به گزارش سایت خبری تحلیلی موسیقی ایرانیان- علیرضا سپهوند: برای بیش از ۱۰۰۰ سال، انسان‌ها تلاش کرده‌اند تا تعریف کنند که چه چیزی یک اثر هنری «خوب» را می‌سازد. عوامل تعیین کننده، مانند واقع گرایی، زیبایی، دکوراسیون و ایده‌آلیسم اخلاقی یک اثر، از مد افتاده‌اند. نسل‌های تازه‌ای از منتقدان هنری به طور قابل توجهی این تغییرات در ذائقه را تحریک کرده و برای همیشه درک عموم از سبک‌های زیبایی‌شناختی را تغییر داده‌اند.
موسیقی اما نیاز بشر امروز و در دهکده جهانی بیش از هر زمان دیگریست. به همین بهانه به بررسی اثری با عنوان دوندوبای می‌اندازیم. اثری ساخته مهدی وجدانی که نغمه‌ای از موسیقی خراسان را در قالب اثری هارمونیک در فرم موسیقی کلاسیک اروپایی پیش روی مخاطبان ایرانی و بین‌المللی قرار داده است. این اثر به صورت کوارتت برای دو ویلن، یک آلتو و یک ویلنسل نوشته شده و با بهره از هارمونی و کنترپوان، در واقع اکمپانیمانی را به عنوان پرسپکتیو تابلویی سراسر رنگ از موسیقی ناب خراسان خلق کرده است.
کوارتت زهی در دوره کلاسیک رشد و نمو پیدا کرد، زمانی که بتهوون و موزارت یک سری از برترین آثار را در این زمینه ساختند. اما در قرن ۱۹ توجه به کوارتت زهی اندک شد و شاید بشود عنوان کرد که آهنگسازان برای آن ارزش بالایی متصور نمی‌شدند.
با این وجود میبینیم آهنگسازان این دوره در تمامی ساخته‌های آنان یک قطعه برای کوارتت زهی وجود دارد که شاید نگاهی ارزش گرا به این فرم داشتند. اما در در فضای مدرن تری از موسیقی کلاسیک (دوره معاصر) کوارتت زهی دوباره مورد توجه بسیاری از آهنگسازان قرار گرفت اشخاصی مانند: آرنولدشونبرگ، بلا بارتوک و دیمیتری شوستاکوویچ.
موسیقی کهن ایران زمین، امروز جدای از اشاعه هنر اصیل و دست اول، به جهت نگاه «گلوکال»(محلی با نگاه جهانی) نیازمند بهره از ابزار موسیقی‌ای است که عناصر شنیداری‌اش برای مخاطبین جهانی آشناتر باشد. بی‌شک تاثیرگذاری و تاثیرپذیری مشخصه فرهنگ‌های پویا است و نمی‌توان در مسیر اشاعه هنر از این مهم غافل بود.
با این وجود در طول سالیان، آثار بسیاری در تلفیق موسیقی ایرانی با موسیقی کلاسیک اروپایی صورت گرفته که در معدود مواردی با موفقیت همراه بوده اما در اکثر موارد، موسیقی مبدا نتوانسته در ساختار و چهارچوب موسیقی مقصد قرار گیرد و آهنگسازان ایرانی که درس موسیقی کلاسیک خوانده‌اند اغلب نتوانسته‌اند جوهره یک ملودی، مقام یا حتی پریود یا موتیف شناخته شده و محبوب موسیقی ایرانی را در تابلویی با پرسپکتیو عناصری که بتوانند هرکدام برجستگی‌های نغمات اصلی و مورد هدف را به خوبی به نمایش بگذارند.
دوندوبای بر اساس ملودی های شمال خراسان نوشته و تنظیم شده برای کوارتت زهی و نگاهی معاصر اما پایبند به ساختار و بافتار اصل اثر دارد.
خراسان بواسطه وسعتش سرشار از فرهنگ ها و همینطور موسیقی های مختص به خودش است که قابلیت بسط و گسترش حتی در حد یک قطعه سمفونیک را داراست، در خطه شمال خراسان این اثر را با دوتار اجرا میکنند.
آهنگساز، در تنظیم و هارمونی سعی کرده فرهنگ و آداب این بخش از ایران را هم در اثر دخیل کند مثلا فرم و ریتم پیتزیکاتو ها را در قامت نشانه‌شناسی به عنوان تداعی کننده رقص چوب این منطقه بیافریند.
مدلاسیون اواسط قطعه منطبق با اصل اثر اتفاق میافتد و تغییر هارمونیکی موجب ایجاد اتمسفر جدیدی در اثر مذکور شده است.
ادینامیک، اینتناسیون و موزیکالیته در این اثر از اهمیت بالایی برخوردار است و از آنجا که ۴ ساز برای اجرا انتخاب شده ، طبیعتا حساسیت بیشتر و مدت زمان زیادی صرف ضبط آن شده است، به هر حال حفظ ساختار و سونوریته در اینگونه آثار کار دشواری هست .
امیدوارم این اثر هم سرآغاز ساخت موسیقی های بیشتری با منشا موسیقی نواحی ایران بزرگ باشه و هم از طرف نهادهای مربوطه حمایت شود.
“دوندوبای “یا به گویشی دیگر “دُنده بای” از موسیقی های مقامی شمال خراسان است .اجرای اصل این اثر با ساز دوتار خراسانی است و بخاطر تنوع اجرایی هر منطقه، تغییراتی در ملودی و ریتم مشهود است یعنی هر نوازنده متفاوت تر از نوازنده ای دیگر اجرا و بداهه نوازی می کند.
این اثر بخاطر بهره از موتیف‌های ملودیک و رنگ آمیزی زیبا که خاص موسیقی نواحی ایران است برای کوارتت زهی تنظیم شده و برای رعایت و حفظ ساختار و بافتار اصل قطعه، در گام اصلی یعنی فا مینور تنظیم شده که برای اجرا توسط نوازندگان زهی بسیار دشوار محسوب میشود.
تنوع ملودی و ریتم با تنظیم مدرن در ترکیب بندی کلاسیک و احساس شرقی در کنار موزیکالیته از دیگر نکات مهم این اثر است.
از نکات دیگر لحاظ شده در این اثر استفاده از آئین های منطقه مثل رقص چوب است که فرم و حالت آن در ابتدای قطعه توسط پیتزیکاتوها اجرا میشود تا تداعی برخورد چوب در رقص چوب باشد.
امیرحسین طائی نوازنده ویولن و ویولا و
داوود منادی نوازنده ویلنسل، هنرمندان اجرا کننده این اثر هستند.
دوندوبای یک اثر تک موومان است که در بستر خودش چند بخشی و دارای تغییرات موتیفی و ملودیک است.
علیرضا سپهوند؛ اردی بهشت ۱۴۰۳
دیدگاهتان را بنویسید