مصاحبه اختصاصی

سایت موسیقی ایرانیان – ابراهیم مولائی: ارکیده حاجی وندی که لقب اولین خواننده زن پس از انقلاب را با خود به یدک می کشد، حدود ۹ سال پیش گروهی را پایه گذاری کرد که شاید آن زمان خود او هم فکر نمی کرد تا یک دهه بعد سرپرست تنها گروهی باشد که بعد از ۹ سال توانسته خود را در سطح اول موسیقی ایران حفظ کند، حاجی وندی با گروه ارکیده که خواهرانش هم نیز عضوی از این گروه هستند در جشنواره های متعدد و معتبر موسیقی همچون جشنواره فجر شرکت و توجه مخاطبین زیادی را به خود جلب کرده، از شما دعوت می کنیم برای آشنایی بیشتر با گروه و سرپرستش مصاحبه ی زیر را بخوانید.
هدف و اصولا علت اصلی گرایش شما به هنر موسیقی چیست؟
دلیل اصلی این گرایش به واسطه حضور در خانواده موسیقایی و طبعا علاقه ام و ژن موسیقایی از جانب پدرم بوده.
در زمینه موسیقی تحصیلات آکادمیک داشته اید؟
بله، دارای مدرک کارشناسی موسیقی با ساز تخصصی سنتور.
جرقه تشکیل گروه ارکیده چگونه ایجاد شد؟
شور و هیجان فعالیت موسیقی در دوران دانشجویی از طرفی و چون در آن زمان ضبط و همخوانی با خوانندگان موسیقی پاپ و همینطور اصیل را تجربه می کردم و این همخوانی ها متاسفانه جوابگوی نیاز ها و خواسته های موسیقایی که در ذهن من میگذشت نبود، بهانه هایی بزرگی شدند برای تشکیل یک گروه موسیقی که در آن به صدای زن احترام گذاشته شود و به صورت واقعی شنیداری شود. ضمن علاقه ام به این نوع موسیقی و از آن جایی که خلاء حضور یک گروه پاپ متشکل از نوازندگان و خواننده زن، احساس میشد، گروه موسیقی پاپ ارکیده شکل گرفت.
کلا روال اجرای برنامه هایتان به چه شکلی است؟
روال برنامه ها بر اساس قطعاتی است که توسط گروه و یا آهنگسازان دیگر تهیه، ساخته و تنظیم می شوند و به صورت (live) به گوش مخاطب می رسد.
آهنگ هایی که در کنسرت هایتان اجرا می کنید بایستی قبل از اجرا از فیلتر ارشاد عبور کنند و مجوز برایشان گرفته شود؟ (ترانه ها و …)
بله ، ترانه ها و موسیقی جدید که هر بار در کنسرت های مختلف اجرا می شوند. قطعا مراحل اخذ مجوز را طی خواهند کرد.
امسال نهمین سال فعالیتتان را جشن گرفتید. گروه شما اولین گروه موسیقی زنان هست که اعضای اصلی، این همه سال کنار هم بودند، وقتی اعلام میشود ارکیده نه سال فعالیت داشته و هنوز هم در سطح اول موسیقی است، چه حسی به شما دست میدهد؟
جای بسی خوشحالی، افتخار و ایجاد انگیزه برای گروه است که ضمن به یاد داشتن نه سال تلاش و کوشش همچنان سعی کنند موقعیت وجهه خود را به لحاظ موسیقایی و اتحاد و همبستگی بیشتر حفظ کنند.
مساله اختلاف نظرها ( چه در مورد نحوه ی عمل و چه در مورد حواشی ) در گروه ارکیده چگونه حل می شود؟
با مدیریت ، صبر و شکیبایی
در این نه سال، روی هم رفته تا به حال بر روی چند تا آهنگ کار کردید (آهنگ هایی که در کنسرت ها هم اجرا شده باشد)؟
به این دلیل که فعالیت گروه ارکیده در قالب کنسرت هست و در چند سال اخیر سعی ما بر این بوده که در هر کنسرت حداقل ۵ ترانه جدید در کنار کارهای قبلی داشته باشیم، بنابراین جدا از کارهای بی کلام می توان از ۵۰ تا ۶۰ ترانه نام برد.
بیشتر مخاطبین شما در چه گروه سنی هستند؟
مخاطبین گروه ارکیده قالبا از قشر جوان و تا حدودی از قشر میانسال هستند.
در آمد شما از موسیقی تنها مربوط به کنسرت ها میشود؟ شما که اجازه ضبط و فروش آلبوم ندارید چگونه از پس این همه هزینه های سنگین گروه بر میایید؟
تامین این هزینه ها تا به امروز با تکیه بر سرمایه شخصی و تا حدودی در آمد حاصل از کنسرت ها بوده، ولی نقطه ای که اشاره فرمودید یکی از مشکلات اساسی موسیقی بانوان است.
امکان برگزاری کنسرت در خارج از کشور را دارید؟
در چارچوب یک سری ضوابط این امکان وجود دارد و اتفاقا پیشنهاد هایی برای اجرای خارج از کشور داشته ایم.
سبک گروه شما موسیقی پاپ هست ولی می بینیم در ساز بندی گروه از سازهای سنتی استفاده می شود. حتی خود شما هم نوازنده سنتور هستید و همین باعث خواهد شد به موسیقی سنتی گرایش بیشتر داشته باشید. ولی با این همه شما موسیقی پاپ کار می کنید. اولا به چه دلیل از این سازها در یک گروه موسیق پاپ استفاده می شود و دوما فکر نمی کنید همین تناقض در سبک موسیقایی شما باعث ضعف کارتان شود؟
چون معتقدم سازهای سنتی قابلیت مطرح شدن در دیگر انواع موسیقی را دارند و از آن جایی که موسیقی پاپ ما ریشه در موسیقی کلاسیک و فولکور ایران دارد، فضا برای خلق آثار خوب گسترده است. نه تنها باعث ضعف نیست که باعث قوت است.
سابقه نوازندگی در گروهی به غیر از ارکیده داشته اید؟
به عنوان نوازنده به غیر از حضور در چندین گروه سنتی اخیرا تجربه اجرای سنتور در تیتراژ پایانی سریال دلنوازان را داشته ام.
لطفا از همکاری هایتان با بهروز صفاریان بگویید؟ اینکه از چه زمانی و به چه شکلی این همکاری شروع شد؟
این همکاری از زمان پنجمین جشنواره موسیقی گل یاس (سال ۱۳۸۲) تا به حال ادامه دارد و ایشان زحمت زیادی در رابطه با تنظیم قطعاتی، برای گروه ارکیده انجام داده اند.
از اینکه کارهایتان زیاد دیده نمیشود ناراحت هستید یا خوشحال!؟ این دیده نشدن شاید باعث شود کارشناسان، منتقدین و رسانه های موسیقی زیاد روی کارهای شما حساس نباشند از آن طرف هم خوب دیده نشدن باعث میشود واقعا به آن چیزی که حقش را دارید نرسید! نظر خودتون در این رابطه چیست؟
طبیعا هر آهنگساز و هنرمندی تمایل دارد موسیقی اش را به گوش همگان برساند. این در مورد ارکیده هم صدق می کند. ضمن اینکه گروه ارکیده بارها در جشنواره و همینطور کنسرت های مستقل خود مورد کارشناسی، انتقاد و تحسین کارشناسان، رسانه ها و مخاطبین قرار گرفته است.
با توجه به محدودیت های موجود در حیطه موسیقی بانوان تا به حال به فکر تهیه آلبوم بی کلام، تک نوازی یا … بوده اید؟
بله ایده های جدیدی داریم که قرار است به مرحله اجرا در آوریم.
گروه شما سابقه حضور در جشنواره موسیقی فجر را دارد، امسال نیز حضو خواهید داشت؟
احتمالا در بخش جنبی جشنواره شرکت کنیم.
کیفیت کارهای بانوان در جشنواره فجر را چطور ارزیابی می‌کنید، سطح کیفی موسیقی بانوان بالاتر است یا مردان؟
از آنجایی که در موسیقی مرز و جنسیت نمی شناسند و در حال حاظر در کشورمان خانم های تحصیلکرده و موزیسن ها و استعداد های قابلی بینشان هست که چنانچه بستر مناسبی برایشان محیا شود، خواهند درخشید و در رابطه با جشنواره فجر به نظر من کارهای بانوان در  بخش های مختلف کلاسیک، سنتی و محلی به لحاظ نوازندگی و خوانندگی در سطح قابل قبولی است ولی شاید تنها نقطه ضعفی که وجود دارد این باشد که کارها معمولا در بخش بانوان تکراری است و آن هم حتما به این جهت است که متاسفانه به دلیل محرومیت از داشتن آلبوم در بازار از این گروه ها، انگیزه کافی برایشان برای تولید قطعاتی که تنها در کنسرت مورد مصرف قرار می گیرند، وجود ندارد.
با توجه به اینکه ساز تخصصی شما سنتور هست دوست دارم در این زمینه چند سوال از شما داشته باشم،  قبل از هر چیز می خواهم نظرتان نسبت به دو بزرگ مرد سنتور ایران «مرحوم فرامرز پایور» و «مرحوم پرویز مشکاتیان» را بدانم و با توجه به اینکه برای سنتور فقط دو روش و شیوه آموزش در ابتدا و حتی در مقاطع عالی وجود دارد (نخست مکتب استاد پایور و سپس مکتب استاد مشکاتیان) در غیاب این دو بزرگ مرد، آینده سنتور و سنتورنوازی و آموزش آن درموسیقی ایران را به چه شکل می بینید؟
سنتور استاد پایور بسیار با شخصیت و تمیز است. نو آوری جذاب و دلپذیری که آقای پایور به همراه چند تن از اساتید دیگر انجام دادند، مثل اضافه کردن نمد به مضراب ها که به دلنشین شدن و تمیز شدن سنتور کمک کرد. از طرف دیگر همین اضافه شدن نمد به مضراب ها باعث شد تا دیگر، سنتورهای قدیمی جوابگوی نوازندگی جدید نباشند، زیرا وقتی با مضراب بی نمد ساز نواخته می شود به علت زنگ و داشتن فرکانس های بالا و همهمه، معایب ساز از چشم نوازنده پنهان می ماند.
همچنین کوک دقیق و صدای دلنشین ساز هم تحت شعاع قرار می گیرد. اما با مضراب نمد دار تشخیص صدای ساز بسیار ساده انجام می شود و از زمان مضراب های با نمد به بعد است که سازندگان سنتور مجبور به مطالعه بیشتر شدند تا سازهایی با کیفیت صوتی بهتر و طبق ذوق مطلوب تر ایجاد کنند.
آقای پایور علاوه بر تحولی که بعد از حبیب سمائی در سنتور نوازی ایجاد کردند، کمی هم از سنت دور شدند، مانند قطعات «فریبا»، «فانوس» و غیره، اما سنتور خوش صدای پرویز مشکاتیان، مضراب های سی و چند ساله، کرشمه های خاص، سبک با شکوه و روانی ملودیک، خلاقیت خود جوش و ساده و غیر مصنوع که در چند دهه ی جاری نظیر ندارند و شیرین نواز از بزرگترین موسیقی دانان محبوب که ارائه هنرش منطبق بر خواست های اجتماعی و تقاضای مخاطبانش بود . وی نماینده موسیقی اصیل جدید بود که از حیث هنر و تفکر مترقی بود. گرچه این دو هنرمند خاموش شدند ولی آثارشان و هنرشان نزد مردم و شاگردانی که تربیت کرده اند، جاودانه و محفوظ است و آن چه که از خود برای ما شاگردان و نسل جوان به میراث گذاشته همانند گوهری سینه به سینه حفظ و منتقل خواهد شد.
جایگاه سنتور در موسیقی سنتی چیست و به نظرتان چه ویژگی هایی دارد(با اینکه شما از سنتور در موسیقی پاپ استفاده می کنید!)؟
در جواب به سوال شما شاید لازم باشد تعریفی از موسیقی پاپ داشته باشم. موسیقی پاپ هیچ چیزی جز موسیقی کلاسیک و فولک ما نیست که همانا به دلیل ساده فهم تر شدنش دچار ساده نوازی شده و از پیچیدگی که موسیقی های دیگر دارد عاری شده تا اکثریت بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند، که به این نوع موسیقی، مردمی یا به اصطلاح پاپ گفته می شود.   پس در این جا استفاده از سنتور هیچ منعی ندارد، چرا که استفاده از هر نوع سازی در قالب موسیقی پاپ به علت زیبا بودن است و در پاپ هر چیزی که زیباتر باشد و هر عنصری که بتواند ارتباط بهتری با مخاطب برقرار کند، می تواند باعث شود آن موسیقی موفق و تاثیر گذار باشد. کما اینکه اخیرا این نوآوری در موسیقی پاپ بودیم که از ساز سنتور استفاده شد و بسیار مورد تشویق و رضایت قرار گرفت و این تلفیق ها می تواند بسیار جذاب و گیرا استفاده شوند.

بعد از انقلاب اسلامی ، سهم بانوان از جامعه ی موسیقی ایران را چفدر می دانید؟
به نظر من بعد از انقلاب، خانم ها در زمینه نوازندگی جدی و آکادمیک پیشرفت داشته اند و حضورشان مستحکم تر شده و تلفیق های بسیار خوبی از این نوازنده ها در کنار آقایان انجام شده، مثل حضورشان در ارکستر سمفونیک، ارکستر ملی و …
تا به امروز جنسیت شما باعث شده تاثیری در پیشرفت موسیقایی شما بگذارد؟
به لحاظ پیشرفت علمی و موسیقایی خیر، ولی به دلیل نبودن بستر مناسب و گسترده از لحاظ کمرنگ تر دیده شدن و کمتر مطرح شدن، متاسفانه بله.
شما اگر ریاست دفتر موسیقی وزارت ارشاد را  بر عهده داشتید چه رویکرد جدید  و  متفاوتی  برای  رفع  مشکلات موسیقی بانوان اتخاذ می کردید؟
برای ایجاد بستر مناسب و فرهنگ سازی در هنر موسیقی تلاش می کردم تا خانم ها هم بتوانند در موضعی قابل دفاع، مجال فعالیت گسترده تری را در وطنمان داشته باشند. کما اینکه این حمایت در سینما و ورزش در بخش بانوان به وضوع قابل مشاهده است.
درباره مشکل کپی رایت در ایران صحبت کنیم، راه حل شما برای برخورد با این مشکل بسیار جدی چیست؟
این مساله بسیار پیچیده و رفع آن از عهده اهالی هنر و مسولیتش خارج است ولی می بایستی ابتدا توسط مقامات عالی در مجلس به تصویب برسد، که مدیران اجرایی اصلح انتخابات شوند برای ایجاد سازماندهی کپی رایت که به پابلیشر(سازمان جهانی کپی رایت جهانی) وصل شود و در نهایت بتوانند به بهره برداری معنوی و مادی خود برسد.
شایان ذکر است که حوزه ی موسیقی در قبال این مشکل نسبت سینما و فیلم و نشر مظلوم تر واقع شده است و امیدواریم که هرچه زودتر به این موضوع اهمیت داده شود و هنرمندان بتوانند به لحاظ مادی و معنوی نتیجه کارشان را بگیرند و موجب از بین رفتن واسطه هایی که برای کسب درآمد از هنرمندان سو استفاده می کنند، بشود و چرا که در این صورت هنرمند احساس مسئولیت می کند تا کار گزیده ای بهتر انجام دهد و نیازی به انبوه کار کردن ندارد. بنابراین افزایش کیفیت خواهیم داشت و شاید کسانی که فقط به خاطر مادیات وارد عرصه موسیقی شده اند به تدریج کنار خواهند رفت.

«اعضای گروه ارکیده: ارکیده حاجی وندی، ارغوان حاجی وندی، ارمغان حاجی وندی، دنیا حاجی وندی، مریم نیک بین، مونیکا لُران، آرمینا جعفری، ساره عظیمی، سپیده عظیمی ، نرگس تقی پور، آذین ملک زاده، پریسا جدی»