طلایه رویایی (عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه و مجری طرح «بررسی موسیقی و مراسم آیینی زار») گفت: حاشیۀ خلیج فارس دارای تنوع موسیقایی بسیار گسترده‌ای بوده که در بیشتر موارد در ارتباطی تنگاتنگ با مراسم آیینی آن شکل گرفته و رواج پیدا کرده است. مراسم زار را باید بهعنوان یک مراسم سنتی باستانی و یک نوع روش تخلیۀ فشارها و بیماریهای روحی پاس داشت.
او افزود: این پژوهش با در نظر داشتن نقش آیین و موسیقی آیینی بر زندگی و باورهای مردم سواحل جنوب، به مراسم زار می‌پردازد که موسیقی و آیینهای ویژه‌اش به آن خصلتی جادویی می‌بخشد، به طوری که انتظار درمان‌گری و شفابخشی ازآْن می‌رود و در حقیقت به گونهای موسیقی درمانی تبدیل میشود.
این پژوهشگر تصریح کرد: با توجه به دورشدن علوم انسانی از باورها و سنتها به بهانۀ خرافی و غیرعقلانی بودن، خطر از بین رفتن آیین‌هایی از این دست با تمامی جنبه‌های مثبت و منفی‌اش وجود دارد، به همین دلیل یکی از اهداف گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهش پیرامون این گونه سنن و آیین‌ها در جهت معرفی دقیق‌تر و مطالعۀ عمیق‌ترآن‌ها است.
رویایی اظهار داشت: در فرض این پژوهش مراسم زار ، آیینی با هدف خارج کردن بادها و هواهایی که در حقیقت روان پریشی‌هایی‌اند که بر اثر زندگی سخت و پرمرارت، اهالی جنوب و وابستگی این زندگی به طبیعت عجیب متلون دریا، دچارش می‌شوند است.
وی خاطرنشان کرد: مراسم زار جدا از جزییات آیینی مبتنی بر انواع موسیقی کوبه‌ای و نوعی حرکات موزون متناسب با آن است که می‌تواند آن را به مثابه گونهای موسیقی درمانی در نظر گرفت.
عضو هیأت علمی گروه هنر های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: از نظر مردم بومی جنوب بادها، قدرت‌هایی هستند که دنیای درون خاک و برون خاک همه در اختیار آنها است و تمام موجودات خیالی و همۀ آنهایی که به چشم نمیآیند، پری‌ها دیوها ،ارواح نیک و بد، همه باد یا خیال یا هوا اند و آدم‌ها اسیر و شکار بادهایی اند که خوب یا بد هستند.
وی خاطرنشان کرد: سواحل و جزیره‌ها مسکن این بادهاست که بیشترشان از آفریقا و هند و عده‌ای دیگر از عربستان و جزایر می‌آیند و هر کسی دچار این بادها شود باد او را مرکب خود ساخته است.
او با بیان اینکه اغلب سیاهان و جاشوان و فقرا گرفتار زار می‌شوند و ابتلا به یکی از زارها با علائم بهخصوصی شروع میشود، تصریح کرد: مثلاً باد «متوری» با حمله قلبی، «دینگ مارو» با سر درد و چشم درد، «بو مریم» با کمر درد و «دای کتو» با بیحرکتی و در خود فرورفتگی (اُتیسم) همراهند که طبیب قادر به معالجۀ این ناراحتیها نیست و تنها بابا یا مامای زار که همیشه سیاه هستند میتوانند مبتلایان را علاج کنند.
این پژوهشگر خاطرنشان ساخت : شخص مبتلا را “مرکب” یا “فرس” میگویند و بابا یا ماما کسی است که ابتدا خودش مرکب چندین زار و چندین باد مختلف بوده و در اثر مرور زمان و ممارست و قدرتی که به دست آورده، توانسته بر باد مسلط و سوار شود.
او، موسیقی زار را موسیقی‌ای با تم آفریقایی دانست و افزود: سازهای مراسم زار هم‌زمان با ورود سیاهپوستان آفریقایی، به جزیرۀ خارک آورده و برای هر زار مجلسی بهخصوص و دهلهای خاصی لازم است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه جنوب و سواحل دریاهای جنوب، شکارگاه مساعدی برای جنون ، پریشانیها و آشفتگیهای روانی است، گفت: در افتادن با دریا و ترس از گرسنگی و بیآبی و آن همه بیماری و مرگ و میر، خستگی کار و زندگی یک‌نواخت ساحلنشینان را دچار آن‌چنان خمودگی کرده که همه با هم و دور از هم، با خویشتن مشغولاند و برای رهایی از این وضع، جمع شدن دور هم و پناه بردن به جمع و محبت دیدن را تنها راه چاره دیدهاند و چنین بوده که آداب و مراسم زار و«اهل هوا»، آن‌چنان سریع بین مردم آن حواشی نفوذ کرده است.
رویایی افزود: زار یک نوع موسیقیدرمانی است که در حاشیۀ جنوب به شکل بسیار فعالی دنبال میشود و در خیلی از نقاط جهان موسیقیدرمانی بهعنوان یک روش مؤثر برای درمان بیماریهای روحی مطرح است و زار هم یکی از آنها و شاید هم مؤثرترین آنهاست.
این پژوهشگر اظهار داشت: مراسم زار را باید بهعنوان یک مراسم سنتی باستانی و در نهایت بهعنوان یک نوع روش تخلیۀ فشارها و بیماریهای روحی پاس داشت، هرچند شاید از منظری این مراسم کهن افیون مردم ضعیف و سادهاندیش باشد که به‌جای ریشهیابی مشکلات‌شان دست به دامان خرافات شده‌اند.
او خاطرنشان کرد: اما نگاه این پژوهش به این مراسم نه از چنین منظری بلکه بررسی آیینی است که علیرغم درست یا غلط بودن، کارکردی شبیه به موسیقی درمانی دارد.
دیدگاهتان را بنویسید