ریتم‌های پنج ضربی(سه تایی و دوتایی) متداول در این منطقه دارای ویژگی‌های خاص خود است و در دیگر نقاط ایران مرسوم نیست. در منطقه قهستان و بیرجند ترانه‌ها و آوازهای زیبا و حماسی‌ترین رقص‌ها و آهنگ‌های سازی و آوازی رواج دارد.

سازهای محلی بیرجند عبارتند از دهل، سرنا (ساز)، دایره و نی که معمولا توسط خود نوازندگان ساخته می‌شوند.

برخی قطعات موسیقی ویژه رقص‌های محلی در این منطقه عبارتند از: اصیل، ناره ناره، چنشتی، چپ و راست، شیرجه، احوال، سه ضرب و علاوه بر رقص‌های انفرادی، دو نفره و گروهی، رقص‌های دیگری نیز وجود دارد که چون رقصندگان » چوب بازی‌ها « آنها به چوب بازی نیز می‌پردازند، در این ردیف به حساب می‌آیند.

این رقص‌ها پیچیده و سخت هستند و نیاز به مهارت، تمرین و انعطاف بدن دارد. آهنگ‌های ویژه چوب بازی عبارتند از: آزاد، کنار به خاک، وسط به خاک، پک پک، دست به خواب، پشت و گندم کاری.

آهنگ‌های متداول و قدیمی این منطقه نیز شامل؛ عروس کشو(عرو سکشان)، محمل، روش(شبیه مارش است)، نصر وجو (نصر و جان)، کوچه باغی، سبزه نمکی، غلام پخش، پیش باز، لالایی، استقبال (خوشآمدگویی) ‌است.

نوعی دو بیتی خوانی موسوم به (فراغی ) نیز در این منطقه رواج دارد، روستاییان دایره وار دور هم می‌نشینند و هر یک با خواندن دو بیت از اشعار محلی به بیان هجران و فراق خود می‌پردازند.

شیوه خواندن یکسان و تکراری است و هر فرد بیت آخر را به گونه‌ای می‌خواند که نفر بعد از لحن خواندن آن می‌فهمد که نوبت اوست و باید فراغی را ادامه دهد.

رقص محلی هر قوم ریشه درگذشته تاریخی آن دارد

رقص‌های محلی به لحاظ ویژگی‌های خاصی که در درون آن‌ها نهفته است، درواقع گویای نگرش فرهنگ و روحیات و چگونگی زیست مردم هر منطقه است.

معانی مختلفی در رقص‌ها نهفته است، گاه شکرگزاری به درگاه خداوند، گاه ترتیب خاص یکی از کارهای عشایری مانند پشم چینی گوسفندان یاکارهای کشاورزی، سوارکاری، جنگ و … که در قالب حرکات رقصنده بیان می‌شود.

رقص‌ها دارای بار مفهومی و نمادین است، بنابراین در بررسی رقص‌ها باید جنبه‌های نمادین رقص‌ها که درحرکات دست‌ها، پاها و کل بدن قابل استخراج است، توجه شود.

چوب‌بازی یک نوع ورزش است و درقدیم هنگام جنگ و یا دعواهای قومی، ابتدابرای آماده شدن بدن خود راگرم می‌کردند که به تدریج به این‌گونه درآمده است.

رقص محلی مانند دیگر عناصر فرهنگی هر قوم ریشه درگذشته تاریخی آن دارد و باگذشت زمان، مفاهیم و آداب آن به دلایل مختلف تغییر کرده یا تثبیت شده است.

خراسان‌جنوبی دارای رقص‌ها و موسیقی‌های محلی بسیار متنوعی است، ترانه‌ها و آوازهای زیبا و حماسی، رقص‌ها و آهنگ‌های سازی و آوازی در منطقه قهستان و بیرجند رواج دارد.

دهل، سُرنا، دایره و نی را از جمله سازهای محلی است که توسط خود نوازندگان ساخته می‌شود.

برخی قطعات موسیقی ویژه رقص‌های محلی در این منطقه شامل؛ فارفاره، چپ و راست، شیرجه، احواله سه ضرب بوده و همچنین چنشتی، فورگی، سرکاریزی، رکاتی از جمله رقص‌های محلی است که به صورت‌ انفرادی، دو نفره و گروهی اجرا می‌شود.

آهنگ‌های ویژه چوب بازی؛ آزاد، کنار به خاک، به خاک، پک پک، دست به خواب و پشت و گندم کاری است. رقص دهل، چوب بازی و رقص چکه از جمله رقص‌های مرسوم خراسان جنوبی است.

گزارش از: سپیده قلندری اسفدن، خبرنگار ایسنا، منطقه خراسان جنوبی