علی‌رضا باقری در گفت‌وگو با ایسنا درباره هنر اصیل سازسازی توضیح داد: در حال حاضر می‌توان گفت شرایط ساخت ساز نسبتا خوب است اما به حد مطلوب نرسیده و از جمله مشکلاتی که در حال حاضر در این هنر وجود دارد، می‌توان به شرایط داخلی، جو موجود بین هنرمندان و همچنین شرایطی که مربوط به دولت است، اشاره کرد. از نظر من رضایت تعریف مطلقی نیست و نسبی محسوب می‌شود که این دارای چند وجه است. در یک فعالیت با توجه به میزان زحمت و تلاشی که یک فرد داشته می‌تواند وجه مادی موثر باشد؛ همچنین هنرمند علاقه‌مند است دیده شود یا نمایشگاهی برای آثارش برگزیده و کار هنرمند مورد تکریم قرار بگیرد.
او ادامه داد: با توجه به اینکه در سازسازی ایرانی سنتور، سه‌تار و انواع سازهای خوب و با کیفیت ساخته می‌شوند اما در این حرفه سلیقه حرف اول را نمی‌زند و بیشتر باید به استانداردهای موجود در این زمینه که از گذشتگان به ما منتقل شده و در حال تکامل آن هستیم توجه کرد. استفاده از سلیقه در این هنر مشکلی ندارد اما تا حدی در این فعالیت مطلوب واقع خواهد شد.
این هنرمند با بیان اینکه کتاب‌هایی در زمینه آموزش ساخت ساز موجود هستند، افزود: اما استادانی بوده‌اند که نتوانستند کتابی در این زمینه ارائه دهند و آثار بسیار خوب و باارزشی از آن‌ها در دست داریم. در حوزه تارسازی از استاد یحیی نمونه کارهای بسیار فاخری موجود است با اینکه آثار این استاد در رأس اهمیت قرار دارند اما نوشته مکتوبی از او در جهت ساخت ساز نداریم، کتاب‌هایی در این زمینه با محوریت چوب‌شناسی و اصالت صدا موجود هستند که اثر حسین مسعود بوده است.
سازندگان نمی‌توانند با هم به گفت‌وگو بنشینند
باقری اضافه کرد: از نظر من مهم‌ترین مشکل در زمینه ارائه کتاب برای آیندگان بحث فرهنگ است؛ زیرا سازندگان نمی‌توانند با هم به گفت‌وگو بنشینند تا اثری مکتوب را ارائه دهند. سازندگان ما هنوز فرهنگ گفتمان و هم‌اندیشی را ندارند و نمی‌توانند در این راه قدم بگذارند. زیرا هر سازنده‌ای فقط سبک خود را قبول دارد اما اگر بتوانند با هم به گفت‌وگو بنشینند، یکدیگر را تحمل کنند و از تجربیات هم بهره ببرند باید بدانند این هم‌اندیشی موجب پیشرفت و ارتقا هنر ساز سازی خواهد شد.
او تاکید کرد: شخصی که بخواهد ساخت ساز را به دیگری آموزش دهد باید دارای علم ساز سازی باشد. بداند چگونه علمش را منتقل کند، از ارتباط عمومی خوبی برخوردارباشد، قدرت کلامی مطلوبی داشته‌باشد، همچنین ارتباط موثری با هنرجو داشته‌باشد و بسیاری از موارد دیگر که در این موضوع دخیل هستند. در بخش ساز سازی جزوه‌هایی را به‌صورت دست‌نوشته جمع‌آوری کرده‌ام؛ اما هنوز به‌چاپ نرسیده است. از طرفی تصمیم به برگزاری کلاس‌هایی در زمینه ساخت ساز گرفته‌ام اما هنوز موفق به برگزاری این کلاس‌ها نشده‌ام.
این سازنده ساز با بیان اینکه نمی‌توان گفت در هنر سازسازی همه‌چیز راکد شده است، افزود: سازسازی در حال حرکت است و پیشرفت‌های بسیاری در این زمینه وجود داشته‌است. به عقیده من در زمینه ساخت ساز تلاش‌هایی که از طرف نوازندگان وجود داشته بسیار ضعیف است. البته برخی نوازندگان نامی در این زمینه اقداماتی انجام داده‌اند، همچنین ابداعاتی در سازسازی صورت گرفته که عده‌ای با این رویه مخالف و عده‌ای هم موافق بوده‌اند.
نوازندگان درگیر باندبازی، مادیات و فروش هستند
باقری گفت: با توجه به اینکه هر ابداعی در این هنر باب می‌شود باید راهبردی باشد و مزیت و کیفیت را برای این حرفه به وجود آورد، در این صورت مورد استقبال افراد قرار خواهد گرفت، اما اگر دارای مزیت نباشد حذف خواهد شد. می‌توان گفت در حال حاضر در جامعه امروز نوازندگان آن قدر درگیر باندبازی، مادیات و فروش هستند که به فکر کیفی‌سازی سازها و ماندگاری آن‌ها نیستند و در این زمینه دیدگاهی مادی را در ذهنشان می‌پرورانند. با این وجود هنوز نوازندگان و سازندگان مورد قبول و متعهد وجود دارند که تعداد آن‌ها انگشت‌شمار است.
او ادامه داد: افرادی در زمینه ساخت ساز وجود دارند که با عشق و علاقه این فعالیت را دنبال می‌کنند. با توجه به اینکه ساخت ساز دارای چندین وجه است، عده‌ای فقط وجه مادی را در نظر دارند و تیراژ ساز هستند اما عده‌ای هستند که کار ساخت آن‌ها رویکردی هنری دارد و به فکر کیفی سازی ساز هستند. کارهای گروهی در زمینه سازسازی بسیار کم است. وقتی فضای آزادی برای ارائه کارهای هنرمندان وجود ندارد پای دلال‌ها به میان خواهد آمد که این نقطه ضعف بسیار مهمی است.
این هنرمند بیان کرد: یکی دیگر از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد این است که در حال حاضر ۹۰ درصد سازندگان نوازنده نیستند. برای ساخت ساز باید یک نوازنده بود تا بتوانیم خوب یا بد بودن یک ساز را مشخص کنیم و این ضعف بسیار بزرگی است که از نظرمن برای حل این مشکل باید سازندگان و نوازندگان با هم در تعامل باشند و رقابت سالم ایجاد شود تا این مشکلات از میان برداشته شوند.
باقری اظهار کرد: سه سال قبل در مشهد جشنواره هنرهای چوبی با همکاری میراث فرهنگی و شهرداری برگزار کردیم و در کنار آن دو بار نمایشگاه ساز را نیز در خانه ملک برگزار کردیم.
این سازنده‌ساز مطرح کرد: درحال حاضر شغل جدیدی با عنوان «کاسه‌سازی» به‌وجود آمده که برای انواع ساز ساخته، مونتاژ و ارائه می‌شوند که به این افراد سازنده‌ساز گفته نخواهد شد. زیرا این افراد مونتاژ کار محسوب می‌شوند. باتوجه به اینکه تمامی مراحل ساخت ساز دارای اهمیت است، می‌توان گفت سازنده ساز فردی است که دارای علم سازسازی باشد و بتواند به‌تنهایی تمامی مراحل ساخت را انجام دهد و در پایان ساز خوب و با کیفیتی را به متقاضی ارائه‌دهد.
او گفت: گزینش چوب مناسب برای ساز، دارای انواع وجه است که این وجوه علمی، تجربی وحسی هستند. در زمینه چوب شناسی و گزینش چوب با کیفیت در جهت ساخت ساز باید به میزان آبیاری درخت و منطقه رشد توجه کرد. همچنین علم، آگاهی و استفاده ازحس در این زمینه کاربرد دارند تا در نهایت خروجی خوبی را در پیش داشته‌باشند. حدود ۲۳ سال قبل ابداعاتی در حوزه سازسازی انجام داده‌ام که این ابداعات در زمینه ساخت پنجه، خرک و شیطانک جدید برای سهولت در سیم انداختن بوده‌است.
باقری همچنین به ساخت ساز پوستی در سال ۸۵ اشاره کرد و افزود: این ساز ابداع من نبوده و متعلق به حاج طاهر است که من آن را زنده کردم و در حال حاضر در میراث فرهنگی نیز موجود است. این ساز دو کاسه دارد و من برخی از الگوهای ساخت آن را تغییر داده‌ام.
این هنرمند بیان کرد: در بخش چوب نیز ابداعاتی داشته‌ام که نام آن «معرق ترکیبی» است. در این زمینه چند مواد مختلف مثل فلز، نقره، استخوان شتر، چوب و همچنین سنگ‌های قیمتی مانند یاقوت و زمرد را ترکیب کرده و در ابداع «معرق ترکیبی» به کار برده‌ام.
قیمت‌گذاری در حوزه سازسازی خوب نیست
این سازنده‌ساز اظهار کرد: درحال حاضر ساز و کار قیمت‌گذاری در حوزه سازسازی خوب نیست. قیمت‌ها به گونه‌ای است که می‌توان گفت از ارزش ساز بالاتر است و ساز کیفیت مطلوبی ندارد. در واقع قیمت‌گذاری روی انواع ساز دل به‌خواهی است. اگر فضایی وجود داشت تا خریدار یا هنرجو ساز را از لحاظ کیفیت و استاندارهای لازم قیاس کنند و بعد روند قیمت‌گذاری انجام شود بسیار بهتر بود. از طرفی در زمینه خرید و فروش ساز بازار دلال‌ها داغ است و اغلب قیمت‌گذاری‌ها استاندارد نیستند.
او عنوان کرد: از نظر من اگر اداره ارشاد، شهرداری و میراث فرهنگی به‌گونه‌ای در این زمینه متولی باشند و فضایی را جهت ارائه و عرضه مستقیم ساز برای سازندگان اختصاص دهند، این دلالی‌ها حذف خواهند شد، قیمت‌گذاری‌ها رویه استاندارد خود را پیش خواهند گرفت و فضای رقابتی سالم ایجاد خواهد شد تا هنر جویان برای خرید به این مکان‌ها مراجعه کنند و این ارتباط و تعاملات مشخص شوند.
باقری گفت: باتوجه به اینکه در حال حاضر تعداد سازندگان ساز از لحاظ کمی بسیار زیاد شده است نمی‌توان این قیاس را که کدام سازنده به سازندگان دیگر برتری دارند انجام داد. پیشنهاد ساخت سازها نیز معمولا از طرف نوازنده است. گاهی سازنده، سازی را برای عرضه در بازار می‌سازد و باید بتواند پاسخگوی تمامی سلایق گوناگون در زمینه ارائه یک ساز خوب باشد.
این سازنده‌ساز اظهارکرد: سازندگانی که ساز را برای عرضه در بازار می‌سازند سفارشی ساز نیستند و اکثرا تولید کننده‌اند. اما افرادی‌که به‌صورت جداگانه و باتوجه به پیشنهادی که از سمت فرد متقاضی داشته‌اند یک ساز می‌سازند، سفارشی ساز محسوب می‌شوند. نوازنده بودن در سازسازی حائز اهمیت است زیرا شخصی که سازنده ساز است باید قابلیت تشخیص صدای خوب را داشته باشد.
باقری بیان کرد: در حال حاضر باتوجه به موادی که در ساختِ ساز مورد استفاده قرار می‌گیرد، آسیب سازها در مقابل رطوبت نسبت به گذشته کمتر و مشکلات سازها در این زمینه برطرف شده است، اما سازهایی که برای مناطق مرطوب یا با رطوبت بالا سفارش داده می‌شوند به‌گونه‌ای ساخته می‌شوند تا بتواند در مقابل رطوبت مقاوم باشد.
دیدگاهتان را بنویسید