وقتی هنرمندان موسیقی اقوام از عروسی‌ها کسب درآمد می‌کنند!

مصاحبه‌های پیشین ایسنا با کارشناسان درباره کشاندن موسیقی آیینی به مترو و فضاهای عمومی توسط ارگان‌های دولتی، نکاتی را در بر داشت مبنی بر اینکه اجرای موسیقی‌های خیابانی نباید توسط دولت صورت بگیرد بلکه باید اجازه داده شود موسیقی نواحی به صورت خودجوش در بین مردم نفوذ پیدا کند. همچنین بیان شد که اغلب مدیران فرهنگی علاقه‌ای به حمایت از موسیقی نواحی ندارند؛ چراکه بازگشت مالی ندارد.

این بار با شهرام صارمی ـ موسیقیدان و نوازنده کمانچه ـ تماس گرفتیم تا نظر او را هم درباره بردن موسیقی اقوام به مکان‌های عمومی مانند مترو بدانیم. او می‌گوید: کلا آنچه که به آن موسیقی ایرانی می‌گوییم، شامل انواع مختلفی از موسیقی است؛ یعنی موسیقی دستگاهی، موسیقی اقوام، موسیقی کلاسیک و درواقع تمام موسیقی‌هایی که به نحوی با المان‌های فرهنگی کشور در ایران اجرا می‌شود، جزو موسیقی ایران است. موسیقی اقوام ایران یا موسیقی نواحی ایران دارای ریشه‌های موسیقی کلاسیک ایران است. موسیقی دستگاهی در یک مقطعی از تدوین این موسیقی‌ها، گردآوری آنها به یک صورت هوشمندانه و با یک نگاه زیبایی‌شناسی موسیقایی شکل گرفته است.

او ادامه می‌دهد: در نتیجه موسیقی اقوام ایران به خودی خود حائز اهمیت است و جزو قدیمی‌ترین ریشه‌های فرهنگی کشور است. اجرای این موسیقی در هر کجای کشور که در معرض دیدن و شنیدن قرار بگیرد، اتفاق مهمی است؛ چون باعث می‌شود مردم به صورت درست‌تری با این موسیقی آشنا شوند.

صارمی با تأکید بر اینکه اجرای موسیقی نواحی در مترو و مکان‌های عمومی اتفاق مثبتی است، اظهار می‌کند: در چنین مواردی برنامه توسط شهرداری پیشنهاد داده می‌شود و روی پیشرفت کار نظارت می‌کند ولی کل برنامه پیمانکار موسیقایی دارد؛ البته برای اینکه موسیقی که ارائه می‌شود درست و حرفه‌ای باشد، بهتر است از کارشناسان موسیقی استفاده شود. در کل دولت باید منشأ اتفاقات فرهنگی باشد ولی به صورت مستقیم وارد نشود.

در ادامه این مساله را با او در میان می‌گذاریم که به نظر می‌رسد برای اجرای خودجوش موسیقی نواحی در خیابان‌ها مخالفت می‌شود. صارمی در این زمینه می‌گوید: این ایده که بخواهیم جلوی چنین کاری را بگیریم و به نحوی از شیوه درست اجرایی آن جلوگیری کنیم، کاملا اشتباه است. به همین دلیل باید آنچه را که وجود دارد ساماندهی کنیم.

او در همین راستا مثال می‌زند: اگر یک مرکز آموزش موسیقی داشته باشیم که روند خوبی را جلو نمی‌برد، نباید آنجا را تعطیل کنیم. بلکه باید اشکالات آن را اصلاح کنیم. این امر باید در حوزه اجراهای موسیقی خیابانی نیز اتفاق بیفتد. درواقع در قدم اول نباید جلوی اجراهای خودجوش را بگیرند بلکه باید آن را ساماندهی کنند؛ چراکه این امر در تمام کشورهای جهان که اجرای خیابانی دارند بر اساس قوانین خاصی صورت می‌گیرد. به این صورت که در روزها و ساعات خاصی به نوازندگان مجوز داده می‌شود تا در یک محل خاص اجرا داشته باشند و بر اساس حضورشان به طور رسمی به دولت مالیات می‌دهند و کارشان نیز کاملا رسمی است. حال دولت نیز باید موضوع اجراهای خیابانی را پیگری کند و این امر را به سمت تخصصی‌تر شدن، با استفاده از کارشناسان پیش ببرد.

این نوازنده کمانچه درباره تأثیر اجرای موسیقی خیابانی تحت نظر کارشناسان بیان می‌کند: وقتی که انتخاب گروه‌های نوازنده و انتخاب آثاری که قرار است اجرا شود، بر اساس نظر کارشناسان باشد، تأثیر فرهنگی خواهد داشت؛ چراکه همراه هر اجرا یک بروشور برای توضیح قطعات اجرایی ارائه می‌شود. درواقع در این بروشورها کاربرد و هدف از وجود این موسیقی‌ها نیز توضیح داده می‌شود و از طرفی این موسیقی در زندگی مردم نیز تأثیر خواهد داشت. موسیقی‌ای می‌تواند ماندگار ‌شود که در زندگی مردم تأثیر داشته باشد که البته در حال حاضر در شهرها این بخش از کاربرد موسیقی از بین رفته است و موسیقی ارتباطی با زندگی مردم ندارد.

با او این پرسش را مطرح می‌کنیم که چرا مردم از اجرای موسیقی نواحی در مکان‌های عمومی استقبال می‌کنند ولی وقتی که در قالب کنسرت به روی صحنه می‌رود استقبال زیادی از سمت آنها صورت نمی‌گیرد؟ چه راهکاری وجود دارد که مردم از کنسرت موسیقی نواحی استقبال کنند و موسیقی نواحی نادیده گرفته نشود؟ پاسخ می‌دهد: این مشکل تنها گریبانگیر موسیقی اقوام نیست. بجز موسیقی پاپ که تجاری و بازاری است، بقیه سبک‌های موسیقی نیز درگیر این موضوع هستند؛ یعنی موسیقی سنتی نیز نسبت به موسیقی پاپ چنین شرایطی را دارد؛ البته موسیقی پاپ در تمام دنیا یک موسیقی پول‌درار و تجاری است.

صارمی ادامه می‌دهد: موسیقی پاپ با تعداد بلیط‌های زیاد فروخته می‌شود و افرادی که این موسیقی را طراحی می‌کنند و به اجرا می‌گذارند، شرکت‌های تجاری هستند و هیچ ارتباطی با موضوع فرهنگ و هنر ندارند و دغدغه آنها فروش است. در کل نمی‌توان موسیقی پاپ را با دیگر سبک‌های موسیقی مقایسه کرد چون دارای جنس خاصی از موسیقی است و تاریخ مصرف خاصی دارد. کما اینکه در حوزه پاپ خوانندگان به سرعت عوض می‌شوند و هر کدام می‌آیند شش ماه تا یک سال می‌مانند، مدام چهره‌های جدید می‌بینیم و خوانندگان قدیمی خود به خود عوض می‌شوند. در حوزه موسیقی پاپ سرمایه‌گذاران باید مدام کار جدید و هنرمند جدید معرفی کنند تا بتوانند درآمد خوبی را کسب کنند.

به او می‌گوییم که موسیقی اقوام مهجورتر از موسیقی سنتی یا حتی کلاسیک است؛ چراکه موسیقی‌ سنتی مخاطب خاص خود را دارد و تعداد مخاطب بالاتری نسبت به موسیقی اقوام دارد؛ گرچه که شاید تعداد زیادی از مردم با سبک‌های مختلف موسیقی اقوام آشنایی نداشته باشند. با این وجود چه کاری می‌توان برای موسیقی اقوام کرد؟ این هنرمند موسیقی توضیح می‌دهد: این امر به دلیل این است که در تمام سال‌های اخیر روی این موضوع کار نشده و کاری که باید صورت بگیرد، نگرفته است. در مناطق ایران این موضوع دردناک‌تر است؛ چراکه بخش عمده‌ای از هنرمندان موسیقی اقوامی که می‌شناسیم، کسب درآمدشان از نوازندگی در اعیاد و مجالس عروسی است ولی اکنون سال‌هاست با ورود سازهایی مانند سینث‌سایزر به ایران، این هنرمندان در حال از رده خارج شدن هستند و وضعیت مالی خوبی ندارند. در نتیجه دولت باید همیشه نسبت به مسائل مالی و فرهنگی حمایت خود را داشته باشد و تبلیغات کند.

او در ادامه سوال می‌کند که آیا تا به حال در تلویزیون بجز دیدن چهار تا گل و بلبل و زنبور، ساز محلی دیده‌اید؟ آیا تا به حال در این رسانه موسیقی اقوام شنیده‌اید؟ درواقع آیا تا به حال اصلا موسیقی در تلویزیون دیده‌اید؟

صارمی تأکید می‌کند که باتوجه به زمان طولانی پرداخته نشدن به موسیقی اقوام، طبیعی است که این سبک از موسیقی دیده نشود و اصلا چیز عجیبی نیست. باید دائما به موضوعات فرهنگی پرداخته شود تا در جامعه جا بیفتد. دولت باید به عنوان حامی معنوی و در خیلی جاها حامی مادی، پشت قضیه حضور داشته باشد نه اینکه خودش وارد عمل شود.

مثلا جشنواره موسیقی فجر باید به بخش خصوص واگذار شود ولی دولت حمایت کند نه اینکه خودش برگزارکننده باشد. باید بدانیم که بخش حمایت مادی و معنوی تمام این مسئولیت‌ها دست دولت است ولی بخش اجرایی آن نباید توسط دولت صورت بگیرد.