کارمان سخت بود!

عطیه موذن: اگرچه که هنوز آماری رسمی مبنی بر تعداد علاقمندان به حوزه موسیقی در کشور وجود ندارد و همچنین کسی نمی داند چه تعداد افراد هستند که به صورت غیر مجاز و از طریق موسیقی های زیرزمینی کار خود را دنبال می کنند اما شاید برای همه مشخص باشد که این تعداد هر چقدر هم باشد نیاز است که در مسیر اصلی و درست خود هدایت شوند.

خوانندگی در همه جای دنیا همپای بازیگری علاقمند دارد و حتی این میزان علاقه در مواردی بیشتر از بازیگری است زیرا چه بسیار افرادی که از سوی خانواده و اطرافیان مورد تمجید قرار می گیرند و فکر می کنند صدایشان خوب است و حتی فرد با استفاده از تکنولوژی های امروزی به راحتی می تواند صدای خود را در سایت های مختلف آپلود کند؛ امری که امروز رواج بسیاری یافته است و ممکن است صدها قطعه پیدا کنید که هر کدام زمانی بنا به علاقه فردی آپلود شده است و تنها می تواند به یک ترافیک و آلودگی صوتی اضافی منجر شود.

اگر چه کشور پر از آموزشگاه های خوانندگی است اما گاهی این آموزشگاه ها هم بیشتر به دکان هایی برای موقعیت های مالی سودجویانی تبدیل شده است که از این علاقه اپیدمیک نفع خود را می برند.

با این حال یکی از مهم ترین وظایف در این حوزه بر دوش رسانه ملی قرار می گیرد که با داشتن ۸۰ میلیون مخاطب می تواند بهتر مسیر علاقمندان این حوزه را مشخص و آنها را هدایت کند.

برنامه «شب کوک» با اجرا و کارگردانی هنری باربد بابایی و تهیه کنندگی هادی و مجید دمیرچی یک مسابقه خوانندگی است که افراد را از گوشه و کنار ایران می پذیرد و با حفظ شرایطی این امکان را به علاقمندان خوانندگی می دهد که خود را بیازمایند. این مسابقه که تاکنون علاقمندان زیادی هم داشته است در حال آماده سازی برای سری جدید است و این بار تنوع بیشتری هم در سبک های خوانندگی دارد. به همین مناسبت نشستی را با عوامل این برنامه از جمله باربد بابایی مجری و کارگردان هنری و همچنین برادران دمیرچی به عنوان تهیه کننده ترتیب دادیم.

در قسمت اول این نشست بیان شد که یکی از اهداف «شب کوک» این است که علاقمندان به حوزه خوانندگی از طریق سایت های غیرمجاز و غیراخلاقی اقدام نکنند و این امکان را داشته باشند تا در فضایی به دور از جذابیت های غیرمتعارف در کشور خودشان تست خوانندگی دهند.

عوامل این برنامه در قسمت دوم این گفتگو به اتفاقات و تغییرات «شب کوک» در فصل جدید اشاره و بیان کردند که در فصل پیشین این مسابقه علاقمندان به خوانندگی تنها مجبور بودند صدای خود را در حوزه موسیقی پاپ امتحان کنند اما با تمهیداتی که در فصل جدید تدارک دیده شده است مخاطبان می توانند خود را در سبک های مختلف موسیقی اصیل، پاپ، تلفیقی و حتی موسیقی های مقامی و محلی بیازمایند.

در قسمت پایانی این گفتگو به سختی های ساخت این برنامه و حتی فشار و استرسی که به شرکت کننده ها وارد می آید، سخن گفته شد.

*شاید بسیاری اطلاع ندارند که طرح «شب کوک» متعلق به ۱۱ سال پیش است و شاید اگر این برنامه همان زمان تصویب می شد کمتر شائبه کپی بودن که این روزها با آغاز هر برنامه ای راه می افتد، مطرح می شد.

بابایی: بله من طرح برنامه «شب کوک» را در سال ۸۴ نوشتم که در آن زمان به هر دلیلی رد شد ولی امروز خودم هم فکر می کنم آن طرح قابلیت کافی برای پرداختن نداشت. این را گفتم تا بیان کنم مقایسه ما با برنامه های شبکه های ماهواره ای مقایسه غلطی است. در هیچ جای دنیا هم این دیالوگ که در ایران رواج دارد که فلان برنامه از فلان جا کپی شده است، وجود ندارد. اگر یک برنامه خوب باشد هر کشوری بنا به شرایط فرهنگی و بومی خود می تواند مدلی از آن برنامه اصلی را بسازد. حتی در تمام اروپا کپی رایت یک برنامه را می خرند و مدل هایی از آن برنامه را با حفظ تمام ویژگی ها از جمله رنگ، دکور، لحن و… تولید می کنند.

*مساله ما در ایران این است که در بیشتر مواقع برنامه سازان اثری را بدون ذکر عنوان، کپی می کنند و نامی از منبع اصلی نمی آورند.

بابایی: باید به دو نکته اشاره کنم که کمی تلخ است. بیشترین ضربه های فرهنگی که ما در ایران از آنها صدمه می خوریم به دو مساله مربوط است، اول نداشتن تفکر و اندیشه است و اینکه به راحتی درباره پدیده ها نظر می دهیم. دوم اینکه مقایسه در فرهنگ ایرانی جایگاه بسیاری دارد و اتفاقا تمام زندگی ما را به نابودی می کشاند. پایه این مقایسه ها اندیشه درستی ندارد و خود مقایسه هم از نداشتن اندیشه درست برمی آید. من گاهی نظراتی می بینم که دلم برای این فرهنگ می سوزد. گاهی هم این اتفاق را از اهالی رسانه و اهل قلم می بینم. صحبت من درباره «شب کوک» این است که در تمام دنیا هر برنامه سازی در حوزه موسیقی و در کشورش برنامه هایی را می سازد. ما هم می خواستیم یک مسابقه ساده خوانندگی راه بیندازیم و کاری هم به هیچ برنامه ای در دنیا نداشتیم. همانطور که گفتم این طرح را سال ۸۴ نوشتم و سال ۸۶ به آرشیو یکی از شبکه ها داده شد و هنوز هم در آرشیو آن شبکه موجود است و آن زمان مسئولان آن شبکه نیازی نمی دیدند که این طرح ساخته شود.

هدف ما از ساخت این مسابقه خوانندگی این بود که نسل جوان ما کمبود چنین برنامه هایی را احساس نکند و از دیدن مسابقات خارجی حسرت نخورد. عده ای بین این برنامه و سایر مسابقه های خوانندگی مقایسه می کنند در حالی که هر مسابقه یک الزاماتی دارد به طور مثال نمی توان جای داور و شرکت کننده را با هم عوض کرد و من نمی دانم چرا این افراد به نکات متفاوت «شب کوک»  اشاره نکردند. ما در این برنامه لحن خودمان را داشتیم و من نوعی ارتباط را با داوران برقرار کردم که می توانم بگویم در هیچ کجای دنیا این میزان از فانتزی در برنامه وجود ندارد. همچنین نوع ارتباط بین صحنه و مجری و داوران نیز در باقی مسابقات دنیا به این شکل نیست. ما حتی کمدینی داشتیم که معضلات موسیقی را به شکل یک استندآپ کمدی برگزار می کرد. همچنین از جمله ویژگی های داوری ما این است که کارت های زرد و سبز و قرمز ارائه می شد که در هیچ کجای دنیا کارت نمایش داده نمی شود. همه اینها جزییات ریزی است که من تعجب  می کنم چرا دیده نشد. در واقع می توان گفت برنامه «شب کوک» در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد ایرانیزه شده و در حدود ۱۰ درصد یک مسابقه موسیقی است که ساختار باقی مسابقات را دارد. سایر رسانه ها در دنیا بیان می کنند که باید از یک ایده خوب استفاده و آن را بومی کرد.

*شما به شوخی خود با داوران اشاره کردید و من می خواستم به حدی که برای خود در میزان این شوخی ها قائل بودید اشاره کنید. فکر می کنم شوخی های شما هیچ گاه از عرف و احترام خارج نمی شد.

بابایی: من در برنامه «شب کوک» دو مسئولیت داشتم که یکی از آنها کارگردان هنری بود که البته کارگردانی مسئولیت سنگین تری هم برایم بوده است. مسئولیت دیگر من این بود که شومن بودم و نه مجری. بعضی تفاوت میان این دو مقوله را نمی دانند. مجری یک فرد منظم و مبادی آداب است که در قالب ادبیاتی درست و  کلام شیوا سخن می گوید و با مهمان ارتباط برقرار می کند اما شومن ممکن است نیاز به مهمان نداشته باشد و ساعت ها یک برنامه را به تنهایی اجرا کند. شومن از حوزه های مختلف فرهنگی، هنری، اجتماعی، سیاسی و … جزییاتی می داند و جنسی از استندآپ کمدی را می شناسد. معنی فارسی شومن، مجری – بازیگر است. باید بگویم که داوران در ابتدا نمی دانستند که من قرار است با آنها شوخی کنم و روزی که من استارت شوخی ها را زدم آنها ابتدا غافلگیر شدند بعد از آن کمی گارد گرفتند اما بعد خودشان هم جلو  آمدند. مخصوصا آقای حیدری و آقای یغمایی به این بازی ادامه دادند تا بعد به آقای آسرایی و برنجان هم رسید. با همه این مسائل باید تاکید کرد ما در برنامه «شب کوک» هیچ کسی را مسخره نمی کنیم. فکر می کنم یکی از علت های متفاوت بودن «شب کوک» همین است که اگر نظری درباره یک شرکت کننده می دهیم نظام شخصیتی کسی را تخریب نمی کنیم؛ کاری که در بسیاری از برنامه های مشابه اتفاق می افتد. ما اگر قرار است انتقادی را هم مطرح کنیم آن را در همان قالب فانتزی نگه می داریم چرا که ما ایران زمینی ها نسبت به کلمات بسیار تند و رک گارد می گیریم در حالی که اگر همان مطلب را به صورت تلطیف شده و همراه با فانتزی ارائه کنیم طرف مقابل بهتر می پذیرد.

مردم این برنامه را به همین شیوه پذیرفته اند و ما هم سعی می کنیم کاری کنیم که در عین ادب و احترام، مردم لبخند هم بزنند. من نظراتی دریافت کردم مبنی بر اینکه مردم علاوه بر اینکه موسیقی می شنوند به خاطر طنزها و فانتزهای «شب کوک» به آن جذب شده اند. خدا را شکر این فانتزی ها جواب داده است.

*گاهی ممکن است مردم وقتی از بیرون به یک چنین برنامه ای نگاه می کنند فکر کنند ساخت این برنامه که از چند داور، یک مجری و چند شرکت کننده برخوردار است سختی زیادی برای تولید ندارد ولی من می خواهم شما از سختی های پشت صحنه این برنامه سخن بگویید.

هادی دمیرچی: ما برای ساخت «شب کوک» حدود چند ماه پیش تولید داشتیم و یک تیم ۱۰ تا ۱۵ نفره در پیش تولید زحمت می کشیدند. من باید برای توضیح سختی های کار چند مثال بزنم چرا که مشکلاتی که ما داشتیم قابل وصف نیست. فکر می کنم مردم با برنامه های این چنینی هنوز کمی غریبه هستند اما به اندازه کافی سریال و برنامه های ترکیبی دیده اند. این برنامه زمانی به شدت مورد هجمه همین مردمی که آن را به یکی از کارهای پربیننده تبدیل کرده اند، قرار گرفت. هجمه به این دلیل که دائم با برنامه های مشابه خارجی مقایسه می شدیم و برای اینکه خود را از این اتفاق دور کنیم لازم بود از آثاری بهره بگیریم که نشان دهیم این برنامه به کشور خود ما تعلق دارد؛ آثاری که با مجوز دفتر موسیقی و سرود صدا و سیما در اختیار ما قرار گرفت.

*تمام قطعاتی که در برنامه اجرا می شد علاوه بر مجوزوزارت ارشاد لازم بود مجوز مرکز سرود سازمان صدا و سیما را هم داشته باشد؟

بابایی: ما قطعات بسیاری را ارائه کردیم و تعدادی از آنها مجوز گرفتند. اینکه قطعات دائم تکرار می شدند به این دلیل بود که ما تنها آثار مشخصی را می توانستیم، داشته باشیم که تعداد آنها ۴۸ عدد بود.

هادی دمیرچی: برنامه ای با ساختار «شب کوک» هزینه های هنگفتی دارد.

بابایی: من این نکته را بگویم که هزینه برنامه ما با نصف هزینه دکور یکی از برنامه های همین شبکه برابری می کرد.

هادی دمیرچی: لوکیشن برنامه که اکنون آنقدر شیک دیده می شود روز اول پر از گرد و خاک بود و زمانی که شما پای خود را آنجا می گذاشتید انگار روی برف پا گذاشته اید و رد کفش شما باقی می ماند. تنها چند نفر در حدود یک ماه آنجا را تمیز کردند و ما هنوز سرفه های شدیدی می کنیم. کار ما در این برنامه بسیار سخت بود گاهی ضبط هر برنامه حدود ۵ الی ۶ ساعت طول می کشید و گاهی ما مجبور می شدیم دو برنامه را با هم و در یک روز ضبط کنیم یعنی روزی ۱۲ تا ۱۳ ساعت ضبط برنامه داشتیم. استرس ها و دیگر مشکلات را هم به این مسائل اضافه کنید. یکی از خاطرات جالب من به روز آخر ضبط برنامه مربوط می شود که متوجه شدیم یکی از شرکت کننده های نهایی حضور ندارد وقتی من به دنبال او گشتم، دیدم ساک خود را بسته است و می خواهد برود. این شرکت کننده به قدری تحت فشار بود که همه چیز را فراموش کرده بود و می خواست به خانه خود برگردد. ما برنامه را با این شرایط تولید کردیم و من آنقدر با این شرکت کننده صحبت کردم که انصراف ندهد. او شب قبل نخوابیده بود و استرس بسیاری داشت. بخشی از این مسائل به کمبود زمان ما مربوط می شد. شرکت کننده ما زمان زیادی برای حفظ کردن شعر خود نداشت از طرفی هم ما زمان نداشتیم چون لوازم و امکانات بسیاری را اجاره کرده بودیم و باید زودتر آنها را تحویل می دادیم. برنامه ما شامل ۸۰ الی ۹۰ نفر می شد و همه این عوامل زحمت زیادی می کشیدند. یک حامی مالی هم داشتیم که به ما کمک کرد.

بابایی: در پروسه کلی تولید این برنامه دو تهیه کننده بسیار اذیت شدند در حالی که ما بودجه چندانی نداشتیم و حتی عوامل هم با علاقه آمدند. یک نفر مثل مسعود فروتن که سابقه بسیاری هم در کارگردانی تلویزیونی دارد نزد ما آمد، ما ۱۰ دقیقه با او صحبت  کردیم و بعد او گفت که من با شما عشق کردم.

دمیرچی: آقای فروتن در آخرین روزی که از ما جدا می شد جمله ای گفت که من را بسیار تشویق کرد. او بیان کرد که «آقای دمیرچی من از روز اول که آمدم تا قرارداد ببندم فکر نمی کردم برنامه به این شکل به تولید برسد اما یک حسی به من گفت که قراردادی با شما امضا نکنم چرا که از شما انرژی خوبی دریافت کردم و الان هم خوشحالم که اطمینان کردم و قرارداد امضا نکردم. من بعد از حضور در این برنامه به شدت غافلگیر شدم و بعد از ۵۰ سال کار با تهیه کنندگان بزرگ لذت زیادی در کنار شما بردم» و این برای من بسیار خوشایند بود.

بابایی: این دو برادر ظرف ۲ تا ۳ ماه تمام ویژگی هایی که یک تهیه کننده می بایست برای تولید اثر در تلویزیون بکار بگیرد، یاد گرفتند چراکه دو براnv قلبشان به شدت صاف است و لابی شان خداست. در پایان این را بگویم که ما پربیننده ترین برنامه سیما بودیم و امیدوارم این برنامه در فصل بعد هم بتواند رضایت مخاطبان را جلب کند.