بسیاری از آثار پخش نشده بزرگان را هم دارم

گفتگو با علی دولو قاجار، از آرشیوداران موسیقی ایران

علی دولو قاجار

رویا حضرتی_موسیقی ایرانیان: هنوز جوان است و متولد پاییز سال ۱۳۶۱ در منطقه شهرری، اما یکی از کامل ترین آرشیوهای موسیقی را گرد آورده است.

در سال ۱۳۷۷ و به واسطه آشنایی با مسعود حبیبی در یک مراسم مذهبی وارد عرصه موسیقی و نوازندگی شد و در سال ۷۸ به کمک شهریار فریوسفی برای اولین بار وارد صدا و سیما شد. در فیلم ها و سریال های زیادی به عنوان نوازنده فعالیت داشته و در سال ۸۳ وارد برنامه جمعه ایرانی شد و در کنار هنرمندان طنز رادیو ایران مشغول به فعالیت نوازندگی شد. علی دولو در زمینه موسیقی کتاب های متعددی را به مرحله چاپ رسانده که از جمله آنها می توان به کتاب «ساز جدا مانده ز استاد» (گزیده ای از آثار استاد انوشیروان روحانی )، «ویولن سفید» (منتخبی از آثار بیژن مرتضوی) و «آواهای سرزمین پارسی» (نغمه های بومی و محلی ایران) اشاره کرد.

آلبوم های متعدد موسیقی از جمله «من و استاد» (ایرج خواجه‌امیری ) «پلاک ۵ » (شقایق سیفی زاده) و چندین اثر دیگر، از آثاری است که وی در آنها اجرای موسیقی داشته است. دوللو در سال های اخیر در گروه استاد ایرج به عنوان نوازنده سازهای کوبه ای همکاری کرده است. وی همچنین در سال ۸۶ موفق به اخذ گواهینامه ppl خلبانی هواپیمای فوق سبک شده است.

گفتگوی ما با علی دولو قاجار را در ادامه بخوانید:

اجازه بدهید همین ابتدا در مورد سابقه کار موسیقایی تان صحبت کنیم. موسیقی را کجا آموختید؟
بنده نوازندگی دف را نزد استاد مسعود حبیبی و نوازندگی عود و ویلن را از استاد مهران مهتدی بهره گرفتم و دستگاه ها و ردیف ها را در محضر استاد ایرج و استاد هادی منتظری(کمانچه) مشق کردم. همچنین به واسطه دوستی و رفاقت با سامان احتشامی نیز، مختصری از موسیقی ایرانی را با ساز پیانو اجرا می کنم.

از چه زمانی به کار حرفه ای موسیقی پرداختید؟
بنده در بسیاری از آثار تولید شده در صدا و سیما نوازنده دف بودم و مدت ۱۳ سال در خدمت برنامه جمعه ایرانی و هنرمندان طنز این مجموعه بودم و در آلبوم های متعددی دف و عود نواختم.

شما یک آرشیو فوق العاده دارید و خیلی از اساتید قدیمی که در زمان برنامه های گلها دستی بر آتش داشتند از جمله جناب استاد ایرج خواجه امیری آرشیو صوتی شما را تآیید کرده اند. شما جوان تر از آن هستید که سن تان به گردآوری این آرشیو بخورد. ماجرایش چیست و لطفا بفرمائید که این آرشیو چگونه توسط شما جمع آوری شده است؟
باید عرض کنم که در سال های بسیار دور که بنده نوجوان بودم، استاد و راهنمای خوبی در همسایگی ما زندگی می کرد به نام آقای مصطفایی که بنده نوارهای نایاب را از ایشان امانت می گرفتم و کپی می کردم. یادم هست اولین نواری که ایشان به بنده امانت دادند آموزش دستگاه های موسیقی توسط استاد محمود کریمی بود.
مدتی که گذشت متوجه شدم بسیاری از آثار بزرگان موسیقی کشور را در اختیار دارم، ولی راضی به این مقدار نبودم.
با پیگیری ها و رفت و آمد های بسیار توانستم کلیه برنامه های رادیویی ازجمله گلها، برگ سبز، یک شاخه گل، و خیلی مجلات رادیویی و شوهای صوتی و غیره و حتی سخنرانی های مذهبی و علمی قدیمی را به صورت آرشیو در اختیار داشته باشم که البته آشنایی بنده با مهندس سعید توکل (تهیه کننده و کارگردان برنامه صبح جمعه با شما و جمعه ایرانی ) نیز در جمع آوری این آرشیو بی تآثیر نبود.

خود شما سلیقه تان چه نوع موسیقی ای بود و بیشتر تمایل به جمع آوری آثار کدام هنرمندان را داشتید؟
تمایل بنده به هنرمندان مکتب اصفهان بیشتر بود. بزم های قدیمی را بسیار دوست داشتم و یادم هست که استاد مصطفایی جمله معروفی را به من می فرمودند که آواز ایران در دهه چهل و پنجاه یک مثلث داشت که اسم هر سه ضلع این مثلث به این شکل تلفظ می شد: ایرج، گلپا، جمال وفایی. این سلیقه من بود ولی برای کسی که آرشیودار است سلیقه کلمه بی معنی است چرا که صاحب آرشیو می بایست کلیه آثار ارائه شده در جامعه را در آرشیو موجود داشته باشد.

آیا جمع آوری و نگهداری این حجم از نوار کاست و ریل و صفحه گرامافون هزینه ای زیادی برای شما نداشت؟
بله. برای نگهداری این ها هزینه های زیادی را متقبل شده و هنوز هم متقبل می شویم. واقعا نگهداری بیشتر از جمع آوری هزینه دارد. تبدیل کردن نوار به CD نیز اوایل هزینه های زیادی داشت ولی در چند سال اخیر با کمک دوست خوبم بهنام خدارحمی امکاناتی را تهیه کردیم که توانستیم بالغ بر پانصد و نود هزار تراک آثار صوتی را با کمترین هزینه از حالت آنالوگ به دیجیتال تبدیل کنیم.

لابلای صحبت ها جمله ای گفتید که جالب بود: «نگهداری بیشتر از جمع آوری هزینه دارد». این نکته را بیشتر توضیح بدهید.
ببینید شما وقتی یک نوار را تهیه می کنید یک بار برای این نوار مبلغی را پرداخت کرده اید ولی این نوار باید در یک مکان امن نگهداری شود و در سال حداقل یک بار کل نوار برگردان شود و الا ملکول های آهن ربائی نوار به مرور به هم چسبیده و نوار فاسد و غیر قابل استفاده می شود. نگهدای این حجم از نوار و کاست و صفحه بسیار پر هزینه است.

حالا بسیاری از آثار موسیقی در فضای مجازی موجود است. آیا در آرشیو شما آثار ناشنیده ای هم پیدا می شود؟
بله بسیاری از آثار بزرگان موسیقی کشور که در سال های آخر حکومت پهلوی ضبط شده و به واسطه انقلاب در اختیار عموم قرار نگرفته در این آرشیو موجود است.

می شود تعدادی از این قطعات را نام ببرید؟
بله. آثار مهندس همایون خرم، جهانبخش پازوکی، ناصر چشم آذر و خوانندگانی مثل مازیار، فرزین، معین، ابی، سیاوش قمیشی، بهروز و خیلی عزیزان دیگر که الان اسامی آنها در ذهنم نیست. ما آثار منتشر نشده ای از این هنرمندان را در اختیار داریم.

کیفت آثار ضبط شده به چه صورت است؟
نوارهایی که ما داریم چون اکثرآ نوار master بوده از quality بسیار بالایی برخوردار است

چه چیز آرشیو شما را از دیگر مجموعه های جمع آوری شده در حوزه موسیقی متمایز کرده؟
کامل بودن این آرشیو. از حدود ۱۱۳ سال قبل تا به امروز هر کس هر اجرای موسیقی را ثبت و ضبط کرده باشد در آرشیو ما موجود است (البته در حوزه موسیقی ایرانی). مشابه این آرشیو در حوزه موسیقی ایرانی و بین المللی نیز در محل دیگری توسط دوست عزیزم جناب فرامرزی نگهداری می شود که مورد تایید موسسات بین المللی پژوهش موسیقی است.

آیا این آثاری که در اینترنت توسط عموم شنیده می شود تفاوتی با نوارهای شما دارد؟
بله صدر در صد. مردم ما فکر می کنند آثار موسیقی فقط مجموعه برنامه گلها است. کل این برنامه گلها را در هشت DVD در مغازه ها به فروش می رسانند. ولی باید عرض کنم گلها فقط بخشی از موسیقی ما است. آثار بدون کلام ، آثار رادیویی و طنز از جمله سیاه بازی ها و نمایش نامه ها، حتی آثار مذهبی اینها همه و همه جزئی ای از فرهنگ غنی این مرز و بوم است. اکثر آثار ارائه شده در اینترنت فقط برگ سبز است و گلهای اصلی نیست. گلهای اصلی لیستی دارد که بنده در اختیار شما قرار می دهم. خارج از این لیست هیچ برنامه گلهای وجود ندارد.

مدتی قبل یک خانم اهل انگلیس سایتی را طراحی کرد و برنامه های گلها را در آن سایت به اشتراک گذاشت و مورد توجه بسیاری از هنرمندان قرار گرفت. آیا شما برنامه ای مشابه این سایت برای شنیدن آرشیوتان دارید؟
آن سایت که می فرمائید را قبلا چک کردم. به جای اینکه به فرهنگ ما کمک بکند بیشتر ضربه می زند. مسئولین و هنرمندان ما هم که الحمدالله بیگانه پرست هستند و هیچ وقت بررسی نمی کنند که برنامه گلها که ۳۰ دقیقه بوده چرا ۲۷ دقیقه ارائه می شود. یا چرا برنامه ای که ۳۰ دقیقه بوده تبدیل به برنامه ۳۳ دقیقه ای می شود. من نمی خواهم سیاسی صحبت بکنم ولی انگلیس در طول تاریخ هیچ وقت به نفع مردم و فرهنگ ما کاری انجام نداده. نمونه اش را در کتاب خاطرات مستر همفر می توانید مطالعه بفرمائید. پس مطمئن باشید آن چیزی که سایت گلها به دست مردم می رساند دردی از موسیقی ما دوا نمی کند.
اما در خصوص اینکه من برنامه ای برای احداث سایت دارم یا نه باید عرض کنم که بسیاری از این آثار مالکیت معنوی دارد که اگر بخواهیم از تک تک هنرمندان و ورثه ایشان رضایت نامه بگیریم چندین سال طول می کشد. ما کار غیرفرهنگی و غیراخلاقی انجام نمی دهیم.

در خصوص مالکیت معنوی آثار قبل از انقلاب مطلبی هست که بخواهید عنوان کنید؟
بر اساس اسناد و قرارداد هایی که در اختیار بنده است که انشا لله روزی همه اینها را به همراه ابزار و وسایل صدابرداری و کلبه نوارها تحویل موزه موسیقی کشور می دهم، هنرمندان قدیم موظف بوده اند که در طول ماه یک یا دو کار را به رادیو و تلویزیون ملی ارائه دهند. یعنی آهنگ ساز وظیفه داشت در قبال حقوقی که دریافت می کند ماهیانه یک یا دو آهنگ برای رادیو بسازد به همین صورت شاعر، نوازنده، و غیره ولی در چند سال اخیر مشاهده شد خانواده این هنرمندان از غفلت و بی برنامگی و عدم اطلاع صدا و سیما سوء استفاده کردند و مجددآ خیلی از آهنگ ها و شعر های قدیمی را به خوانندگان جوان فروختند، در صورتی که مالک خیلی از این آهنگ ها و اشعار سازمان صدا و سیما بوده است.

آیا مراکز تهیه و تولید و پخش برای خرید آثار به شما مراجعه می کنند؟
قبلا موسسات و استودیو ها و حتی آهنگ ساز ها به صورت مستقیم و غیرمستقیم ارتباط برقرار می کردند ولی حدود ۳ سال است به توصیه استاد مسعود حبیبی پاسخ سودجویان ورطه موسیقی را نمی دهم.

آیا شما برنامه های تصویری را هم جمع آوری کردید یا فقط آرشیو صوتی در اختیار شما است؟
اساس و پایه این آرشیو بر مبنای برنامه های صوتی است، ولی خب تصاویر خوب و پخش نشده ای از بزم های قدیمی تلویزیونی و خصوصی از هنرمندان موجود است، حتی برنامه های پخش نشده. به عنوان مثال بالغ بر ۳۰۰ ساعت آیتم پخش نشده و دست اول از برنامه های ساعت خوش موجود داریم.