مراسم رونمایی از پروژه موسیقی “شوق نامه” عصر روزگذشته(۲۷ شهریور) با حضور جمعی زیادی از هنرمندان برگزار شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در ابتدای این مراسم رضایی(مدیرعامل کانون پرورش فکری) به پشت تربیون رفت و ضمن خوش آمد گویی به حضار درباره شوق‌نامه اینگونه سخن گفت: یکی از افتخارات ما سرمایه‌گذاری روی پروژه‌های تاریخی است که ریشه در گذشته ما دارد و می‌تواند ماخذی برای دیگر هنرمندان شود.
درادامه مستندی درباره چگونگی فعالیت گروه موسیقی عبدالقادر مراغی پخش شد که مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت. همچنین گفته‌های محمدرضا شجریان درباره پروژه موسیقی عبدالقاد نیز در این مراسم به نمایش گذاشته شد.
اجرای شوق نامه کار هرکسی نیست
شجریان در مستند مراغه‌ای؛ درباه ویژگی خاص این پروژه موسیقیایی گفت: مهمترین ویژگی خاص این اثر موسیقایی و بهتر است بگویم تمام هنر عبدالقادر این است که از توانایی و استعدادی که موسیقی ما دارد به بهترین نحو استفاده کرده که کاملا با موسیقی زمان ما متفاوت است.
وی با تاکید بر این موضوع که اجرای این پروژه، کار هرکسی نیست، خاطرنشان کرد: باید به آقای درویشی باید یک مدال منحصربفرد داده شود؛ زیرا در این کار زیاد پیگیر این کار بوده است و در پایان آنچه را که می‌خواستند دریافت کردند. موسیقی را کشف کرد و همچنین افراد را متخصص را پیدا و وارد این کار کرد و این کار مرا بسیارشگفت‌زده کرد.
محمدرضا شجریان درباره ویژگی آوازی این اثر و صدای همایون دراین اثر نیز اظهار داشت: کاری که فرزند خلف آواز در این کار کرده؛ مرا به‌عنوان یک پدر انگشت به دهان گذاشته است اینکه همایون به چه شکل این کار را خوانده و چه استعدادی دارد که توانسته این کار را اجرا کند. چراکه خودم می‌گویم که درحال حاضر این کار را نمی‌توانم انجام دهم؛ زیرا درحال حاضر در حد حوصله و توان من نبود اما اگر در جوانی به این کار برخورد می‌کردم خیلی خوب آن را اجرا می‌کردم.
وی ادامه داد: همایون نشان داد که یک استعداد استثنایی برای اجرای این کار است و من این کار را در توان هیچ خواننده‌ای به جز همایون – در ۱۵۰ سال اخیر – نمی‌بینم؛ زیرا هرکسی این کار را به خوبی و درستی و تمیزی همایون نمی‌تواند بخواند؛ چراکه اجرای این اثر به طول کلی سخت است و شناخت فواصل این کار، کار هرکسی نیست اما همایون خیلی دقیق این فواصل را شناخت و آن را خواند و همراه با گروه پیش رفت.
این خواننده با اشاره به اینکه عبدالقادر در این کار از خواننده به‌عنوان یک ساز استفاده کرده‌است، گفت: همایون واقعا نشان داده که باهوش و تواناست؛ زیرا توانسته به سرعت کار را یاد بگیرد و به این تمیزی و درستی کار را ارائه دهد و انگشت به دهن مانده‌ام که این همه نفس را از کجا آورده است؛ زیرا من که پدرش هستم؛ نفسم می‌گیرد ولی او به راحتی این کار را انجام داده است.
محمدرضا شجریان تصریح کرد: ما هم‌اکنون براساس موسیقی دستگاهی یک کار را اجرا می‌کنیم که یک موسیقی حساب شده‌است و مانند غزلی است که می‌توانیم قافیه آن را حدس بزنیم اما موسیقی عبدالقادر موسیقی‌ای است که قافیه ندارد و به هیچ وجه نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم که در دو نت بعد چه اتفاقی می‌افتد.
وی افزود: در موسیقی الان(ردیف) یک موتیف را در پرده‌های مختلف ارائه می‌دهد ولی در موسیقی عبدالقادر از این اتفاق‌ها نمی‌افتد. یعنی یک موتیف تکرار نمی‌شود و فقط دورهای ایقاعی تکرار می‌شود فقط اجزا تکرار می‌شوند؛ درحالیکه در موسیقی ما اجزا دائما درحال تکرار هستند و قابل پیش‌بینی است ولی موسیقی عبدالقادر قابل پیش‌بینی نیست.
این استاد آواز موسیقی ایرانی در ادامه این مستند گفت: آهنگ‌های عبدالقادر یک حالت دارد که شما را فارغ از غم و شادی نگه می‌دارد نه غمناک و نه شاد است.
وی همچنین درباره اینکه چگونه میکس این کار را قبول کرده، خاطرنشان کرد: همایون از من درخواست کرد تا میکس کار را بشنوم و نظر خود را درباره آن بدهم. زمانی که کار را گوش کردم، گفتم درباره چه چیزی نظر من را می‌خواهید؟ همایون گفت: به نظر ما این میکس خوب نشده. می‌خواهیم بدانیم که ازنظر شما میکس آن خوب شده است یا بد؟ و آیا فکر می‌کنید زحماتی که کشیده‌ایم به نتیجه نرسیده است. من گفتم: اشکالاتی وجود دارد اما به راحتی می‌توانیم این اشکالات را برطرف کنیم؛ چراکه میکس به گونه‌ای بود که فقط صدای خواننده به گوش مخاطب می‌رسید و فاصله خواننده با گروه زیاد بود و صدای گروه به گوش نمی‌رسید. از من خواستند تا یکی دو کار این پروژه را میکس کنم و همین شروع کار من در پروژه عبدالقادر شد.
خواننده آلبوم‌های فریاد، قاصدک، خزان و… گفت: همچنین این اثر از لحاظ ارزشی با بقیه کارهایی که تا به حال شنیده‌ام بسیار متفاوت است؛ زیرا به مدت ۶۰۰ سال ما از این نوع موسیقی به دور بوده‌ایم. اگر دقت شود در این کار نکاتی وجود دارد که متوجه می‌شویم این موسیقی همان موسیقی خودمان است که در اثر مرور زمان تغییر کرده و به شکل امروز درآمده است و بعداز این همه سال تازه متوجه می‌شویم که عبدالقادر در موسیقی فردی بنام است چراکه وی با دورهای ایقاعی، نوع‌ها و فرم‌ها به شکل‌های متفاوت بازی می‌کند تا یک موسیقی مختص به خود به وجود آورد.
عبدالقادر نیای بزرگ موسیقیدانان ترک
در ادامه محمدرضا درویشی درباره پروژه شوق‌نامه گفت: عبدالقادرابن غیبی حافظ مراغی در سال ۷۵۴ یا ۷۵۸ قمری در مراغه متولد و در سال ۸۳۸ قمری به خاطر بیماری طاعون در هرات(پایتخت ایران در زمان شاهرخ پسر تیمور) درگذشت.
وی افزود: عبدالقادر مراغی آخرین موسیقیدان، آهنگساز و نظریه‌پرداز مهم ما در دوران اسلامی محسوب می‌شود. اغلب رسالاتی که بعداز عبدالقادر مراغی در موسیقی نوشته شده یا تکرار یا ساده شده؛ موضوعاتی بوده است که عبدالقادر در رساله‌هایش به آن پرداخته است.
درویشی ادامه داد: اهمیت عبدالقادر مراغی در وهله اول به خاطر آخرین حلقه بودنش است؛ در زمانی که تمام رساله‌های صفی‌الدین ارموی به زبان عربی بوده است، رساله‌های عبدالقادر به زبان فارسی روزگار خودش نوشته شده است که آمیخته به زبان عربی و اصلاحات قدیم ایران است. همچنین رساله‌های وی که شامل “مقاصد الحان”، “جامع الحان” و “شرح ادوار رساله صفی الدین ارموی” است از نظر نثر فارسی در روزگار تیموریان بسیار حایز اهمیت است.
این موسیقیدان با تاکید بر این موضوع که امروزه آهنگسازان و نوازندگان و همچنین موسیقی شناسان ترک، عبدالقادرمراغی را به عنوان نیای بزرگ می‌شناسند و مراغی برای ترک‌ها از زمان عثمانی تا امروز در هاله‌ای اسطوره‌ای پیچیده شده است، خاطرنشان کرد: به ندرت می‌بینیم که نوازنده‌ای در ترکیه نام عبدالقادر را نشنیده باشد، بعضی از قطعات او را اجرا نکرده باشد یا برایش احترام قائل نباشد. این درحالی است که نزدیک به ۹۰% از اهل فرهنگ و هنر در کشور ما نمی‌دانند که عبدالقادر مراغی کیست؟
همچنین درویشی درباره اینکه تا چه حد اطمینان است که این تصانیف متعلق به عبدالقادر مراغی است، گفت: یک هیات موسیقی بین سالهای ۱۹۲۶ تا ۱۹۳۵ میلادی به نام “هیات تصنیف و تثبیت آثار اسلاف” به مدت ۹ سال دراستانبول تشکیل شد. در این هیات بزرگترین موسیقیدانان و راویان آن زمان شامل رئوف یکتا، اسماعیل حقی بیگ، بسته‌نگار ضیاء بیگ، ذکائی‌زاده احمد بیگ معروف به حافظ احمد ایرسوری(پسر خواننده بزرگ به نام ذکائی دده)، علی رفعت بیگ و صبحی ازگی حضور داشتند. این هیات طی ۹ سال، صدها قطعه و ۲۵۱ اثر از موسیقیدانان و راویان بنام زمان خودشان را با نتاسیون غربی ثبت کردند.
درویشی خاطرنشان کرد: در این مجموعه ۳۰ قطعه آوازی از عبدالقادر به ثبت رسید که راوی اصلی این قطعات ذکائی زاده بوده که وی از پدرش(زکایی دده) یاد گرفته و پدرش از ایوبی و ایوبی از دده افندی یاد گرفته است. اینکه اسماعیل دده افندی این آثار را از کجا آورده معلوم نیست اما عبدالقادر مراغی، دده افندی و ذکائی دده سه موسیقیدان بودند که ستون‌های اصلی موسیقی ترک به شمار می‌رفتند.
این موسیقیدان ادامه داد: ما این آثار را منسوب به عبدالقادر مراغی می دانیم به همین دلیل نام پروژه را بازخوانی تصانیف منسوب به عبدالقادر مراغی گذاشته‌ایم. دراین راستا گروه ما، ۳۰ تصنیف براساس فهرست رئوف یکتا که بخش دوم از کتاب “اساتید الحان” نوشته رئوف یکتا و ترجمه سیروس جمالی آمده است را برای اولین بار از حاصل کار این هیات بیرون آوردیم و آنها را معیار کار خود قرار دادیم.
در ادامه این جلسه، درویشی درباره واژه «ترنم» گفت: ترنم دو نوع است: یا اصوات دارای معنی یا اصوات فاقد معنی. درباره اصوات دارای معنی می‌توانیم به کلمه‌هایی مانند وای، جانم، دلبرم، جانا، حبیب و… اشاره کرد و اما درباره اصوات فاقد معنی می‌توان به لللی، لللا، تللی، تللا، تننا، تننی و غیره اشاره کرد که خواننده آنها را می‌خواند.
وی افزود: جالب اینکه در بعضی از این تصانیف حجم ترنم‌ها از شعر بیشتر است و برخلاف تصور که “ترنم” ها برای پر کردن وجه متریک یک موسیقی به کار می‌رود، به اینصورت نبوده است و “ترنم” ها در بعضی از تصانیف بجای شعر به کار رفته است. ظاهرا “ترنم” ها در ادبیات قدیم ایران جدای از موسیقی در شعر هم بوده است.
در پایان این مراسم که چهرهایی چون محمدرضا شجریان، همایون شجریان و اعضای گروه عبدالقادر و نیز جمع زیادی از هنرمندان حضور داشتند،از گروه عبدالقادر دعوت شد و هدایایی که شامل بسته‌های موسیقی عبدالقادر بود، به آنها اهدا شد.
دیدگاهتان را بنویسید