توضیحات آهنگساز پوئم سمفونی سرباز

آرمان مهربان: آنها از پشت ماسک نام سردار را فریاد می زنند

پوئم سمفونی سرباز

آهنگساز پوئم سمفونی «سرباز» در گفت‌وگویی از ویژگی‌های ساختاری این اثر موسیقایی و نحوه ساخت آن می‌گوید.

امروز ۱۳ دی ماه اولین سالگرد شهادت سردار قاسم سلیمانی است. به تازگی یک پوئم سمفونی به نام «سرباز» با شعری از علی‌محمد مؤدب، خوانندگی امیرحسین سمیعی، رهبری ارکستر آرش امینی و آهنگسازی آرمان مهربان توسط دفتر موسیقی سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران و اجرای کر و ارکستر سمفونیک صدا و سیما و پخش دفتر موسیقی حوزه هنری و تبلیغات اسلامی منتشر شد.

به نقل از ایسنا، پوئم سمفونی سرباز از ۶ موومان یا بخش تشکیل شده است که هر کدام از آنها روایتی از زندگی قهرمان ملی، شهید قاسم سلیمانی و شهدای دفاع مقدس را روایت می‌کند: «سرباز»، «میهن»، «پیکار»، «پدر»، «الله‌اکبر» و «فتح».

در همین راستا گفتگو با آرمان مهربان ـ آهنگساز این پوئم سمفونی را در ادامه می خوانید.

مهربان در ابتدای این گفت وگو یادآور می شود: سابقه همکاری من با آقای امیرحسین سمیعی، مدیر دفتر موسیقی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران به ۱۵ سال قبل برمی‌گردد و ایشان با سبک کارم آشنا هستند. حدود سه ماه پیش بود که پیشنهاد ساخت چنین اثری را مطرح کردند و از آنجا که پیش از آن ایده‌هایی برای اثری در این حال و هوا داشتم و دوست داشتم فضای موسیقی ارکسترال را نیز تجربه کنم، پیشنهاد کار را قبول کردم.

این آهنگساز در پاسخ به این پرسش که ویژگی‌های شخصیتی سردار سلیمانی تا چه اندازه بر تولید و روند ساخت این قطعه تاثیر گذاشته است؟ توضیح می دهد: از زاویه دید من بخشی از ویژگی‌های شخصیتی، در تمام رزمندگان و شهدا مشخص است؛ مانند عشق آنها به میهن، وطن، از جان گذشتگی، گذشتن از خانه و خانواده …؛ این پارامترها ایده اصلی من برای ساخت پوئم سمفونی «سرباز» را تشکیل دادند و سعی کردم برای ساخت این اثر نگاهی کلی و عام داشته باشم.

او ادامه می دهد: اگر به عناوین موومان‌ها نگاه کنید، متوجه این مبحث خواهید شد؛ مثلا در موومان اول که «سرباز» نام دارد، سعی کرده‌ام با بهره گیری از یک ساز سولو، تنهایی‌های یک سرباز را نشان دهم و در ادامه این قطعه سازهای دیگری که هر کدام به شکلی معرف ویژگی های دیگر هستند، به هم می پیوندند و ارکستر بزرگی را تشکیل می‌دهند که هم صدا ملودی ابتدایی را می‌خوانند و این اتحاد و هم بستگی آنها را نشان می‌دهد.

مهربان درباره دیگر موومان‌های پوئم سمفونی سرباز توضیح می‌دهد: موومان دوم «میهن» نام دارد که بخش مورد علاقه خودم است. سعی کردم عشقی که همه به میهن خود داریم با ملودی‌های خیلی شورانگیز نشان دهم. این موومان با یک فضای آرام و عاشقانه‌ها شروع می‌شود، اوج می‌گیرد و گروه کر به ملودی اصلی اضافه می‌شود؛ به این صورت که گروه خانم‌ها و آقایان به صورت جداگانه ملودی را می‌خوانند، در نهایت به هم پیوند می‌خورند و ملودی را در نهایت با اوج و فرازی که به آن رسیده، اجرا می‌کنند.

او درباره موومان سوم که «پیکار» نام دارد، بیان می‌کند: این موومان تنها موومانی است که دارای کلام است. این موومان را بر اساس شعری از استاد علی محمد مودب که شعرش را به من ارائه داده بودند، نوشتم؛ به این صورت که پس از مطالعه آن، ایده‌هایم را رویش پیاده کردم.

«موومان چهارم با نام پدر، رزمنده را از زاویه پدر بودن نگاه کرده است. برخلاف اینکه همیشه رزمنده‌ها را خیلی پرشور و با یک فرم نظامی نشان می‌دهند، سعی کرده ام به یک رزمنده به عنوان یک پدر نگاه کنم و نگاه خانواده را به تصویر بکشم. موومان سنگین و آرامی است که کلیه تصاویر شهادت، جدایی و غم از دست دادن در آن پیاده شده است.»

این آهنگساز درباره موومان پنجم ـ «الله اکبر» ـ توضیح می‌دهد: این قطعه نیز بی‌کلام است ولی مهم‌ترین شاخصه آن این است که کلیه سازها موتیفی را شبیه به عبارت «الله اکبر» فریاد می‌زنند. در ابتدای موومان، سازهای مختلف در تونالیته‌های مختلف هستند و هر کدام با فضای خود این موتیف را اجرا می‌کنند و پس از پایان مقدمه، قطعه خیلی پرشور آغاز می‌شود و تمام سازها این موتیف را به همراه یکدیگر صدا می‌زنند و در نهایت به پیوند و وحدت می‌رسند که کار را خیلی پر قدرت، به پایان می‌رسانند.

او درباره موومان آخر که «فتح» نام دارد، بیان می‌کند: قصد داشتم این بخش را «پیروزی» بنامم ولی وقتی که پیش رفتم و ایده‌هایم را جمع آوری کردم، متوجه شدم، آنچه که خیلی بهتر می‌تواند معنای این موومان را بیان کند، عبارت «فتح» است. این موومان بخش پایان بندی ست و همان ملودی است که در موومان «میهن» به صورت آرام شنیده بودیم. درواقع بخش‌های آرام و شاید حزن انگیز موومان دوم در این بخش بسیار پر قدرت به همراهی ارکستر بزرگ و کر اجرا می‌شود؛ به صورتی که تمام حجم ارکستر در موومان آخر استفاده شده و در نهایت با فتح و پیروزی به پایان می‌رسد.

این هنرمند درباره اینکه چرا چنین فرمی را برای ساخت این اثر استفاده کرده است، می‌گوید: پوئم سمفونی اثری ارکسترال است که برای ارکستر سمفونیک نوشته می‌شود و بعضا گروه کر نیز به آن اضافه می‌شود. هدف اصلی پوئم سمفونی این است که با کمترین استفاده از کلمات و خیلی وقت‌ها به صورت بی‌کلام تصویر و مفاهیمی را که آهنگساز مد نظر دارد، در ذهن شنونده ایجاد کند. علت اینکه این فرم را برای این کار انتخاب کردم این بود که در فرم‌های ارکسترال و کلاسیک جزو آزادترین فرم‌ها است و به آهنگساز این اجازه را می‌دهد بتواند فضاهای متفاوتی را تجربه کند.

او در پایان درباره نحوه ضبط کار توضیح می دهد: از آنجا که باید اثر را با حضور تعداد زیادی نوازنده و خواننده ضبط می‌کردیم، شرایط سختی برای ما رقم خورد. آقای کیومرث ناصری مدیر داخلی ارکستر سمفونیک صدا و سیما فضایی را ایجاد کردند تا نوازندگان سازهای زهی بتوانند با ماسک سر ضبط‌ها حضور پیدا کنند. البته کار برای نوازندگان زهی راحت‌تر بود و می‌توانستند با استفاده از ماسک و رعایت فاصله کار را به انجام برسانند ولی شرایط برای سازهای بادی دشوارتر بود. تجربه جدیدی که داشتیم این بود که ضبط بخش گروه کر با ماسک انجام شد و اینگونه احساس کردم به جنس صدایی که برای اثر لازم بود نزدیک‌تر شدیم و تجربه رضایت بخشی بود.