان شاخه های مختلف و مخاطبان موسیقی، مواجه گردید.

به گزارش خبرنگار موسیقی ایرانیان، این برنامه به دو قسمت اجرای موسیقی و برگزاری نمایشگاه کوچکی ازهنرهای دستی زنان هرمزگانی، اختصاص داده شده بود.

پیش از آغاز کنسرت با عباس ابافت (خالو) به گفتگو نشستم، بسیار صمیمی بود. باوجود اینکه سعی می کرد لفظ قلم صحبت کند، آهنگی از لهجه شیرین مادری بر فضای صحبت هایش حاکم بود. بسیار مشهود و احاطه کننده. اگر به گویش هرمزگانی تسلط داشتم، از خالو درخواست می کردم به دور از تکلف، با همان لهجه سؤال های مرا پاسخ دهد. اینگونه آغاز کرد: «بسم الله الرحمن الرحیم، عباس ابافت هستم، متولد ۱۳۳۲ و ساکن جزیره هرمز. قبلاٌ کار صیادی می کردم اما بعدها به دلیل اینکه نمی توانستم به این کار به خوبی بپردازم آن را کنار گذاشتم. از آن جا که از کودکی به نوازندگی ساز دو نی پرداخته ام و این هنر را به عنوان یک پس انداز در وجود خود حفظ کرده بودم، از ۱۵ سالگی به خود اجازه دادم که در محافل شادی، جمع های دوست، آشنا و دور و نزدیک، بنوازم. سال ها بعد و از ۱۳۸۲ زیر نظر اداره ارشاد، به اجراهایی در گوشه و کنار پرداختم. من جمله تئاتر، که با آن گروه های تئاتری هم به تهران رفتیم و هم در هرمزگان اجرا کردیم. خدارا شکر. روزگارم می گذرد. سه دختر دارم که یکی از آن ها به همراه من و برای نمایشگاه قاب های شیشه ای با خاک های رنگی جزیره هرمز آمده. کارهای دستی اش و دیگر زنان این جزیره را در این نمایشگاه شرکت داده است.»

خالو اولین بار است که به اصفهان می آید، از او پرسیدم این چند روز به او خوش گذشته است؟ او با چشمهای به ناکجا دوخته و نگاه خیره اش، پاسخ مثبت داد. نمی دانم این سؤال را به جا پرسیده بودم اصلاٌ؟!

سلیمه ابافت، دختر خالو، به یادگیری نقاشی با خاک های جزیره هرمز، زیر نظر دکتر احمد نادعلیان پرداخته و از این راه امرار معاش می کند، او اینجا بود تا ماحصل زحمات خود و زنان دیگر آن جزیره را به معرض نمایش بگذارد. دکتر نادعلیان سالهاست که خاک های رنگی این جزیره را شناخته و در جهت استفاده بهینه از آن ها به تحقیق پرداخته و حتی به زنان این جزیره برای درآمد زایی و استقلال مالی، شکستن چارچوب های تکراری زندگی و تغییر در روحیه شان، نقاشی و طراحی آموخته و با وجود موانع بسیار و مشکلات عدیده، تا به امروز به برگزاری نمایشگاه هایی در تهران و دیگر شهرها پرداخته است. سلیمه از پرداختن به این موضوع و کمک های دکتر نادعلیان بسیار ابراز رضایت می کرد. نظرش را درباره نوازندگی پدرش پرسیدم و او پاسخ داد: «خیلی خوب است و سال هاست که نوای این ساز پا به پای ما تا به امروز آمده است و تارو پود زندگی مان را انباشته است. بخصوص پدرم. دلم می خواست دراین سال ها یک طوری فعالیت پدرم بهتر دیده و حمایت می شد. با اینکه بیشتر از ۱۰ سال است که با ارشاد هرمزگان همکاری می کند اما حمایت چشمگیری از او نشده. مثلاٌ اینکه بیمه ای به او تعلق گیرد یا نمی دانم حرکتی که به نفع او بشود…»

سالن مملو از جمعیت شده و برنامه آغاز شد، منصور اعظمی کیا از پیشکسوتان آواز و اکبر یاوریان، نوازنده تارو سه تار، محقق و نویسنده کتاب هایی در رابطه با الحان و ریشه های واژگان موسیقی (آخرین اثر منتشر شده از وی «خسروانی ها» نام دارد) از جمله مدعوین این کنسرت بودند.

نبیل یوسُف شریداوی (نوازنده دف) که مسئولیت تحقیق و جمع آوری اطلاعات در رابطه با برخی از این کنسرت های پژوهشی را بر عهده دارد، برای پاره ای از توضیحات درباره خالو ابافت و دیگر نوازندگان گروه به روی صحنه آمده و صحبت های خود را به این شرح ارائه داد: «خالوعباس ابافت، نوازنده دو نی یا نی جفتی، از ۱۰ سالگی بینایی خود را از دست می دهد. او تحت تأثیر یکی از همسایگان خود که از پیران آن جزیره بوده و به نواختن نی انبان شهرت داشته به این ساز علاقمند می گردد. اولین بار نیز ساز را به صورت نی تکی تهیه کرده، به یادگیری پرداخته و از روش شنیداری (گوشی) و دنبال کردن نواهای آن نوازنده پیر هر روز نوازندگی خود را تقویت می کرد و به این ساز علاقه بیشتری می یافت. اما به دلیل نیاز مالی و برای تأمین معاش به صیادی نیز می پرداخته. شغل و دغدغه ی تأمین معاش، اورا از ساز مورد علاقه اش دور نساخته و در خلوت خود به نواختن مشغول می شده و در سن ۱۵ سالگی آغاز به نواختن در محافل و جشن های مختلف می کند. طبق گفته های خالو، جزیره هرمز تنها دو نوازنده شناخته شده دارد، یکی خود اوست که نی جفتی می نوازد و دیگری نوازنده سازی به نام «لیوا» از دیگر سازهای بادی ست که نوایی بم دارد، امشب در کنار این میهمان عزیز، حمزه مقدم (نی انبان و سازهای کوبه ای)، عباس مقدم (سنتور)، محسن حسن زاده (تیمپو و سنج) و محمدرضا مقدم (تیمپو) به اجرای برنامه خواهند پرداخت.»

حمزه مقدم، نوازندهء سازهای کوبه ای و سرپرست گروه مروارید سیاه، بیش از ۱۰ سال است که به کار موسیقی مشغول است. او سالهاست گروه خود را که متشکل از برادران و بستگان خود اوست اداره می کند. این گروه سرشار از ریتم های ابداعی ست، به کوبه نوازی های عجیب و نامتعارف خود معروف بوده و همیشه غافلگیر کننده و پر انرژی ظاهر شده اند. او با گروه هایی از جمله «لیان» و اخیراٌ «دارکوب» به نوازندگی پرداخته است. پدرش عباس مقدم که او نیز مدت زیادی ست به نوازندگی سنتور مشغول است، برای اولین بار در اصفهان به همراه حمزه و خالو ابافت به اجرا می پرداخت. یکی از ویژگی های جالب این اجرا، نوازندگی محمدرضای ۷-۸ ساله، فرزند پرانرژی حمزه مقدم بود که او نیز در کنار دیگر نوازندگان، با حضوری شیرین، به هنرنمایی پرداخت.

شریداوی درباره نحوه آشنایی با خالو و تدارک این اجرا چنین ادامه داد: «آشنایی با خالو ابافت به واسطه دوست عزیزم علیرضا جاماسب از نوازندگان دف اصفهان، صورت گرفت، در یکی از سفرهایش به این جزیره، با خالو دیدار داشته و از این دیدار اطلاعاتی در اختیار من قرار داده وپس از آن، پیگیری های لازم برای دعوت خالو انجام شد. از مهندس محمد ایزد خواستی مدیریت محترم هنرسرای خورشید، تشکر ویژه دارم که همیشه نقش پررنگشان در ارائه پروژه های این چنینی و همکاری خالصانه شان، منجر به اجراهایی موفق گردیده است. این بار هم ایشان سنگ تمام گذاشتند و تا لحظه آخر برای اجرای این کنسرت ما را یاری کردند.»

پس از معرفی اعضای گروه، ویدیوئی از کارهای دکتر نادعلیان و چگونگی آغاز کار او در آن جزیره و هنرآموزی اش به زنان آن خطه، پخش گردیده و سپس گروه به روی صحنه آمدند. از دونوازی عباس و حمزه مقدم، با سنتور و کاسوره آغاز شد. سپس، محسن حسن زاده و محمدرضا مقدم به همراهی آمدند. حمزه در این بخش به نواختن نی انبان نیز پرداخت. بعد از آن دونوازی حمزه و محمدرضای کوچک که با تشویق ریتمیک و هیاهوی حضار همراه شد و حسن ختام این اجرا، پیوستن خالوبه این مجموعه بود. با آن لباس محلی و اصیل هرمزگانی. در اینجا نیز خالو به خوشامدگویی و صحبت مختصری پرداخت: «بنام خدای مهربان و خدای مهربانی ها، بنام خدای خوبی و خوبی ها، از خدا می خواهم دلتان شاد، سرتان سلامت، و خانه هایتان پر مهر باشد. امیدوارم بتوانم دلهاتان را با خود شاد کنم. اگر شاد نشدید مرا به بزرگی خود ببخشید…»

خالو در این اجرا به نواختن و شروه خوانی پرداخت و گروه نیز به همراهی آمدند: «دگر شب شد که تا شیدا بگردُم/ چو ماهی بر لب دریا بگردُم…» و در آخر، قطعه ای فولکلور درباره ی هرمزگان پایان اجرا شد و حضار به تشویق پرداختند که خالو در حالیکه نگاهش همچنان خیره بود وچشمانش همچنان دوخته به ناکجا… برای آن ها دست تکان می داد.

در ادامه عکسهای موسیقی ایرانیان از این کنسرت را دنبال کنید.