اردوان کامکار
همدلی| علی نامجو: نیمه سال ۱۳۹۵ کتابی با عنوان «مجموعه قطعات اردوان کامکار» منتشر شد. اولین چاپ از این اثر به بهای ۶۰هزار تومان روانه بازار کتاب شده بود. این کتاب اواخر سال ۱۳۹۶ به تجدید چاپ رسید و نشر «نای و نی» دومین چاپ از این کتاب را با ویرایش جدید و به بهای ۱۵۰هزار تومان روانه بازار کتاب کرد. «مجموعه قطعات اردوان کامکار» قرار بود نخستین جلد از مجموعه‌ای سه‌جلدی باشد، اما تا امروز از دو جلد بعدی این مجموعه خبری نیست.
اولین جلد از این مجموعه ۳۷ قطعه از ساخته‌های اردوان کامکار را در بر می‌گیرد. به قول نگارنده در مقدمه کتاب این مجموعه دربرگیرنده قطعاتی است که ازلحاظ پداگوژی موسیقی و طبقه‌بندی آموزشی در رده فوق عالی قرار می‌گیرند از همین‌رو کسب توانایی تکنیکی لازم و دستیابی به کیفیت مطلوب در اجرای آنها فقط در سایه تلاش‌های مقدماتی هنرجویان میسر خواهد بود، به‌عبارت‌دیگر هنرجو باید پیش از پرداختن به قطعات این مجموعه، آثار سنتورنوازان بزرگ موسیقی ایران را بی‌کم‌وکاست اجرا کرده باشد و نکته بسیار مهم دیگر این‌که قطعات این دفتر بر اساس دشواری و نکات تکنیکی مرتب نشده‌اند بنابراین هنرآموزان و هنرجویان می‌توانند با توجه به نیاز و صلاح‌دیدشان هر یک از قطعات را انتخاب کنند. گفت‌وگو با این سنتورنواز برجسته را درباره این کتاب و به‌طورکلی عرصه مکتوب در موسیقی ایران در ادامه می‌خوانید:
به‌طورکلی آثار نوشته‌شده درزمینه نوازندگی ساز سنتور را در طول سال‌های گذشته چطور ارزیابی می‌کنید؟
اگر کتاب‌های نوشته‌شده در این زمینه را مرور کنید درخواهید یافت که این آثار بسیار ساده و ابتدایی آماده‌سازی و منتشر شده‌اند و سطح کیفی‌شان تا آن حد پایین است که امروز دیگر موردتوجه نیستند و کسی تمایل ندارد آن آثار را اجرا کند. در مقابل اما اگر به آثار نوشته‌شده درزمینه ساز ویلن نگاهی بیندازید، خواهید دید که کتاب‌های منتشرشده درزمینه نوازندگی ویلن سطح بالاتری در قیاس با آثار مکتوب درزمینه سنتور دارند. شاید دلیل این باشد که در قدیم این‌که کسی با ساز ویلن گوشه زرد ملیجه را بنوازد، به عنوان یک افتخار تلقی می‌شده است. از سوی دیگر نمی‌شود سختی نگارش آثار مکتوب برای ساز سنتور را از یاد برد. به گمان من نگارش کتابی در این زمینه نیازمند توانایی بالایی است. از سوی دیگر باید توضیح بدهم که شیوه اجرای موسیقی در ایام قدیم با دوران ما تفاوت‌های زیادی داشته چون در آن دوران کسی با خودش نمی‌گفت نت ریزی که من الآن در حال اجرای آن هستم، چطور باید روی کاغذ نوشته شود تا هنرجو بتواند به‌طور کامل آن را درک و دریافت کند.
به انتشار کتاب خودتان برسیم. شما بعد سال‌ها نوازندگی و آهنگسازی بالاخره دست‌به‌کار آماده‌سازی کتاب مجموعه قطعات اردوان کامکار شدید. چرا پیش‌ازاین به فکر انتشار کتابی در این زمینه نیفتاده بودید؟
من سال‌های سال است که مشغول کار کردن روی کتاب‌هایی درزمینه نوازندگی ساز سنتور هستم، اما همان‌طور که در مقدمه این اثر هم به آن اشاره کردم بارها و بارها می‌خواستم این کتاب را روانه بازار کنم اما ناگهان نکته‌ای به ذهنم می‌رسید که با خودم فکر می‌کردم در کتاب باید به آن اشاره شود. درنهایت هم بالاخره سال ۱۳۹۵ موفق شدم کتاب مجموعه قطعات اردوان کامکار را روانه بازار کنم. به این نکته هم باید توجه کرد که کسی همچون من مگر از چه توان و وقت و امکاناتی برخوردار است که بتواند آن‌طور که دلش می‌خواهد در این مسیر تأثیرگذار باشد؟ همین حضور هم که ممکن است برخی از آن به‌عنوان حضوری کم‌رنگ تعبیر کنند میسر نمی‌شد مگر این‌که من از حق همسر و فرزندم هزینه کنم و زمانی که می‌توانم برای به‌دست آوردن امکانات بهتر اقتصادی صرف کنم، به‌کار بگیرم برای نگارش کتابی این‌چنین. به انجام رسیدن آثاری در این سطح با این امکانات کار بسیار مشکلی است درحالی‌که اگر از کسانی نظیر من حمایتی درخور اتفاق بیفتد فکر نمی‌کنم نگارش آثاری دنباله‌دار در این زمینه کار چندان سختی باشد. به‌طورکلی من گمان می‌کنم علت حضور نه چندان مداوم فعالان عرصه موسیقی درزمینه مکتوب هم به همین کمبودها بازمی‌گردد. کسانی که در این زمینه علم و عمل کافی را داشته‌اند، امروز دیگر حوصله‌ای برای نگارش کتاب ندارند و برخی هم اصلاً علم و عملی نداشته‌اند که بخواهند با بهره‌برداری از آن کتابی درزمینه موسیقی بنویسند که درخور توجه باشد.
«مجموعه قطعات اردوان کامکار» همان‌طور که در مقدمه کتاب هم به آن اشاره شده اثری است پیچیده و به بیان روشن مشکل. با این توضیح آیا انتشار کتابی با این مختصات به‌عنوان اولین اثر مکتوب به قلم اردوان کامکار، انتخاب درستی بود؟
باید این نکته را توضیح بدهم که در ابتدای ورود به عرصه نگارش کتاب درزمینه نوازندگی ساز سنتور تصمیمم بر این بود مجموعه‌ای را آماده کنم که هنرجویان سنتورنوازی با بهره‌گیری از آن بتوانند صفر تا صد نوازندگی این ساز را دریافت کنند. نگارش این مجموعه آغاز شد اما زمانی که باید برای تکمیل آن صرف می‌شد، بسیار بیشتر از تخمین زمانی اولیه من بود. من برای آماده‌سازی چارچوب اثر مکتوب نخستینم در این زمینه ۶ سال زمان صرف کردم. این میزان زمان به این دلیل صرف شد که من نمی‌خواستم اثری آماده کنم شبیه آثار قبلی منتشرشده درزمینه نوازندگی ساز سنتور. امروز اگر کتاب‌های منتشرشده در دوران گذشته درزمینه سنتورنوازی را ازنظر بگذرانید، می‌بینید که نواقص و اشکالات بزرگی را در خود دارند. با این توضیح به گمان من، کسانی که امروز به‌عنوان نوازندگان شناخته‌شده این ساز در عرصه موسیقی ایرانی فعالیت می‌کنند، آدم‌هایی بوده‌اند نابغه و دارای ضریب هوشی بالاتر از متوسط جامعه. سطح آثار مکتوب درزمینه به‌قدری پایین بوده که هنرجویان در دوره آموزشی ناچار باید از بعضی مراحل به شکل ناخودآگاه و با تکیه بر نبوغ ذاتی خودشان عبور می‌کردند. هدف من از نگارش آن مجموعه آموزشی این بود که آدم‌های عادی با استعداد و ضریب هوشی متوسط جامعه ایران، بتوانند سنتورنوازی را دنبال کنند و در این زمینه به موفقیت برسند.
اما چه اتفاقی افتاد که اولین کتاب منتشرشده از سوی شما مجموعه قطعات اردوان کامکار شد؟
دو کتاب اول من درزمینه تکنیک درست دست‌ها و فراگیری نت در موسیقی ایرانی بود، اما با توجه به این‌که تعداد علاقه‌مندان برای در اختیار گرفتن کتاب مجموعه قطعاتم زیاد بودند، ناگزیر به کنار گذاشتن آن دو کتاب و کار روی این کتاب شدم. همان‌طور که شما اشاره کردید این کتاب شامل ۳۷قطعه به آهنگسازی من است و این قطعات از حیث پیچیدگی باهم فرق زیادی ندارند. این کتاب در ادامه دو جلد قبلی نوشته شد، اما متاسفانه فرصت برای انتشار آن دو جلد مهیا نشد و به همین دلیل کسانی که می‌خواهند از این کتاب استفاده کنند، باید سطح نوازندگی قابل قبولی داشته باشند. همین ویژگی در کتاب هم باعث شده که در مقدمه اشاره کنم علاقه‌مندان برای بهره‌گیری از این کتاب باید آثار نوازندگان بزرگ موسیقی ایران درزمینه سنتور را پیش‌ازاین اجرا کرده باشند.
با توجه به ویژگی‌های جامعه امروز و البته مردمانی که دارند در این جامعه زندگی می‌کنند، از نگاه شما کتاب‌هایی که در این دوران در زمینه آموزش موسیقی نوشته می‌شوند، باید چه پارامترهایی را در خود داشته باشند؟
اوضاع‌واحوال زندگی در عصر حاضر و پیشرفت تکنولوژیک جوامع در سراسر دنیا باعث شده مخاطبان امروز با مخاطبان یک قرن از منظرهای گوناگون، تفاوت‌های زیادی داشته باشند. با این توضیح، کسانی که می‌خواهند درزمینه آموزشی دست به نگارش کتاب‌های موسیقی بزنند، باید این وجوه را مدنظر قرار بدهند و با توجه به این‌که عموم مردم امروز کم‌حوصله و افسرده هستند، آثاری را پیش روی مخاطب قرار بدهند که نکات را به شکل فشرده و البته به شکل کامل و جامع بیان کند.
دیدگاهتان را بنویسید