پس از ۸۶ سال غیبت، ایران سرانجام به بی‌ینال موسیقی ونیز رسید. شصتمین دورهی برگزاری این فستیوال میزبان سه هنرمندان جوان ایرانی، یعنی مهدی خیامی، کارن کیهانی و علیرضا فرهنگ خواهد بود که قطعاتی از موسیقی معاصر را اجرا خواهند کرد.
مهدی خیامی که یکی از آهنگسازان حاضر در این دوره از بی‌ینال ونیز است، درباره‌ی حضور در بی‌ینال موسیقی ونیز گفت‌وگویی انجام داد.
آقای خیامی! با این‌که ایران در دوره‌های گذشته‌ی برگزاری بی‌ینال ونیز، حضور نسبتا خوبی در بخش هنرهای تجسمی داشته است، اما شاهد غیبت طولانی‌مدت موسیقی ایران در این رویداد بوده‌ایم. فکر می‌کنید دلیل این غیبت ۸۶ ساله چیست؟
این موضوع دلیل که نه، بلکه دلایل مختلف و متفاوتی دارد؛ فکر می‌کنم، پاسخ دادن به این پرسش واقعا به یک کار بلندمدت تحقیقاتی درباره آهنگسازان ایرانی از اولین دورهی برگزاری بی‌ینال موسیقی تا امروز نیاز دارد، اما شاید دلیلش این است که ما در سده‌های گذشته هم در تاریخ موسیقی کلاسیک، آهنگسازانی نداشته‌ایم.
با این حال، من بیشتر از این‌که به‌دنبال دلایل غیبت آهنگسازان ایرانی باشم، ترجیح می‌دهم به این فکر کنم حالا که به اینجا رسیده‌ایم، در برنامه‌ای بتوانیم هر سال در این فستیوال حضور مستمر داشته باشیم. به اعتقاد من، به‌لحاظ توانایی کار هنری در دوره‌ای هستیم که فضا برای حضور هرچه بیشتر هنرمندان ایرانی فراهم است. از آنجا که من به توانایی نوازندگان ایرانی بسیار باور دارم، امیدوارم در سال‌های بعد، علاوه بر اجرای آنسامبل‌های اروپایی بتوانیم با نوازندگان ایرانی هم در این فستیوال شرکت کنیم.
در این دوره از بی‌ینال ونیز شاهد حضور سه آهنگساز ایرانی خواهیم بود. نحوهی حضور و انتخاب هنرمندان به چه شکلی بود و شما چگونه پذیرفته شدید؟
آقای «سندرو گرلی» ـ رهبر و مدیر هنری دیورتیمنتو آنسامبل ـ مستقر در شهر میلان ایتالیا حدود یک سال پیش، پیشنهاد همکاری با آنسامبل‌شان را به من داد که از جمله‌ی این پیشنهادها، سفارش ساخت یک قطعه‌ی جدید بود. پس از برگزاری جلسات طولانی و متعددی که با هم داشتیم، قرار بر این شد که من قطعه‌ای را برای کمانچه و آنسامبل بزرگ بنویسم. پس از آن هم مدت‌ها روی سایر قطعات کنسرت کار و آثار مختلفی را ارزیابی کردیم. در نهایت نیز به این نتیجه رسیدیم که قطعات آهنگسازان موسیقی معاصر ایرانی را که برای یک ساز ایرانی و سازهای غربی نوشته شده‌اند، بررسی کنیم تا این‌که قطعه‌ی علیرضا فرهنگ برای تار و آنسامبل و قطعه‌ی کارن کیهانی برای سنتور و آنسامبل، از بین دیگر قطعات انتخاب شدند.
در مرحله‌ی بعد، هر سه آهنگساز توسط کمیته هنری فستیوال بررسی شدند و پس از تأیید نهایی، این خبر توسط دبیر فستیوال اعلام شد.
شاید بد نباشد کمی درباره‌ی اهمیت بی‌ینال موسیقی ونیز در میان هنرمندان و به‌طور کلی، در دنیای موسیقی صحبت کنید. منظورم وجاهت هنری این فستیوال است.
بارزترین ویژگی بی‌ینال موسیقی ونیز، دربرداشتن اولین اجراهای جهانی آثار آهنگسازان برتر از سراسر دنیاست.
به اعتقاد من، وقتی یک فستیوال به شصتمین دورهی برگزاری‌اش می رسد، با یک نگاه به تاریخچه‌اش می‌توانیم به این موضوع بیشتر پی ببریم. مثلا بسیاری از آثار ایگور استراوینسکی، برای اولین‌بار در جهان در بی‌ینال موسیقی ونیز اجرا شده و سال‌ها یکی از آهنگسازان همیشه حاضر در این فستیوال بوده است.
سرگی پروکوفیف، لویجی نونو، لیگتی، بریو، اشتوکهاوزن، دالا پیکولا، بولز، برونو مادرنا، ایکسناکیس، جان کیج و … آهنگسازان برجسته‌ی موسیقی جهان، در دوره‌های مختلف در این فستیوال شرکت کرده و آثارشان را برای اولین‌بار همین‌جا روی صحنه برده‌اند.
شما کمتر آهنگساز مطرح جهانی را از سال ۱۹۳۰ به بعد پیدا می‌کنید که نامش در بی‌ینال ونیز ثبت نشده باشد. از طرفی، جایزه‌ی «شیر طلایی» هیچ‌وقت جنبه‌ی رقابتی در بی‌ینال موسیقی ونیز نداشته است و صرفا هر سال به کارنامه‌ی هنری بلندمدت یک آهنگساز اهدا می‌شود. امسال «سالواتوره شارینو» برای زبان ویژه‌ای که در موسیقی ایجاد کرده و انتشار بیش از ۱۳۰ سی‌دی شیر طلایی خواهد گرفت که خبر آن همزمان با انتشار برنامه‌ی فستیوال و آثار راه‌یافته اعلام شد.
سال‌های قبل این جایزه به هنرمندانی مانند لوچیانو بریو، گئورگی کورتاگ، هلموت لاخنمن، پیر بولز و آهنگسازان دیگر اهدا شد.
شما چه قطعاتی را برای اجرا در بی‌ینال ونیز در نظر گرفتید و نحوهی اجرای اثر دقیقا به چه صورتی خواهد بود؟
قطعه‌ی کنسرتو کمانچه، اثری است که در این روزها مشغول ساختش هستم. در حالی که اولین اجرای جهانی‌اش را با «دیورتیمنتو آنسامبل» به رهبری سندرو گرلی و سولیستی سامان صمیمی (نوازنده‌ی کمانچه) در بی‌ینال موسیقی ونیز خواهد داشت. این کار توسط انتشارات «سووینی زربونی» چاپ و منتشر خواهد شد؛ اما درباره جزییات بیشتر این قطعه و چگونگی اجرایش ترجیح می‌دهم که پس از به پایان رسیدن آن با هم صحبت کنیم.
با توجه به این‌که بی‌ینال به اجرای آثار موسیقی معاصر اختصاص دارد، آیا در آثار آهنگسازان شرکت‌کننده از ایران، تأکیدی مبنی بر استفاده از مولفه‌های موسیقی ایرانی وجود دارد یا صرفا یک کار سلیقه‌ای است؟
این به انتخاب یک آهنگساز بستگی دارد؛ اما این‌که برای راه یافتن به بی‌ینال موسیقی ونیز اثر باید حتما مولفه‌هایی را از موسیقی ایرانی داشته باشد، خیر؛ الزاما این‌طور نیست.
بی‌ینال موسیقی ونیز از سال ۱۹۳۰ یعنی ۳۵ سال پس از برگزاری اولین دورهی بی‌ینال هنری ونیز (در سال ۱۸۹۵ میلادی) کار خود را با تمرکز بر حوزه‌ی موسیقی معاصر آغاز کرد و همواره صحنه‌ی حضور معتبرترین ارکسترها، سولیست‌ها و ستارگان آهنگسازی معاصر جهان بوده است.
دیدگاهتان را بنویسید