فارس نوشت: نویسنده کتاب «آقای کاف میم» می‌گوید: این کتاب زندگینامه حسن کمالیان است، اما در واقع نمایانگر مجاهدت هنری او و دوستانش در دهه ۶۰ است که با دغدغه‌های انقلابی و بر اساس احساس تکلیف شخصی، شروع به فعالیت هنری برای انقلاب کرده است.
کتاب «آقای کاف میم» خاطرات شفاهی حسن کمالیان، مستندساز و عکاس دفاع مقدس است که به همت رضا پاکسیما جمع‌آوری و نگارش شده است. بخش‌هایی از گفتگو با نویسنده این کتاب را مرور می‌کنیم.
* آقای کمالیان چه جور فعالیت‌های هنری داشتند و زمینه این فعالیت‌ها چه بود؟
آقای کمالیان در سال ۵۹ به عضویت سپاه پاسداران در می‌آیند و در سال‌های ابتدایی انقلاب هم بعد از آشنایی با یکی از مسئولان واحد سمعی بصری حزب جمهوری اسلامی در آنجا مشغول به کار می‌شوند. سپس با توجه به وسعت نظر شهید بهشتی، به پخش فیلم در روستاها و شهرهای مختلف رو می‌آورند. در سال‌های دفاع مقدس هم فعالیت‌های هنری مانند عکاسی و فیلمبرداری را در جبهه‌ها انجام می‌دادند. بعد از پایان جنگ، مدتی در ارومیه فعالیت‌های فرهنگی داشتند و در تهران هم مسئولیت‌های هنری در روایت فتح و واحد سمعی بصری نیروی مقاومت بسیج داشته‌اند.
در زمینه تولید آثار هنری هم او در آثاری که واحد تبلیغات سپاه در دهه ۶۰ تولید کرده، نقش داشته است. از جمله فیلم داستانی «رؤیای صادقه» که در سومین جشنواره فیلم فجر در سال ۶۳ حضور داشت و آقای کمالیان، فلیمبردار آن بود. آقای کمالیان در اواسط دهه ۶۰ با همکاری افرادی مانند جواد اردکانی، سعید سهیلی، مهدی فیوضی و احمد کاوری کانون هنری «ابن هیثم» را در مشهد تشکیل می‌دهند و به تولید فیلم و مستند در این کانون می‌پردازند. این کانون وابسته به سازمان خاصی نبوده و به صورت شخصی و مستقل، فعالیت می‌کرده است. اولین فیلم آقای اردکانی به نام «قربانی» هم با فیلمبرداری آقای کمالیان در همین کانون تولید شده است. کار مهم دیگری که آقای کمالیان کارگردان آن است، مستند بازسازی «تصویر واقعه» در مورد بمباران شیمیایی حلبچه است که جزو فیلم‌های ۱۶ میلیمتری هفتمین جشنواره سینمای جوان در سال ۶۸ است. همچنین فیلمبرداری فیلم «تصویر عشق» به همراه آقای فیوضی که در سال‌های ابتدایی دهه ۷۰ و با موضوع آزادگان تولید شده و همچنین کارگردانی فیلم «یلدای نرگس» در دهه ۸۰ که برنده جایزه بهترین کارگردانی فیلم نیمه بلند جشنواره دفاع مقدس شد، از جمله کارها و آثار اوست.
آقای کمالیان به واسطه مسئولیتی هم که در واحد سمعی بصری نیروی مقاومت بسیج داشتند، در شکل‌گیری مؤسسه رسانه‌های تصویری و دوبله فیلم‌های خارجی نقش مهمی داشتند. همچنین در تشکیل واحد سمعی بصری روایت فتح، صداوسیمای استان خراسان و شکل‌گیری بسیج در این سازمان دخیل بودند و در این دوره، آثار خوبی مانند مجموعه مستند «واژه‌های افتخار» و چند برنامه تلویزیونی درباره دفاع مقدس تولید کردند.
* پس «آقای کاف میم» بیشتر روایتگر فعالیت‌های هنری آقای کمالیان است.
در واقع، کتاب «آقای کاف میم» زندگینامه آقای کمالیان و نمایانگر مجاهدت هنری او و دوستانش در دهه ۶۰ است. چون عده‌ای هنرمند از شهر مشهد با دغدغه‌های انقلابی و بدون هیچ چشم‌داشت مالی و تنها بر اساس احساس تکلیف شخصی، شروع به فعالیت می‌کنند و با وجود فراز و نشیب‌ها و مشکلاتی مانند همکاری نکردن مسئولان، برای انقلاب کار می‌کنند. اما اتفاقات سال‌های قبل از انقلاب مانند وضعیت مدارس دوره پهلوی و مشکلاتی که ساواک در اجرای تئاتر برای برادر آقای کمالیان ایجاد می‌کند به همراه خاطرات دوران کودکی و نوجوانی ایشان هم در کتاب آمده است.
* این هنرمند باسابقه الان به چه کاری مشغول هستند؟ آیا هنوز هم فعالیت‌های هنری دارند؟
در حال حاضر فعالیت هنری ندارند و بازنشسته شده‌اند. در واقع از سال ۱۳۹۰ به بعد، دیگر از تولید آثار هنری فاصله گرفته و مسئولیت‌های اجرایی در حوزه هنری خراسان رضوی داشته‌اند. مدتی هم در واحد بسیج صدا و سیمای خراسان رضوی مشغول بوده‌اند. البته در همین مدت هم دبیری اجرایی خانه فیلم مشهد، دبیری اجرایی بخش سیمرغ سینمای خراسان رضوی در پانزدهمین جشنواره فیلم فجر و مسئولیت جشنواره فیلم بسیج در سال‌های ۹۰ و ۹۲ را برعهده داشتند.
* گفتید که آقای کمالیان مستندی هم درباره بمباران شیمیایی حلبچه دارند. روایت این ماجرا هم در کتاب آمده است؟
بله. وقتی در سال‌های آخر جنگ، بمباران شیمیایی حلبچه اتفاق می‌افتد، آقای کمالیان از طرف سپاه پاسداران خراسان به همراه چند نفر دیگر از واحد تبلیغات سپاه به منطقه حلبچه اعزام می‌شوند. ایشان در کتاب «آقای کاف میم» روایت غمناک و جالب توجهی از این سفر و مشاهدات خود از وقایع حلبچه و وضعیت مردم آنجا بعد از بمباران دارند و در موقعی که آنجا حضور داشتند، عکاسی و فیلمبرداری می‌کنند و براساس همین‌ها مستند «تصویر واقعه» را می‌سازند که در جشنواره‌های مختلف نمایش داده می‌شود.
* چرا این عنوان کتاب برای اثر انتخاب شد و وجه تسمیه آن چیست؟
آقای کمالیان در دوران دفاع مقدس در جریان عملیات مسلم بن عقیل (ع) در مخابرات قرارگاه ظفر در اطراف سومار فعالیت می‌کردند. با توجه به اینکه رعایت نکایت امنیتی برای مکالمه پشت بیسیم از اصول کار در مخابرات است، نام رمزی آقای کمالیان در پشت بیسیم، «کاف میم» بوده است که البته روزانه پسوندی نیز به آن اضافه می‌شده تا عراقی‌ها در صورت شنود بویی نبرند. یک روز «کاف میم» چلچله بود و یک روز «کاف میم» قمری و همین‌طور روزانه تغییر می‌کرد.
دیدگاهتان را بنویسید