حسین علیزاده

نیوشا مزیدآبادی: استاد حسین علیزاده، آهنگساز و نوازنده مطرح تار و سه‌تار که هم‌اکنون در تور کنسرت‌های اروپایی خود به سر می‌برد، پس از بازگشت به ایران، شامگاه ششم آذرماه، طی مراسمی در اقامتگاه سفیر کبیر فرانسه، نشان شوالیه هنر و ادبیات را از برونو فوشه، سفیر کبیر این کشور در ایران دریافت خواهد کرد.

نشان شوالیه، نشان هنر و ادب، نشان افیسر، نشان کماندو و… نشان‌ها و مدال‌هایی هستند که دولت فرانسه در مقاطع مختلف زمانی به اهالی فرهنگ و هنر اهدا می‌کند. در این میان نشان شوالیه یکی از نام آشناترین این نشان‌ها در ایران است چرا که پیش از این نصیب شخصیت‌های علمی و فرهنگی کشورمان و هنرمندانی چون پری صابری، محمد‌علی سپانلو، جلال ستاری، پروفسور محمود حسابی و… شده بود در بین اهالی موسیقی نیز این نشان به شهرام ناظری و محمدرضا شجریان تعلق یافت. این‌بار اما نشان شوالیه هنر و ادبیات دولت فرانسه بر سینه هنرمندی جای می‌گیرد که با یک عمر فعالیت بی‌وقفه خود، تاریخ سیاسی- اجتماعی این مرز و بوم را در آثار موسیقایی‌اش روایت کرده است.

تاریخ در زخمه

بی شک اگر آیندگان بخواهند ردی از امروز ما را پس از بررسی در کتب تاریخی، در آثار هنری جست‌وجو کنند، باید لحظاتی نیز در آثار حسین علیزاده درنگ کنند و به موسیقی‌اش گوش سپارند. هنرمندی که از سال ۱۳۵۶ با کنسرت نوا در جشن هنر شیراز گامی نو در مسیر موسیقی ایرانی برداشت. نگاه متفاوت علیزاده به موسیقی به عنوان هنری تاثیرگذار که می‌تواند جریانات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را- که حتی گاهی در تضاد با هم هستند- رهبری کند، او را در تمام این سال‌ها از دیگر موزیسین‌های هم دوره‌اش متمایز کرده است. او با شور و هیجانی وصف‌ناشدنی در واکنش به حوادث ۱۷ شهریور ۵۷ در قالب گروه چاووش، «ژاله خون شد» را می‌سازد، در سال ۱۳۶۲ در ۳۲ سالگی با «نی‌نوا» ی بی‌مانندش که به گواه خودش از نظاره بر غروب آفتاب در یک افق الهام گرفته شده، صدایی چند وجهی خلق می‌کند که صدای نسل‌های مختلف در برهه‌های گوناگون تاریخی بوده و هست، در سال ۱۳۷۰ «آوای مهر» را به مردم مصیبت‌زده زلزله رودبار تقدیم می‌کند، در سال ۱۳۸۲ با کنسرت «هم نوا با بم» با مردم زلزله‌زده بم، همنوا می‌شود و در قالب آلبوم «فریاد» با نگاهی دوسویه که متاثر از فضای سیاسی و اجتماعی آن دوران نیز هست، شعری از فریدون مشیری را با مردمش فریاد می‌کند: «من به تنگ آمده‌ام از همه‌چیز، بگذارید هواری بزنم…»، در سال ۱۳۸۶ با گروه هم آوایان بی‌پروا بر شعر دیگری از فریدون مشیری اعتراض خود را در قالب موسیقی‌اش بیان می‌کند: «با همین دیدگان اشک آلود، از همین روزن گشوده به دود، به پرستو، به گل، به سبزه درود» و…

ماندگاری در نوآوری

اما هنر حسین علیزاده فقط در این همگام بودن با زمانه، پیوند داشتن با بطن جامعه و استفاده از موسیقی به مثابه یک وسیله ارتباطی با محیط پیرامونی‌اش برای بیان رسالت‌های سیاسی و اجتماعی خلاصه نمی‌شود. او از همان سال‌های نخست حضورش در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به خوبی نشان داد که می‌تواند ضمن پایبندی به اصالت‌های موسیقی ایرانی، نوآوری و ابداع کند و از این طریق، این موسیقی را پویا و زنده نگه دارد. علیزاده با اجرای کنسرت نوا با صدای بانو پریسا در جشن هنر شیراز و ساخت قطعاتی چون «سواران دشت امید» و «حصار»، فرمی تازه به موسیقی ایرانی ارایه کرد. از طرف دیگر او هم‌آوایی و رویکرد پلی‌فونیک (چند صدایی) در موسیقی ایرانی را به بهترین شکل با آلبوم «راز نو» به جهان موسیقی ایرانی معرفی کرد و سپس در « به تماشای آب‌های سپید»، «سرود گل»، «ساز خاموش»، «سرود مهر» و… آن را ادامه داد. نوآوری‌های حسین علیزاده در موسیقی ایرانی امروزه دستمایه بسیاری از موزیسین‌های جوان قرار گرفته، جوانانی که می‌کوشند نه مثل او، که دست‌کم تا حدودی شبیه او باشند.

نشانی برای یک عمر تلاش

حسین علیزاده ششم آذرماه در اوایل ۶۳ سالگی در حالی نشان شوالیه را از سفیر کبیر فرانسه دریافت می‌کند که برخلاف بسیاری از همنسلانش هنوز هم باانرژی کار می‌کند، تور کنسرت‌های داخلی و خارجی‌اش را برگزار می‌کند، در فستیوال‌های مختلف موسیقی در داخل و خارج از ایران شرکت می‌کند، موسیقی فیلم می‌سازد، می‌نویسد، پژوهش می‌کند، آموزش می‌دهد و… بی شک استاد علیزاده در طول این سال‌ها نه تنها یک تنه بار پویایی، خلاقیت و نوآوری در موسیقی ایرانی را در داخل کشور بر دوش کشیده بلکه در معرفی این موسیقی به بیرون از مرزها نیز تلاش‌های فراوانی کرده است. چنان که علاوه بر دریافت چهار سیمرغ بلورین بهترین موسیقی فیلم از جشنواره فیلم فجر، دو جایزه انجمن منتقدان سینما برای موسیقی فیلم‌های «آسمان زرد کم عمق» و «ملکه» و تندیس حافظ برای موسیقی فیلم «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند»، سه بار هم برای آلبوم‌های «فریاد»، «بی تو بسر نمی‌شود» و «به تماشای آبهای سپید» نامزد دریافت جایزه گرمی در بخش بهترین آلبوم سنتی جهان شده است. بنابراین تردیدی نیست که دولت فرانسه با تقدیر از این استاد مسلم موسیقی و اهدای نشان شوالیه به او، نه تنها خیل عظیم دستاوردهای هنری او را ارج نهاده بلکه جایگاه و ارزش فرهنگی- هنری بخش عظیمی از تاریخ موسیقی ایران را که به واسطه حسین علیزاده به دست آمده به درستی درک کرده است.