سهم موسیقی سنتی از تولیدات بازار اگرچه همیشه کم‌تر از موسیقی پاپ بوده، ولی در چندماه گذشته، این روند، سیر نزولی بیشتری یافته است. با این‌که پس از موج فرهنگی ناشی از درگذشت محمدرضا شجریان در جامعه، انتظار می‌رفت تولیدات موسیقی سنتی در این چند ماه افزایش یابد، ولی آمار مجوزهای صادره و آثار منتشر شده، نشان می‌دهد این امید، محقق نشده است.
مهدی یاورمنش: عصرگاه ۱۷ مهر بود که خبر درگذشت محمدرضا شجریان، بر فضای رسانه‌ای کشور چیره شد و در هرجا و از هر کس، سخنی جز از استاد آواز ایران به گوش نمی‌رسید.
آن روزها، موسیقی اصیل ایرانی هم، به دنبال نام محمدرضا شجریان، مورد توجه بیشتر مردم قرار گرفت و این امید را زنده کرد که این میراث فرهنگی جهانی، در سرزمین زادگاهش، بار دیگر شاهد رشد و شکوفایی دوباره باشد.
اگر به فهرست مجوزهایی که دفتر موسیقی در دو ماه گذشته صادر کرده نگاهی بیندازیم و یا تک‌آهنگ‌ها و آلبوم‌های منتشر شده در این مدت را مرور کنیم، خواهیم دید که آن امید و آرزو به تحقق نپیوسته و در عرصه تولید موسیقی ایرانی، هیچ اتفاق یا تحولی رخ نداده است.
اگرچه همه‌گیری کرونا، در همه عرصه‌های موسیقی، اجرای کنسرت‌ها را به‌طور کامل تعطیل کرده و تولید آلبوم و تک‌آهنگ را کاهش داده است؛ ولی این رکود، بیش از شاخه پاپ، در موسیقی اصیل ایرانی بیشتر به چشم می‌خورد. در واقع، درگذشت استاد شجریان و موج ناشی از آن در جامعه، نتوانسته صدای موسیقی ایرانی را بلندتر از گذشته کند. چرا؟ برای پاسخ به این پرسش، سراغِ وحید تاج (خواننده موسیقی ایرانی)، محمدحسین توتونچیان (تهیه‌کننده) و رضا مهدوی (منتقد و کارشناس موسیقی) رفتیم و نظر آن‌ها را جویا شدیم.
تاج: دست و دلم به آواز خواندن نمی‌رود
«دست و دلم به آواز خواندن نمی‌رود. هیچ انگیزه‌ای نیست که آدم بخواهد یک حرکت هنری انجام بدهد.»؛ این پاسخی است که وحید تاج، خواننده موسیقی ایرانی کشورمان، در واکنش به پرسش ما می‌دهد.
تاج که از سال ۸۵ تا ۹۳، نزدِ محمدرضا شجریان به آموختن آواز ایرانی پرداخته است، درباره کم‌کاری خودش در این چند ماه می‌گوید: «تا این شرایط فعلی که کرونا و گرانی است، باشد، خودم رغبتی برای انجام کار ندارم. در واقع، هیچ حالی ندارم. اجرای آواز و موسیقی، حال می‌خواهد که ندارم. مگر می‌شود این همه درد و رنج مردم را دید و باز دست و دل آدم به کار برود؟»
این خواننده، درباره کم‌کاری دیگر هنرمندان عرصه موسیقی ایرانی توضیح می‌دهد: «در این شرایط، عزیزان و همکاران من در موسیقی سنتی، یک نیروی محرکه از بیرون می‌خواهند تا راه بیفتند. فعالان موسیقی سنتی، بیش از دیگر شاخه‌ها در مضیقه و تنگنا هستند و برای کار کردن، نیاز به تشویق و تحریک دارند که متاسفانه چنین حمایتی نیست.»
وحید تاج تاکید می‌کند: «تولید در موسیقی ایرانی، نیاز به حال خوب، برنامه‌ریزی درست، صرف وقت زیاد، همکاری نزدیک هنرمندان و … دارد که این روزها فراهم کردن همه این مقدمات، سخت است.»
او ادامه می‌دهد: «تهیه‌کننده‌ها و اسپانسرها هم بیشتر به سمت موسیقی پاپ رفته‌اند که زود بازده‌تر است و هوادار بیشتری دارد.»
توتونچیان: کم‌تر بودن تولیدات موسیقی سنتی از پاپ، طبیعی است
بی‌رغبتی تهیه‌کنندگان به سرمایه‌گذاری در موسیقی سنتی را با محمدحسین توتونچیان، مدیر موسسه ققنوس مطرح می‌کنیم. او که تهیه‌کننده هر دو شاخه موسیقی سنتی و پاپ است و با خوانندگان و هنرمندان هر دو عرصه همکاری دارد، در این‌باره می‌گوید: «در این ایام کرونایی که رفت‌وآمدها و همکاری نزدیک بین هنرمندان سخت شده است، ما بیشتر شاهد تولید تک‌آهنگ هستیم؛ چرا که جمع کردن یک آلبوم در این شرایط، کاری سخت است.»
او ادامه می‌دهد: «موسیقی سنتی، در ذات خود، چندان ارتباطی با تک‌آهنگ ندارد، در حالی‌که این شکل کار، خوراک موسیقی پاپ است. برای همین در ۱۰ ماه گذشته، ما شاهد تولید بیشتر تک‌آهنگ در شاخه پاپ بوده‌ایم. این در حالی است که موسیقی سنتی بیشتر روی انتشار آلبوم تمرکز دارد که در این شرایط کاری، انجام آن، بسیار سخت است.»
این تهیه‌کننده موسیقی با اشاره به این‌که کم‌تر بودن تعداد آثار تولیدی موسیقی سنتی نسبت به پاپ، امری طبیعی است، تاکید می‌کند: «در حالت عادی هم به دلیل کم‌تر بودن تعداد خوانندگان و هنرمندان موسیقی سنتی نسبت به پاپ، حجم تولیدات در این عرصه، همیشه پایین‌تر بوده است. در چند ماه گذشته هم چون به دلیل کرونا، تولید آلبوم در کل کاهش یافته است، فاصله میزان تولید در این دو شاخه بیشتر به چشم می‌آید.»
مهدوی: اداره‌های موسیقی، دنبال سیاستگذاری فرهنگی باشند
این موارد را وقتی با رضا مهدوی، منتقد و کارشناس موسیقی در میان می‌گذاریم، او بر بخشی از این گفته‌های توتونچیان مهر تایید می‌زند و می‌گوید: «در موسیقی سنتی، نوازندگان برای ضبط، حتما باید به استودیو بروند که در شرایط کرونایی و بسته بودن فضای استودیو، ریسک خودش را دارد. در حالی که در موسیقی پاپ، نوازنده برای کار، حتی می‌تواند از استودیوی خانگی استفاده کند. این یکی از فرق‌های تولید در این دو عرصه است.»
این منتقد موسیقی ادامه می‌دهد: «هزینه کار، یک بحث دیگر است. در موسیقی سنتی، دستمزد نوازندگان بالاتر از پاپ است و برای همین، جمع کردن یک آلبوم یا تولید یک قطعه، گران تر درمی‌آید. این دلیل، باعث کاهش در تعداد تولیدات در موسیقی سنتی می‌شود که این روزها تشدید هم شده است.»
او در توضیح بیشتر می‌گوید: «در موسیقی پاپ، دستمزدها پایین‌تر است، خوانندگان چهره هستند و آثار به دلیل روزآمدی، بیشتر می‌توانند از مخاطبان دلبری کنند. این موارد، باعث افزایش تولیدات موسیقی پاپ در این دوره شده است.»
رضا مهدوی، اگرچه تولید بیشتر در موسیقی پاپ به نسبت سنتی را طبیعی می‌داند، ولی تاکید می‌کند: «این البته به این معنا نیست که اداره‌های متولی موسیقی در ارشاد و دیگر نهادها، نباید دست به سیاستگذاری فرهنگی بزنند و سهم موسیقی جدی را در سبد تولیدات این هنر، افزایش دهند. در واقع این اداره‌ها، به‌جای دنباله‌روی از تبِ بازار موسیقی که یک زمان از لاله‌زار ناشی می‌شد و الان دست چند شرکت معدود است، باید بودجه اختصاص‌یافته را به ویژه در این شرایط کرونایی، به سمت تولیدات با کیفیت، جدی و اثرگذار سوق دهند که بی‌گمان، سهم موسیقی سنتی از آن بیشتر خواهد شد.»
دیدگاهتان را بنویسید