یک نشست متفاوت در جشنواره عمار

به گزارش خبرنگار مهر، محسن صفایی فرد نماینده تیم تحقیقاتی که سه سال بر روی تاریخ شفاهی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی در دهه ۶۰ پژوهش می کردند در اولین نشست تخصصی چهارمین جشنواره  فیلم عمار با موضوع “سوژه های سینمایی در تاریخ هنر انقلاب” که در سینما فلسطین برگزار شد، گفت: یکی از هنرهایی که بعد از انقلاب اسلامی حرف و حدیث زیادی پشت آن بود موسیقی است. اهالی موسیقی فکر می کردند که بعد از انقلاب کار آنها تمام خواهد شد.

به گفته وی، تاریخ هنر انقلاب و سوژه های سینمایی برگرفته از ۷ هنر اصلی کشور است که نوع ارتباط این هنرها بعد از انقلاب با مردم باید مورد بررسی قرار گیرد.

وی با اشاره به اهمیت هنر گرافیک و طراحی نمادهای انقلابی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توضیح داد: برخی از نمادهای انقلابی آنقدر دیده شده اند که فراموش شده اند. به عنوان مثال طراحی آرم و پرچم جمهوری اسلامی ایران از آن نمونه‌هاست. اینکه طراحی اولیه آرم جمهوری اسلامی ایران و پرچم جمهوری اسلامی چگونه انجام شده و آیا این طراحی توسط هنرمندان آکادمیک گرافیک انجام شده و یا افراد عادی، خود سوژه ای بسیار مهم است. متاسفانه هیچ گونه تاریخ نگاری برای این اثر مهم تاریخ هنر انقلاب ایران وجود ندارد.

این پژوهشگر با اشاره به طراح آرم و پرچم جمهوری اسلامی ایران بیان کرد: علی دلدوزی یکی از فعالان انقلاب است که در تبریز زندگی می‌کرد. او آرم سپاه پاسداران و حزب الله لبنان را طراحی کرده اما هیچ کس این طراح را که آرم سازمانهای بزرگ شیعیان را طراحی کرده نمی شناسد. طراحی چنین آثاری نشان می دهد که اکثر آثار هنری انقلاب در حوزه گرافیک توسط هنرمندان آکادمیک خلق نشده و این آثار اکثرا از طریق هنرمندان مردمی طراحی شده است. طی تحلیل های مختلف می‌فهمیم که هنرمندان آکادمیک و مردمی تا چه اندازه در حوزه هنر بعد از انقلاب تاثیرگذار بوده و سهم هر یک از آنها در این هنر چقدر بوده است.

صفایی فرد در ادامه این نشست گفت: هنر تئاتر بعد از انقلاب جایگاه متفاوتی پیدا کرد. این هنر خاص در دهه شصت به یک هنر مردمی تبدیل و در سطح کشور بسیار فعال شد. در واقع در دهه شصت تئاتر و موسیقی نسبت به دوران های دیگر بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفت.

وی با اشاره به شکل گیری تئاتر اسارت بعد از انقلاب بیان کرد: این نوع تئاتر بعد از انقلاب اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردار بوده و بخصوص شکل گیری تئاتری های کمیک و طنز در ۸ سال دفاع مقدس نشان داد که تنها ملتی می تواند به دشمن خود بخندد که از دشمن خود بالاتر باشد.

مسئول دفتر موسیقی جبهه مطالعات فرهنگی انقلاب اسلامی با اشاره به جایگاه مسجد به عنوان یک رسانه مردمی در انقلاب اسلامی توضیح داد: مسجد امروز جایگاه عبادی پیدا کرده و چراغ‌های مسجد نیم ساعت بعد از اقامه نماز خاموش می شود این در حالی است که در دهه شصت چنین وضعیتی در مساجد کشور وجود نداشت. به عنوان مثال در مسجدی در کاشان فعالیت های تئاتر آنقدر گسترده بود که یک سن تئاتر برای اجرای تئاترهای انقلابی در این مسجد طراح شده است. محسن خسروی کارگردان که بارها جوایز مختلفی را از جشنواره تئاتر دریافت کرده در این مسجد آموزش تئاتر می‌داد.

وی در ادامه به دیگر رسانه های خلاق در دوره انقلاب اشاره کرده و گفت: علاوه بر مسجد، دیوارها نیز به عنوان یک رسانه عمومی مطرح بودند. رسانه های رسمی از جمله تلویزیون و رادیو در آن دوران هنوز فتح نشده بودند و دیوار رسانه ای بود که شعارها در آن شکل می گرفت. در دیوارها دعوت به کتابخوانی می شد از جمله قرآن و نهج البلاغه.

صفایی فرد گفت: موسوی گرمارودی شعر “روح منی خمینی بت شکنی خمینی” را در روز تسخیر لانه جاسوسی برای اولین بار بر روی دیوار سفارت آمریکا نوشته است. این شعار هنوز ماندگار است چراکه ارزش فرهنگی و هنری بالایی دارد. یکی دیگر از رسانه‌های با اهمیت در دوره انقلاب نوار است. میشل فوکو تحلیل‌گر فرانسوی معتقد است انقلاب ایران یک انقلاب نوار کاستی است. پروسه تولید نوارکاست ها می تواند جزو سوژه های مستندسازی در تاریخ هنر انقلاب باشد. در این نوارها یک طرف درس های امام ضبط می‌شد و طرف دیگر شعرها و سرودهایی همسو با صحبت های امام.

وی با اشاره به اینکه حجله‌ها از دیگر رسانه ها انقلاب است بیان کرد: حجله رسانه ای بود که مردم در محل عبور و گذر خود آن را تماشا می کردند. این حجله ها طراحی های خاص و متفاوت داشته و طول آنها گاهی به ۹ تا ۱۰ متر می رسید.

صفایی فرد گفت: زمانی که می خواهیم به دنبال سوژه‌های انقلابی در سینما برگردیم باید سوژه های مورد نظر را به سه دسته تقسیم کرد. توجه به آرمهای جمهوری اسلامی و واکنش مردم نسبت به طراحی این آرمها چه در داخل مرز و چه در خارج مرز، تئاتر اسارت، مستند پرتره از جمله این سوژه هاست. به عنوان مثال قره باغی سازنده سرود “ننگ به نیرنگ تو” از نوادگان ستارخان است که زندگی شخصی او می تواند سوژه ای مناسب برای یک فیلم مستند و یا حتی سینمایی باشد. سرود “ننگ به نیرنگ تو” در سه روز ساخته شده اما بسیار ماندگار بود و بسیاری از کشورهای فارسی زبان منطقه آن را بازخوانی کرده اند. نباید فراموش کرد که باز شدن راه موسیقی و سینما از بعد از انقلاب تا امروز مسیری بسیار طولانی بوده که می توان از آن طریق قصه های زیادی ساخت.

مسئول دفتر موسیقی جبهه مطالعات فرهنگی انقلاب اسلامی با اشاره به اینکه موسیقی توسط متدینین تحریم شده و به عنوان یک فعل حرام اعلام شده است، گفت: چه کسی فکر می کرد که زمانی موسیقی در محراب یک مسجد پخش شود اما سرود، این کار را کرد. سرودهای انقلابی در طول انقلاب و ۸ سال دفاع مقدس ساخته و در تمام مساجد اجرا و تبدیل به یک کار فرهنگی شد. من به همه ستاره های موسیقی و هنری پیشنهاد می کنم که خاطرات آهنگران را در دوره ستاره بودنش بخوانند. آهنگران نیز به عنوان یک ستاره دچار شایعه های مختلف بود. آهنگران که به عنوان بلبل خمینی معروف است بارها در جنگ توسط رادیو بغداد کشته اعلام شد چرا که این شایعه می توانست در بین رزمندگان تضعیف روحیه انقلاب کند.

وی در ادامه بیان کرد: هنر انقلاب تخیل موهون نیست. در ساخت آثار هنری خیال نقش دارد اما هنر اندیشه را از خروجی و صافی خیال رد می کند؛ خیالی که با عقل همراه باشد نه با وهن.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه بلافاصله بعد از انقلاب اسلامی هنرمندان انقلابی جایگاه متفاوتی در موسیقی ایران پیدا کرده اند، توضیح داد: نباید فراموش کرد که جریانهای فرهنگی هنری سازمانهای مذهبی و سیاسی انقلاب کاری کردند گوگوش و فریدون جای خود را به صادق آهنگران دادند.

وی در ادامه توضیح داد: متاسفانه رسانه های خارجی خیلی بیشتر و کامل‌تر از ما به هنر انقلاب پرداخته اند و از هر کدام مسائل ریز و درشت هنر ایران بعد از انقلاب مستندهای مختلف و متفاوتی ساختند که از آن جمله می توان به شبکه بی بی سی و ساخت مستندهایی در رابطه با شکل گیری هنر انقلاب توسط طبقه متوسط جامعه و مستندی دیگر با نام معماری مقبره آیت الله خمینی اشاره کرد و یا همین شبکه بی بی سی مستندی دیگر ساخته که در رابطه با سه دهه استفاده جمهوری اسلامی ایران در سرودهای مختلف است.

صفایی فرد در پایان گفت: می گویند شجریان صدای دهه شصت است صدای موسیقی ایران از دهه ۶۰ به بعد است اما آن زمان شجریان کجا بود که نوارهای گلریز از فروش بالایی در سطح کشور برخوردار بود؟