محمدرضا لطفی؛ پرچمدار شورانگیزترین تک‎نوازی‌ها

به گزارش سایت خبری و تحلیلی «موسیقی ایرانیان»، همزمان با سالروز تولد محمدرضا لطفی آیین گرامیداشت این هنرمند شناخته شده موسیقی ایرانی جمعه ۱۴ دی ماه با حضور تعدادی از هنرمندان کشورمان در تالار خلیج فارس فرهنگسرای نیاوران تهران برگزار شد.

لطفی برای موسیقی فرهنگسازی کرد

شهرام صارمی نوازنده و پژوهشگر موسیقی در ابتدای این برنامه ضمن تبریک سالروز تولد محمدرضا لطفی گفت: دوران پربار زندگی‎ لطفی شامل نوازندگی، تدریس، برگزاری کنسرت های متعدد و در نهایت فرهنگسازی است. البته هنرمندان بسیاری وجود دارند که در عرصه هنر کارهای تاثیرگذاری انجام داده‎اند اما اینکه این تاثیر زنجیروار ادامه یابد، فقط از هنرمندی چون لطفی بر می‎آید. به اعتقاد من تاثیری که او از خود در موسیقی به جای گذاشت همچنان برجاست.

وی بدعت‎گذاری در ترجمان هنر را از ویژگی‎های آثار لطفی دانست و افزود: تاسیس کانون چاوش، مکتب‎خانه میرزا عبدالله و خانه شیدا از جمله فعالیت‎های بسیار تاثیرگذار لطفی است.

 صارمی با اشاره به فعالیت‎های لطفی در عرصه پژوهش موسیقی گفت: لطفی مقاله‎ای با عنوان بنیان‌های نوازندگی تار دارد که با مطالعه این مقاله می‎توان به قوانین حاکم بر دستگاه‎های موسیقی ایران به خوبی آشنا شد.

این نوازنده با اشاره به تاسیس کانون «چاوش» پس از پیروزی انقلاب اسلامی  توسط لطفی، ابتهاج و علیزاده افزود: این کانون تاثیرات شگرفی بر موسیقی داشته که امروز هم ادامه دارد. نگاه نو و به روز به موسیقی ایران همراه با دیگر هنرها و همراهی با اتفاقات اجتماعی ایران از دستاوردهای این کانون است. به هر صورت لطفی در خارج از مرزهای ایران بسیار تاثیرگذار بود و فعالیت‎های گسترده‎ای چه در محیط‎های عمومی و چه محیط‎های دانشگاهی داشت. این فعالیت‎ها منجر شد تا در خارج از ایران شناخت صحیحی از موسیقی ایران به وجود آید.

احیای دستگاه های مهجور مانده در موسیقی ایرانی

امیرحسین رائی نوازنده و مدرس موسیقی و از بنیانگذاران مکتب‌خانه «شیدا» نیز در این مراسم ضمن بر شمردن ویژگی‎های موسیقی دستگاهی، موسیقی را از جمله هنرهای اجتماعی دانست که چندوجهی است.

وی درباره چندوجهی بودن فعالیت‎های لطفی افزود: نخستین فعالیت لطفی تعلیم و تعلم موسیقی است. این هنرمند همواره تلاش داشت تا موسیقی دستگاهی را به نسل‎های بعد انتقال دهد. لطفی به حضور منظم هنرجویان در کلاس، کوک دقیق، تشریح گرامر ردیف و موارد دیگر بسیار اهمیت می‎داد. وی همواره اصرار داشت تا تمام دانسته‎هایش را  به نسل بعد انتقال دهد و در این راه از هیچ کوششی فروگذار نمی‎کرد.

رائی درباره ویژگی های نوازندگی محمدرضا لطفی ادامه داد: نوازندگی لطفی به ۲ بخش تک‎نوازی و گروه‎نوازی تقسیم می‎شود. این هنرمند همواره از پرچمداران شورانگیزترین تک‎نوازی ها بوده است. به اعتقاد من لطفی  بداهه‎نوازی را نیز احیا کرد. ضمن اینکه گروه‎نوازی این هنرمند نیز کاملا تحت تاثیر رخدادهای اجتماعی بود. وی همواره همگام با روح زمانه حرکت می‎کرد.

وی یادآور شد: لطفی همچنین بدنه موسیقی دستگاهی را تقویت کرد و کوشید دستگاه‎های مهجورمانده همچون نوا را ارایه و زنده کند. زنده یاد لطفی در حوزه پژوهش هم به موسیقی بسیار خدمت کرد. جلسات نقد و پرسش و پاسخ، انتشار کتاب‎های «سال شیدا»، «نقد جریان نوگرایی در موسیقی ایرانی»، «بازتالیف و احیای هنر بداهه‎نوازی» از جمله فعالیت‎های ماندگار محمدرضا لطفی بوده است.

چرا باید مقام لطفی را گرامی داشت؟

سیدعباس سجادی مدیرعامل بنیاد آفرینش های هنری نیاوران هم در این برنامه با بیان اینکه هنر بدون مخاطب چیزی نیست، گفت: اگر هنرمند مخاطب نداشته باشد گویی در دالان تاریکی به تنهایی نشسته است و می‎نوازد.

 وی در ادامه با طرح سوالی بیان کرد: چرا باید مقام  لطفی را گرامی داشت؟ در دنیایی که سلبریتی‎ها و فضای مجازی خود را به ما تحمیل می‎کنند بزرگ داشتن بزرگان از واجبات است.

این پژوهشگر بیان کرد: دیروز هواپیمایی حامل تعداد بسیاری از هنرمندان موسیقی از تهران به بم رفت تا یکی از آرزوهای محمدرضا شجریان یعنی گشایش فاز نخست باغ هنر بم انجام شود. در این وانفسایی که هواپیماهای ما با مشکلات عدیده‎ای روبرو هستند، چه چیزی باعث می‎شود که حدود هشتاد نفر از بزرگان موسیقی به بم سفر کنند، حسین علیزاده و گروهش به اجرای برنامه بپردازند و بعد بدون استراحت بازگردند. همه اینها از عشق است. نقشه این راه را خردمندی به نام محمدرضا شجریان کشیده؛ خردمندی که برآمده اندیشه‎های بزرگانی همچون محمدرضا لطفی است. ما با نگاهی به تمامی این عوامل درمی‎یابیم که چرا باید یاد لطفی، کسایی، شهناز، وزیری، شجریان را گرامی بداریم.

سجادی در پایان سخنانش گفت: لطفی چراغ راه است، حتی اگر در بین ما نباشد ما موظفیم قدر داشته ‏هایمان را در عرصه هنر و فرهنگ بدانیم.

مواجهه نسل روشنفکر با موسیقی دستگاهی ایران

بابک خضرایی استاد دانشگاه هم لطفی را نادره دوران دانست که گستره فعالیت‎هایش از موسیقی فولکلوریک تا کار با ارکستر سمفونیک است.

وی اظهار کرد: لطفی موسیقی کلاسیک تا موسیقی خانقاهی را می‎شناخت و با شعر و انواع آن آشنا بود. او جانش را به این فرهنگ پیوند می‎داد. لطفی هیچ گاه کار پیش پا افتاده انجام نداد. این روحیه اش با ابوالحسن صبا هماهنگ بود. مهم‎ترین وجه کار لطفی آشنا کردن نسل روشنفکر جامعه با موسیقی دستگاهی ایرانی بود در حالی که بسیاری می‎پنداشتند که این موسیقی محفلی است اما آثار لطفی تمام این تفکرات را عوض کرد.

خضرایی ادامه داد: لطفی و دیگرانی چون حسین علیزاده و پرویز مشکاتیان نشان دادند که در دشتی و ماهور، با تار و سنتور هم می‎شود سرودهایی پر شور ساخت. لطفی رموز نوازندگی را می‎دانست و عارف و عامی را شیدای موسیقی‎اش کرد. لطفی گروه‎نوازی را هم دگرگون کرد و همچنان که شجریان گفت خود هماورد یک گروه بود.

محمدرضا لطفی و دقت در امور ویژه تدریس

مجید درخشانی نوازنده و آهنگساز موسیقی ایرانی نیز در بخش پایانی مراسم بیان کرد: دوست داشتم امشب ساز بزنم ولی آمادگی جسمی ندارم. من در محضر لطفی  آموزش دیدم و از اخلاق و منش او خاطرات بسیاری دارم. لطفی در همه امور به ویژه تدریس به شاگردانش بسیار دقت داشت و این یک ویژگی بارز و برجسته او بود.

اجرای موسیقی با هنرمندی پویان بیگلر از شاگردان زنده یاد محمدرضا لطفی، اجرای موسیقی به خوانندگی محمود مختوم و نوازندگی تار محمد امین اکبرپور از جمله برنامه هایی بودند که در این مراسم پیش روی مخاطبان قرار گرفت.