موسیقی ایرانیان – ریما آسا: ماریو تقدسی، خواننده ایرانی الاصلی که بیش از ۳۰ است در اروپا به خوانندگی اپرا مشغول است روز جمعه ۱۴ تیر ماه در دو سئانس با همراهی ارکستر مسایا به رهبری هانیبال یوسف روی صحنه می‌رود. در این اجرا قرار است مشهورترین ترانه‌های عاشقانه دنیا به ۱۰ زبان مختلف اجرا شود. این اجرا به شکل پاپ- سمفونیک طراحی شده است و به گفته مجریانش خوانندگی آن بسیار دقیق و فنی خواهد بود. در واقع هدف این است که عموم مردم به تماشا و شنیدن ترانه‌های عامه پسندی بنشینند که خیلی زیبا و تکنیکی اجرا می‌شوند. به بهانه این اجرا با هانیبال یوسف، رهبر ارکستر و ماریو تقدسی، خواننده اصلی این اجرا به گفت‌وگو نشسته‌ایم. هانیبال یوسف تنها رهبر ارکستر نیست، تنظیمات اجرا و سرپرستی کل گروه هم به عهده ایشان بود، مضاف بر اینکه تهیه‌کننده و مدیر پروژه هم بوده است و همین فشار زیادی بر او داشته. ماریو تقدسی، خواننده توانمند موسیقی کلاسیک و اپرا که به گفته خودش افتخار شاگردی لوچیانو پاواروتی، افسانه بزرگ خوانندگی قرن بیستم را داشته از ۱۰ سالگی آموختن ویولن را آغاز کرده و در ۱۶ سالگی در هنرستان ناگزیر به طی کردن واحد کر اجباری بوده. در این کلاس صدای او مورد توجه قرار می‌گیرد تا آنجا که پس از گرفتن دیپلم راهی امریکا می‌شود و در دانشگاه شمال کالیفرنیا (USC) اپرا می‌خواند. بعد از این به جولیا اسکول نیویورک می‌رود. در آنجا به او می‌گویند به اتریش برود و در آزمون عمومی اپرای وین شرکت می‌کند. از میان ۲۶۰ نفر در نهایت ۱۲ نفر انتخاب می‌شوند که تقدسی یکی از آنها بوده است. لورین مازل، رهبر ارکستری بوده است که این ۱۲ نفر را انتخاب می‌کند و در ۲۳ سالگی وارد اپرای وین می‌شود. در کنار این وارد کنسرواتوار وین می‌شود و… و تاکنون در بیش از ۴۰ نقش اصلی در اپراهای مختلف به زبان‌های مختلف کار کرده است. چند سال پیش به دعوت خانه موسیقی به ایران آمد و مسترکلاس‌های آواز برگزار کرد و البته همچنان هم این کلاس‌ها برقرار است و تقدسی مشغول تدریس به بیش از ۱۸۰ هنرجوی آواز است. هانیبال یوسف هم آهنگساز و مدرس موسیقی است و سرپرست ارکستر مسایا. گفت‌وگویی که پیش روی شماست، احتمالا شما را به این نتیجه می‌رساند که این اجرا ارزش دیدن و شنیدن را دارد.
این شکل از اجرای موسیقی در ایران خیلی متعارف نیست در صورتی که در تمام دنیا طرفداران بسیاری دارد و هر ساله اجراهای مختلفی به این سبک انجام می‌شود. این ایده که چنین اجرایی در ایران داشته باشد چگونه شکل گرفت و چگونه به اینجا رسید؟
هانیبال یوسف: من حدود
یک سال و نیم پیش کنسرت مشابهی در تالار وحدت اجرا کردم در سبک تازه‌یی که نزدیک به اجرای پیش رو بود؛ کنسرت آنسامبل «مسایا». ما برای نخستین بار پاپِ سمفونیک در ایران اجرا کردیم. با سختی‌های بسیار این اجرا انجام شد اما خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. بعد از آن به این فکر کردم که قدم بعدی چه چیزی می‌تواند باشد؟ شنیدم که ماریو تقدسی به ایران آمده است. با ایشان تماس گرفتم و صحبت‌های اولیه را انجام دادیم و ایشان با انرژی مثبت از این موضوع استقبال کردند. با همدیگر هماهنگی‌هایی درباره قطعات انتخابی انجام دادیم و به توافق رسیدیم و بعد من بقیه مسائل را پی گرفتم. از گرفتن مجوز تا جمع کردن گروه و تمرین و… یکسال و نیم زمان سپری شد تا بالاخره به امروز رسیدیم و آماده اجرا هستیم. اما اینکه چرا چنین موسیقی‌‌ای را می‌خواهیم اجرا کنیم دلیل مشخصی دارد. در ایران یا موسیقی کلاسیک اجرا می‌شود که خیلی در میان مردم طرفدار ندارد یا موسیقی پاپ که اغلب کیفیت خاصی ندارند. ما به این فکر کردیم که چگونه موسیقی جدی و ارکسترالی ارائه کنیم که عامه پسند هم باشد. جوان‌ها در حال حاضر این نوع موسیقی را گوش می‌کنند و در جریان آثار این‌گونه غربی هستند. ما می‌خواستیم گروهی از نوازندگان و خوانندگان توانمند را در این اجرا داشته باشیم تا مردم هم موسیقی با کیفیتی بشنوند و هم از این موسیقی لذت ببرند. ما آمدیم قطعات پاپیولاری که لاو سانگ‌های معروف دنیا هستند را از ۱۰ زبان مختلف انتخاب کردیم تا برای مردم اجرا کنیم.
آقای تقدسی آیا شما در تجربیات خارج از ایران خود این قطعات را اجرا کردید؟
ماریو تقدسی: بله من پیش از این تجربه اجراهای اینچنینی را داشته‌ام. من تحصیلات اپرا دارم. بعد از سال‌ها فعالیت در این زمینه به این نتیجه رسیدم که تجربیات دیگری هم داشته باشم. این آهنگ‌ها، آثاری هستند که از زیبایی‌های زندگی حرف می‌زنند. ما اینها را انتخاب کردیم چون فکر می‌کردیم می‌تواند برای مردم جذابیت داشته باشد. وقتی خارج از ایران من این قطعات را اجرا می‌کردم، حس کردم که می‌شود با آنها روی روح و روان مردم تاثیر مثبتی گذاشت و به آنها شادی بخشید. اینها بخشی از زیباترین آهنگ‌های دنیا هستند که تا حالا با این شکل و کیفیت در ایران اجرا نشده است. ما جوانان بسیار با استعدادی داریم که در این اجراها می‌توانند خودشان را ارائه کنند. همه نوع موسیقی جایگاه خودش را دارد ولی من فکر می‌کنم با این موسیقی مخاطبان بسیاری خواهیم داشت. اجرای این قطعات بسیار مشکل است و ما با این حرکت می‌خواهیم به هموطنان‌مان نشان بدهیم که می‌شود چنین اجرایی داشت. ما برای
نخستین بار در ایران در یک شب به ۱۰ زبان موسیقی اجرا خواهیم کرد. در قسمت اول برنامه، ما موسیقی پاپ- کلاسیک اجرا خواهیم کرد و در قسمت دوم به شرق می‌آییم و آثار ایرانی، ترکی و ارمنی اجرا خواهیم کرد.
در این اجرا از اساتیدی تجلیل خواهد شد. مثلا از شادروان حسین سرشار تجلیل خواهد شد. من با ایشان سابقه دوستی داشتم. من قطعه «ماتادور» را به یاد ایشان اجرا خواهم کرد. این قطعه بر گرفته از اپرای کارمن است.
چرا این قطعه را به یاد حسین سرشار اجرا می‌کنید؟
تقدسی: «ماتادور» یکی از زیباترین نقش‌هایی بود که حسین سرشار در وطن‌مان اجرا کردند. من در وین با ایشان دوست بودم و با هم رفت و آمد داشتیم و ایشان به من می‌گفت که یکی از نقش‌هایی که بسیار دوست داشته همین «ماتادور» اسپانیایی است که در اپرای کارمن اجرا می‌شود. این قطعه هم برای خواننده، هم برای ارکستر و هم برای گروه کر قطعه بسیار سختی است.
در یکی از سایت‌های ویدیویی از شما دیدم که قطعه «ای ایران» را به شکل اپرا اجرا کرده بودید. آیا این قطعه هم در کنسرت اجرا خواهد شد؟
تقدسی: البته قرار بود این قطعه به عنوان سورپرایز در کنسرت اجرا شود ولی حالا که پرسیدید می‌گویم. بله ما این قطعه را اجرا خواهیم کرد. این قطعه به نوعی سرود ملی ایران است و همه ما ایرانیان آن را دوست داریم. من افتخار می‌کنم به اینکه ما می‌خواهیم این قطعه را اجرا کنیم.
آقای یوسف با توجه به شیوه خاص خوانندگی آقای تقدسی، شما این قطعه را با چه تنظیمی برای این اجرا آمده کردید؟
یوسف: من خودم با یک هارمونی جدیدی قطعه ایران را تنظیم کردم. اصل ملودی به جای خود باقی است ولی سولیست ما آواز را کلاسیکال می‌خواند. تمپو را پایین آوردیم. این آهنگ به طور معمول نزدیک به مارش و به صورت حماسی اجرا شده است اما من سعی کردم کار را احساسی‌تر اجرا کنم و بیشتر حالت عاشقانه‌یی در وصف وطن پیدا کرده است.
تقدسی: چون ما می‌خواستیم نشان بدهیم که یک ایرانی چقدر احساس زیبایی دارد. وقتی که راجع به مهر و محبت حرف می‌زنیم، این حس در موسیقی و صدای ما وجود دارد. در واقع یکی از نکات مهمی که در این کنسرت ما مد نظر داشتیم بحث رنگ‌آمیزی موسیقایی در اجراست. ما به ۱۰ زبان مختلف برنامه اجرا می‌کنیم و تک تک قطعات را برای همه نوازندگان ترجمه کردیم و توضیح دادیم که راجع به چه مفاهیمی هستند. قطعه ایران هم از این قاعده مستثنی نبود و می‌خواستیم تاثیر خوبی روی مخاطبان بگذاریم.
براساس ویدئوهایی که من از شما دیدیم، یکی از ویژگی‌های مهم اجراهای شما مساله پرفرمنس و مایه‌های نمایشی اجراست. مساله پرفرمنس هنگام آواز خواندن خیلی در ایران متداول نیست. درباره چگونگی و اهمیت این موضوع برای ما توضیح بدهید.
یوسف: پیش از توضیحات آقای تقدسی من نکته‌یی را عرض کنم. در فرهنگ ما یک ویژگی وجود دارد که ما اساسا رها نیستیم. ما در زندگی اجتماعی و حتی شخصی‌مان خیلی آزاد و راحت نیستیم و این نکته در اجرا و فعالیت‌های هنری ما هم انعکاس دارد. من وقتی با آقای تقدسی کار می‌کنم متوجه می‌شوم که چقدر اجرای ایشان استاندارد و درست است. چیزی که برای مردم ما شاید عجیب به نظر بیاید چون ما در ایران چنین استانداردی نداریم.
تقدسی: می‌گویند خوانندگی یکی از سخت‌ترین سازهای دنیاست به خاطر اینکه شما با جسم و روح تان می‌خوانید.سازی در دست شما نیست و شما باقلب و جان خودتان موسیقی را اجرا می‌کنید. حالا شما در نظر داشته باشید که من در این کنسرت به ۱۰ زبان می‌خوانم و قرار است کلام را نوعی ادا کنم که مخاطبان بفهمند من از چه چیزی می‌خوانم. من مثلا در حال خواندن از یک غروب زیبا هستم. باید طوری بخوانم که مخاطبم متوجه حس این کلمات بشود. مثلا من در آلمان که اپرا کار می‌کنم، خیلی از آثاری که اجرا می‌کنیم به زبان ایتالیایی هستند و همه آلمانی‌ها زبان ایتالیایی نمی‌دانند ولی ما باید طوری اجرا کنیم که آنها متوجه حس ما بشوند. کارگردانانی که ما آنجا با آنها کار می‌کنیم به این مساله بسیار تاکید دارند و روی این مسائل کار شده است. وقتی مثلا من به زبان ایتالیایی می‌خوانم آنقدر باید روی اجرای خودم کار کنم که با میمیک صورت و با فیزیک و حالت‌های بدنم این حس را به مخاطبم منتقل کنم. من ۳۰ سال است که در این عرصه تجربه کسب کرده‌ام. من تا به حال چند دوره به ایران آمده‌ام و مسترکلاس آواز برگزار کردم و توجه ویژه‌یی به این مساله داشته‌ام. جوانان بسیاری در کلاس‌های من شرکت کرده‌اند حتی آنان که آواز موسیقی سنتی کار می‌کنند. اینکه من «صحنه‌یی» با آنها کار می‌کنم برایشان جالب است. متاسفانه در مملکت ما چنین رویکردی برای کار کردن روی خواننده‌ها وجود نداشته است ولی برخوردهای خوبی با من شده و بچه‌ها علاقه‌مند هستند که این مساله را آموزش ببینند. مثلا اینکه خواننده با دهان بسته بدون اینکه اکتی انجام دهد، می‌خواند «ای دوست! دوستت می‌دارم» [به شکل ایرانی آواز می‌خواند] خب اگر دوستش داری در شکل بیانت هم این علاقه را بازتاب بده!
یوسف: در فرهنگ ما این‌گونه است. مثلا من اگر عاشق کسی شوم نمی‌توانم این علاقه را صریح به زبان بیاورم و با هزار ترفند این مساله را بیان می‌کنم. در نتیجه آموزش دادن بحث بروز احساس در حین اجرا، کار بسیار سختی است چرا که پذیرفتن این مساله برای هنرجویان سخت است چون باید خودشان را تغییر دهند.
تقدسی: در حین تمرین هم با این مساله برخورد داشتم. وقتی آقای هانیبال از من خواستند تا در مقابل گروه کر آواز را اجرا کنم همه آنها از این شیوه اجرا تعجب کردند. برایشان تازگی داشت.
یوسف: این شکل اجرا یک استاندارد مهم هنری است و هنرمند یا خواننده‌یی که این توانایی را نداشته باشد، در واقع کارش نقص دارد.
تقدسی: و ما اگر بتوانیم همین مساله را به درستی آموزش بدهیم و در فرهنگ خوانندگی جا بیندازیم کار مهمی کرده‌ایم.
آقای یوسف درباره ارکستر و گروه کر این اجرا برای ما توضیح بدهید. این گروه چگونه شکل گرفته است؟
یوسف: گروه کر ما ۳۰ نفره است. بیش از یکسال است که برای این اجرا مشغول به تمرین هستیم.
نوازنده‌هایمان از بهترین‌های ایران هستند. نوازندگانی هستند که در گروه‌های مختلف حضور موفقی داشتند. ما سعی کردیم از جوانان مستعد استفاده کنیم. در ارکستر ما از نوجوانان ۱۶، ۱۷ سال هستند تا سنین بالاتر.
تقدسی: نوازندگان خوبی هستند. نت‌ها را که جلوی شان می‌گذاریم به خوبی درک می‌کنند و خیلی زود می‌توانند آنها را اجرا کنند.
یوسف: اما من دوست داشتم یک مساله مهم را اینجا مطرح کنم. من از هنرمندان هم صنف خودم یک گلگی داشتم. اینکه آنها بی‌تعصب و بدون دیسیپلین هستند. مسائلی در کار ما هست که فاصله ما را با استانداردهای شیوه کار هنری کردن در دنیا، بسیار زیاد می‌کند. من خواهش می‌کنم بیایید خودمان را به استانداردها نزدیک کنیم تا برداشت استانداردتری داشته باشیم. وقتی من به موقع سر تمرین بروم، کارم را با دقت انجام دهم و احساس تعهد به کار داشته باشم نتیجه بهتر و استانداردتری خواهم گرفت ولی اگر این‌گونه رفتار نکنم به ویژه وقتی که در تیم بزرگی کار می‌کنم، نتیجه درستی حاصل نمی‌شود. در چنین کارهایی آدم نباید تنها به خودش نگاه کند. کار گروهی با چنین روحیه‌یی به بار نمی‌نشیند. این خواهش را از هنرمندان دارم که در رفتار حرفه‌یی شان تجدید نظر کنند.
تقدسی: به نظر من هم کسی نباید توهم خاصی داشته باشد. هر کس در جای خودش وظیفه خود را انجام می‌دهد تا گروه نتیجه بگیرد. جوانان ایرانی با استعدادترین‌ها هستند من جاهای مختلف دنیا بوده‌ام و این حرف را می‌زنم ولی مشکل این است که نسبت به کارشان یک مقداری تنبل هستند و زمان مفید کار کردن‌شان پایین است. من فکر می‌کنم در ایران پتانسیل کار استاندارد جهانی کردن وجود دارد فقط به دیسیپلین و همکاری همدلانه در کار گروهی نیاز داریم.
یوسف: البته یکی از مسائلی که مشکلات اینچنینی در موسیقی ما به وجود می‌آورد دستمزد پایین نوازندگان است. نوازنده با خودش فکر می‌کند که با چنین دستمزدی من چرا باید خیلی انرژی بگذارم و مثلا قطعه را حتی در خانه هم تمرین کنم.
تقدسی: در صورتی که نوازندگان در کشورهای اروپایی قطعات را حتی در خانه تمرین می‌کنند و تنها به تمرین گروهی بسنده نمی‌کنند. به خاطر اینکه می‌دانند اگر خوب نوازندگی نکنند، رهبر ارکستر بالافاصله نوازنده دیگری را جایگزین می‌کند.
آیا این رپرتوار را شما برای این اجرا آماده کردید یا اجراهای دیگری هم در کار است؟
یوسف: این اجرا می‌تواند دری باشد به اجراهای دیگر ما چون مسائل مالی بسیار مهم است. اگر ما از این اجرا
سر بلند بیرون بیاییم می‌توانیم به ادامه کار هم فکر کنیم. ما آماده هستیم که در شهرهای مختلف و در خود تهران این رپرتوار را اجرا کنیم اما این مساله باز می‌‌گردد به اینکه تا چه حد از ما حمایت شود.
تقدسی: من امیدوارم علاقه‌مندانی که می‌خواهند فعالیت فرهنگی انجام دهند بتوانند امکاناتی فراهم کنند و اجرای ما را ساپورت کنند.
با تمامی صحبت‌های شما، شاید مخاطبان هنوز ذهنیت روشنی از این کنسرت ندارند. در این کنسرت چه اتفاق‌های رخ می‌دهد و ویژگی‌های مهم آن از نظر خود شما چیست؟
یوسف: اول اینکه در این کنسرت ما این سبک را به هموطن ایرانی معرفی می‌کنیم. ما اجرای پاپ – سمفونیک در ایران نداشته‌ایم. دوم اینکه ما به ۱۰ زبان موسیقی اجرا می‌کنیم. ما اسم این کنسرت را گذاشته‌ایم اجرای «بینا‌‌فرهنگی» یعنی مخاطب می‌آید و معروف‌ترین ترانه‌های عاشقانه را به ۱۰ زبان مختلف دنیا می‌شنود. قسمت اول کنسرت فرهنگ غرب است؛ فرانسه، آلمان، ایتالیا، اسپانیا و امریکای جنوبی و بعد فرهنگ شرق؛ فارسی، ترکی، ارمنی و آسوری. من اسم این اجرا را گذاشته بودم ستاره‌های آواز ایران. آقای تقدسی که واقعا ستاره ایرانی و بین‌المللی در این سبک خوانندگی هستند. آقای رشید وطن دوست که خوانند بسیار خوبی هستند. ایشان پیشکسوت آواز خوانی هستند. مضاف بر اینکه جوانان بسیار با استعدادی هم در این کنسرت آواز خواهند خواند. ما در این کنسرت می‌خواهیم خوانندگان واقعی را به مردم نشان بدهیم. خوانندگانی که علم و تکنیک دارند و برای این مساله سال‌ها زحمت کشیده‌اند. این خوانندگان با آن خوانندگانی که بدون علم و با چند ترانه سطحی از راه می‌رسند و بعضا مردم هم آنها را به عرش می‌برند متفاوت هستند. من برای آنها احترام قائلم و امیدوارم آنها هم پیشرفت کنند. ولی ما در این کنسرت از هنرمندان بهره بردیم که سال‌ها کار کردند ولی مردم هنوز آنها را نمی‌شناسند. در جامعه هنری این خوانندگان شناخته شده‌اند ولی مردم هنوز آنها را نمی‌شناسند. من خودم از طرفداران موسیقی پاپ هستم این حرفی که می‌زنم به این معنی نیست که این موسیقی را دوست نداشته باشم. خوانندگان پاپی هستند که آنها را دنبال می‌کنم و از علاقه‌مندان‌شان هستم ولی بعضی از ستاره‌های پاپ وطنی موسیقی بی‌کیفیتی ارائه می‌کنند که بسیار هم مورد توجه قرار می‌گیرد. این نکته برای من عجیب است.
تقدسی: ما می‌خواستیم این خوانندگان را به مردم بشناسیم. ما دوست داشتیم این صحنه را در اختیار این خوانندگان جوان و کار بلد بگذاریم که بتوانند خودشان را نشان بدهند. ما جوانان علاقه‌مند و با استعداد بسیاری داریم. من کلاس‌هایم به قدری شلوغ شده است که وقت کافی برای کار کردن با بچه‌ها را ندارم. ما می‌خواهیم با این جوان‌ها کار کنیم و آنها را از مسیر درست و حرفه‌یی وارد موسیقی کنیم. در این کنسرت هم ما تعدادی جوان شایسته را معرفی می‌کنیم.
یوسف: دیگر اینکه ما به گونه‌یی این آثار را انتخاب کرده‌ایم که مردم از هر فرهنگی به کنسرت بیایند، بتوانند از این قطعات لذت ببرند.
تقدسی: ما سعی کردیم شما قطعات مشهور و خاطره‌انگیز را با بهترین کیفیت بشنوید. در واقع به جای اینکه از سایت‌های مختلف اینها را دانلود کنید در یک اجرای زنده با کیفیت مطلوبی آنها را بشنوید. ما سورپرایزهای مختلفی داریم مخاطبان باید بیایند و ببینند که ما برای آنها چه چیزهایی تدارک دیدیم.
دیدگاهتان را بنویسید