زینب مرتضایی فرد: پله‌های قدیمی ساختمان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی مرکز موسیقی سازمان صدا و سیما را که بالا برویم به محیطی آرام می‌رسیم؛ محیطی که قفسه‌های کتاب کنار هم چیده شده‌اند و کتابخانه‌ای منحصربه‌فرد را ایجاد کرده‌اند؛ کتابخانه‌ای که در نگاه اول جذاب است و اگر بعدتر متوجه شویم که خانه پارتیتورهای ماندگار موسیقی کشورمان هم شده و بخشی از تاریخ موسیقی کشورمان را در خود جای داده، برایمان جذاب‌تر هم خواهد شد.
نگاه کوچکی به قفسه کتاب‌ها نشان می‌دهد با یک کتابخانه تخصصی روبه‌رو هستیم که کتاب‌های زیادی با موضوعات شعر و موسیقی را در برمی‌گیرد و گنجینه ارزشمندی از آثار ادبی و موسیقایی را در خود جای داده است. وقتی درباره فعالیت این کتابخانه با حمیدرضا پورچراغ ، مدیر آن صحبت می‌کنم، می‌گوید: از سال ۱۳۸۹ یعنی همزمان با مدیریت آقای تقی‌پور، کتابخانه فعال شده است. ایشان توجه خاصی به ساختمان حفظ و اشاعه موسیقی داشتند و علاوه بر رسیدگی به معماری ساختمان به امور دیگری از جمله ساماندهی کتاب‌های موجود در کتابخانه نیز پرداختند.
او با اشاره به این‌که پارتیتور، نت‌نویسی است که تمام بخش‌های سازی و آوازی یک ارکستر یا قطعه را شامل می‌شود، ادامه می‌دهد: کتابخانه مرکز موسیقی، گنجینه بسیار مهمی از پارتیتورهای لاتین و فارسی قبل و بعد از انقلاب است. همان ابتدا به ما ماموریت داده شد این آثار را ساماندهی کنیم و این گنجینه‌های ارزشمند را علاوه بر حفظ و نگهداری در اختیار اهالی موسیقی هم قرار دهیم.
به گفته پورچراغ تاکنون اقداماتی از جمله خرید کتاب‌های تخصصی شعر و موسیقی، سامان بخشیدن به پارتیتورهای موسیقی اصیل ایرانی، اسکن و جمع‌آوری این آثار ارزشمند، توجه خاص و جمع‌آوری آثار لاتین مرجع موسیقی و همکاری موثر و مطلوب با شاعران جوان در خانه شعر و ترانه مرکز برای استفاده از کتاب‌های شعر کتابخانه انجام گرفته است.
در کنار فضای کتابخانه اتاق کوچکی هم وجود دارد که مدیر کتابخانه مرا به آنجا می‌برد. این اتاق کوچک پر از بسته‌هایی است که مرتب روی هم چیده شده‌اند. پورچراغ توضیح می‌دهد: در این اتاق پارتیتورهای قدیمی که درباره آنها سخن گفتیم نگهداری می‌شوند و استادان موسیقی که با ما همکاری دارند در زمینه ساماندهی، بررسی و اسکن کردن آنها فعالیت می‌کنند.
از دستخط حنانه تا موسیقی «هادی و هدی»
او سپس پارتیتورهای مختلفی را به من نشان می‌دهد. یک بسته را به آرامی بیرون می‌آورد و باز می‌کند. پارتیتورهایی که با خطی خوش و بسیار دقیق نوشته شده‌اند. نظم بی‌نظیر این پارتیتور توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. پورچراغ می‌گوید: این پارتیتور به دستخط استاد مرتضی حنانه است.
او سپس پارتیتورهای دیگر را یکی یکی نشان می‌دهد. نظم و دقت در این پارتیتورها نخستین مواردی است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند. پارتیتورهایی که متعلق به استادان بزرگی همچون زنده یاد پرویز یاحقی، زنده‌یاد پرویز مشکاتیان، زنده یاد بابک بیات، فریدون شهبازیان، ناصر چشم‌آذر و فرهاد فخرالدینی است. اینجا پارتیتورهای موسیقی‌های خاطره‌انگیز هم وجود دارد. مثلا ورق زدن پارتیتور موسیقی «هادی و هدی» که بخشی از خاطرات ماست، می‌تواند برایمان جذاب و شیرین باشد.
چرا باید پارتیتورها را حفظ کنیم
دکتر شهرام مظلومی یکی از استادانی است که بر جمع‌آوری و حفظ این آثار نظارت دارد. او درباره کارهایی که روی پارتیتورها انجام می‌شود، توضیحاتی ارائه کرده و درباره دلایل اسکن کردن آنها می‌گوید: اول آن‌که ممکن است اصوات مبانی در ضبط و اجرا شنیده نشود. همچنین ممکن است طرز ارکستراسیون در آثار پیچیده، در ضبط و اجرا به‌طور واضح مشخص نباشد و سوم این که ممکن است در ضبط و میکس صداهایی شاخص شود که با مبانی و اصول سازبندی مطابقت نداشته باشد. بنابراین ما نیاز داریم پارتیتورها را نگهداری و بخوبی حفظ کنیم.
او ادامه می‌دهد: آنچه اینجا با آن مواجه هستیم، خلق آثاری است که سیر تاریخ موسیقی نظری و عملی را با خود همراه دارد. پارتیتورها مانند فیلمنامه‌هایی هستند که هر کارگردان با هر هنرپیشه‌ای می‌تواند آن را اجرا کند.
مظلومی می‌افزاید: آنچه مهم است ساختار و استحکام موسیقایی خود اثر و مضمون و محتوای شعر است و این‌که آیا بتوان شعر آن اثر موسیقایی را تصحیح یا تعویض کرد، جای بررسی و تحلیل دارد.
او درباره معیارهای انتخاب پارتیتورهای برجسته اظهار می‌کند: در انتخاب آثار سلیقه اعمال نشده است. ما آنچه را ملاک قرار داده‌ایم که در سنجش یک اثر آکادمیک قابل دفاع است و مواردی چون ارکستراسیون، بافت، تا حدی فرم، انضباط در نوشتار، کامل بودن قطعه، شناسنامه‌دار بودن قطعات و تاریخ ثبت و تولید را در نظر گرفته‌ایم.
پیشنهاد دیدن پارتیتورها به هنرجویان
او دیدن این پارتیتورها را به دانشجویان و هنرجویان موسیقی پیشنهاد می‌دهد و می‌گوید: دیدن این آثار می‌تواند در تحلیل و بررسی کار موسیقایی به آنها کمک کند. به عنوان نمونه مواردی را ذکر می‌کنم که کتابی برای آموزش و یادگیری آن در دسترس نیست؛ مانند انتخاب کاغذ از لحاظ اندازه، فونت پنج خط حامل و حاشیه اطراف حامل برای ارائه اطلاعات.
این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: مواردی همچون دستخط استادان و وضوح در ارائه اطلاعات، انتخاب قلم و میزان تصحیح، محافظ و کاور پارتیتورها برای دوام بیشتر، چگونگی گزارش‌های اداری و دستورهای اجرایی بخشی دیگر از مواردی هستند که می‌توانند مانند کارگاهی عملی برای دانشجویان و هنرجویان موسیقی ارزشمند و تاثیرگذار باشند.
مظلومی در پایان سخنانش می‌گوید: با بررسی این آثار مشخص می‌شود، استادان طراز اول موسیقی کشورمان تا چه اندازه بر موسیقی سنتی ایران و موسیقی ملی – میهنی تسلط داشته‌اند و با علاقه روی آن کار می‌کرده‌اند. آثار بزرگانی مانند مرحوم مرتضی حنانه، فریدون ناصری و حشمت سنجری بخوبی گواه این موضوع است.بیشتر هنرجویان و دانشجویان موسیقی آنها را استادان موسیقی کلاسیک می‌دانند، در حالی که آثارشان توجه آنها را به موسیقی ایرانی نشان می‌دهد.
حالا که پیشنهاد تماشای این پارتیتورها به دانشجویان و هنرجویان موسیقی داده می‌شود، باید دید شرایط عضویت در آن چیست. آیا مانند بعضی کتابخانه‌ها آنقدر دشوار است که برخی قید پیگیری مراحل عضویت را بزنند یا خیر؟ وقتی این موضوع را با مسئول کتابخانه خانم فریبا محمدنژاد مطرح می‌کنم، می‌گوید: عضویت در کتابخانه شرایط پیچیده و دشواری ندارد و علاقه‌مندان می‌توانند براحتی در کتابخانه عضو شوند.
او اظهار می‌کند: علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به کتابخانه ، عضو شوند و از گنجینه ارزشمندی که در آن قرار دارد، استفاده کنند.
دیدگاهتان را بنویسید