موسیقی ایرانیان – حمیده موسوی: اینجانب نه منتقدم تا آثار هنرمندان را تجزیه و تحلیل کنم، نه دوست دارم چارچوب فعالیت های آنان و قوانینی را که در مسیر هنری خود وضع کرده، زیر سؤال برده، نکوهش کرده و یا بالعکس متعالی جلوه دهم، نه مایلم به دلیل کنجکاوی ها یا به اصطلاح خودمانی تر «فضولی های خبرنگارانه» در جهت برجسته کردن نام خود یا مجموعهء خبری ام، برای کسی یا کسانی مزاحمت ایجاد کرده و چوب لای چرخ جریان خاصی بگذارم و نه از سوی باند و گروهی خاص جهت تخریب گروهی دیگر، اجیر شده تا از این طریق امرار معاش کرده و روزگار بگذرانم. لذا اگر به موضوع خاصی اشاره کرده و خواهان تبیین و شفاف سازی در آن زمینه هستم، صرفاٌ به این دلیل است که برخی از جریان ها را نمی توان نادیده گرفت. برخی جریان ها می توانند مسیری را در آینده تغییر دهند، برخی جریان ها هم می توانند تکلیف خیلی ها را در خیلی جاها روشن سازند و پاسخ خیلی از سؤال ها باشند. مگر اینکه اشتباهی در کار بوده باشد و از پیش آمدنشان بتوان تنها متعجب شد!

اما وُ چرا…؟

عکس از کنسرت چرا رفتی در تهران

طی دو تاریخ ۲۵ و ۲۶ بهمن ماه سال جاری یعنی دو روز گذشته، کنسرت «چرا رفتی»، به آهنگسازی طهمورث پورناظری و خوانندگی همایون شجریان، در تالار بزرگ کوثر اصفهان برگزار گردید. این کنسرت از مدت ها پیش در قالب تور در پایتخت و نقاط دیگر کشور به اجرا در آمده است که با استقبال بی نظیری مواجه بوده و خواهد بود همچُنان. بنده نیز از میان خیل عظیم مخاطبان، یک مخاطب عام هستم که علایق و سلایقی دارم و فعالیت برخی هنرمندان را دنبال می کنم و یکی از این هنرمندان عزیز، جنابِ همایون شجریان است. سوایِ تمامی بحث ها و کنکاش ها، کشمکش های انتقادی، حمایت ها و نکوهش های خواص و عوام، بنده از علاقمندان به «صدای» همایون شجریان هستم و مانند همیشه برایشان آرزوی موفقیت و کامیابی دارم. در این میان اما اگر بنده، یک مخاطب عام هستم دلیل بر این نمی شود که برخی اتفاقات را با سواد کم خود حتّی، نتوانم سبک و سنگین کنم. چرا که برخی از این اتفاقات نیاز به سواد بالا و مدارج عالیه در تحصیل ندارد اصلاٌ.

نکتهء بسیار بسیار بسیار جالب توجه در کنسرت این بارِ همایون شجریان، حضور بانوان نوازنده در شهر اصفهان است و امّا و چرایی که مطرح کرده ام به دلیل این حرکت نو پس از مدت ها ناملایمتی و ناسازگاریِ پایتخت فرهنگ و هنر و تمدن با هنرمندان موسیقی، خاصّه بانوان فعّال در این عرصه می باشد. همگی گواهند و مشرف بر این امر که چند سالی ست اصفهان – والبته خیلی شهر های دیگر- در حق بانوان کم لطفی می کنند و به دفعاتِ مکرّر، پیش آمده کنسرت هایی را به دلیل حضور خانم ها لغو کرده باشند. در اصفهان گروه قمر، گروه هم آوایان و…گروه هایی که اساتید و برجستگان موسیقی کشورمان در آن ها حضور داشته و می درخشند و همچنین، گروه های جوان و نوپایی که به امید دیده شدن و شناخته شدن از مسیر معقول و منطقی از شهرهای دیگر برای شرکت در جشنوارهء موسیقی اصفهان به این شهر آمده اند، اما یا با لغو کنسرت روبرو شده اند و یا ناچار شده اند بدون نوازندگان خانم در گروه خود، به اجرای کنسرت بپردازند، همه و همه ادلّه ای بر اثبات این ناملایمتی هاست. حال بماند که این هرس کردن ها و حذف و اضافه ها آیا به نفع گروه ها بوده یا به ضرر آن ها و یا به بدنهء اجرایی آن گروه ها آسیب رسانده یا خیر. در هر صورت کسی نتوانسته بود تا به امروز شمِّ فرهنگیِ این پایتخت فرهنگی را تحریک و منعطف کرده و در جهت مدارا و همکاری با هنرمندان همراه سازد. هر چند در این مدت برجستگان هنر موسیقی و منتقدین دست به قلم شده و یا شفاهاٌ و در محافل هنری و خبری به انتقاد از این موضوع برخاسته و خواستار تعدیل این فشارها و فضاهای ناخوشایند شده اند، با این حال اما هیچ حرکتی در این زمینه و در خصوص شهر اصفهان مثمر ثمر واقع نشده بود، کنسرت همایون شجریان اما این بار با حضور بانوان هنرمند گروه خود، بی آنکه خدشه ای در ساختمان اجرایی اش ایجاد شود به روی صحنه رفته است !

علیرغم همهء تلاشم نتوانستم در هیج کدام از شب های اجرا حضور داشته باشم اما طی گفتگویی که با علیرضا قاسمی، کارشناس موسیقی و نوازندهء نی در اصفهان و چند تن از دیگر نوازندگان و هنرمندان اصفهانی که مایل به مطرح کردن نامشان نبودند، داشتم، با خبر شدم که هر چند تماشاگران با تأخیرِ یکساعته تا آغاز کنسرت مواجه بوده اند و این تاخیر حضار را نگران و تا حدودی نا امید کرده بود و بیم آن می رفت که این کنسرت نیز به سرنوشت دیگر مجموعه های پیشین دچار شده و لغو گردد، در ساعت۱۹:۱۰ دقیقه از شامگاه یکشنبه -دومین شب اجرا- اعضای گروه به روی صحنه آمده و کنسرتی قدرتمند و بی نقص را تقدیم مخاطبان کرده اند.

برای نوشتن این مطلب مردَّد بودم و نگران از این بابت که مبادا اشاره به حضور نوازندگان زن در اصفهان به ضرر آن ها تمام شود و این بار سخت گیرانه تر از گذشته با آن ها برخورد شود. این اتفاق اما افتاده است و طی روزهای آینده گزارش های تصویری و متنی از آن در رسانه های مختلف درج و ثبت خواهد شد. لذا «آفتاب آمد دلیل آفتاب»، از سویی نیز می توان اینگونه پنداشت و به فال نیک گرفت که شاید این موضوع، آغازی ست برای اتفاقات خوشِ آینده. شاید – گوش شیطان کَر- «نرم نرمک می رسد اینک بهار، خوش به حالِ روزگار…». بسی مایهء خوشحالی ست اجرای بانوان این گروه و استقبال بی نظیر مردم اما… اغلب بانوانی که در کنسرت های پیشین اصفهان اجازهء حضور نداشته اند، از جنس همین بانوان محترم و هنرمند در کنسرت یاد شده هستند. همگی ایرانی هستند. همگی محترمند. همگی با استعدادند و همگی نوازنده. و نوازنده باید بنوازد و پیش برود و بدرخشد و هرروز متولد شود، لذا خواهشمند است در اسرع وقت، تکلیف جمله – بانوانِ فعال در عرصهء موسیقی روشن گردد.

اکنون و با این اوصاف از که باید پرسید چند و چون این پارادوکس ایجاد شده در اصفهان را؟ از همایون شجریان؟ یا از اصفهانِ نصفِ جهان؟ کنسرت همایون شجریان آیا فتح بابی خواهد بود به آینده ای روشن و چشم اندازی امیدوار کننده یا اتفاقی ست که سهواٌ (!) رخ داده است؟ همایون شجریان آیا می تواند واسطهء خیری باشد برای رفع این معضل؟ معضلی که داد خیلی ها را در آورده است و بیش از حد شور شده است و شوری اش دل و دیده را می زند…؟

به انتظار پاسخ این سؤال خواهیم نشست. شاید عنقریب تمامی مسیرها، انرژی ها و کائنات، به سمت و سویی پیش رود که برای اجرای هنر نیازی به سانسور جنسیت و انحصار آن نباشد. شاید در آینده برای اجرای یک کنسرت، نیازی به این همه چرا و اما و اگر نباشد، شاید «که آینده از آن ما»… در غیر اینصورت از برخی پیشامدها اجازه داریم متعجب شویم حتی المقدور؟!…