کتاب «هارمونی موسیقی ایرانی» به قلم علی قمصری شامگاه گذشته ـ ۶ خرداد ماه ـ در خانه هنرمندان ایران رونمایی شد.
به گزارش خبرنگار بخش موسیقی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در این مراسم که در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برپا شده بود، علی قمصری – آهنگساز و نوازنده تار – در سخنانی مطرح کرد: امروز برایم روز ویژه‌ای بود، نه از آن جهت که قرار است کتابم رونمایی شود بلکه قرار است از موضوعی صحبت کنم که همیشه دغدغه‌ام بوده و خوشبختانه امروز این فرصت را بدست آورده‌ام.
او ادامه داد: کتاب «هارمونی موسیقی ایرانی» مجموعه‌ای از مبانی موسیقی ایرانی ، آسیب‌شناسی و اصول پایه موسیقی ایرانی شده است و سپس وارد بحث هارمونی شده و به آن می‌پردازد.
قمصری یادآور شد: ردیف دستگاهی در این کتاب معیار اصلی بنده بود و براساس آن شیوه‌های مختلف را در برخورد با ردیف آنالیز کرده‌ام.
در ادامه این مراسم، آزاد حکیم رابط – موسیقی شناس – در رابطه با کتاب جدید قمصری گفت: خوشحالم که بالاخره کسی همت کرد و چنین رساله‌ای را نوشت و منتشر کرد. نفس این ماجرا در روزگاری که همه منفعل هستیم و کمتر کار می‌کنیم، بسیار با ارزش است. چرا که یک نفر کار بزرگی در زمینه موسیقی انجام داده است.
این موسیقیدان افزود: این کتاب راجع به هارمونی موسیقی ایرانی است و به طور ویژه‌ای به ردیف پرداخته است . البته باید بگویم بنده ردیف‌دان نیستم و اشراف کامل هم در تئوری و مباحث نظری موسیقی سنتی ندارم، برای همین درگیر این بخش نمی‌شوم اما بنده به عنوان کسی که دست اندرکار و دوستار موسیقی ایرانی است به خاطر شهامت قمصری از نگارش و انتشار این کتاب قدردانی می‌کنم.
حکیم رابط اضافه کرد: غربی‌ها در تاریخ موسیقی به جایی رسیده‌اند که روزی فهمیدند میزان‌بندی در موسیقی کاری دست و پاگیر است. برای همین خود را درگیر این بحث نمی‌کنم، اما ما در موسیقی خود قائم به میزان‌های غربی نیستیم. طی ۲۵ سال گذشته از زمان وزیری به بعد، زمان بندی موسیقی ما به ترتیب دیگری پیگری شد و موسیقی ردیف را به صورت میزان بندی شده نوشتند، پس در این صورت به یک زمان‌بندی خطی و بدون بعد می‌رسیم.
او در بخش دیگری از سخنانش مطرح کرد: زمان در ایران خطی نبوده و بلکه ادواری است و دارای ویژگی‌های خاص خود است. مشابه همین اتفاق در نگاهی که قمصری به موسیقی ایرانی داشته در بحث صدا هم رخ داده است. یعنی ردیف با موسیقی ایرانی را به صورت بلوک‌های عمودی تقسیم بندی کرده و می‌توانیم آن را تکثیر کنیم. کما اینکه قمصری یک آکورد پایگی را در مقام شور نیز پیشنهاد کرده است.
حکیم رابط در انتقادی از قمصری عنوان کرد: بنده در گفته‌های شما در این کتاب سوالاتی دارم . آیا راه دیگری برای این کتاب نبود؟ آیا نمی‌شد برای درجات دیگر طور دیگری آکورد بنویسید؟ آیا تعمیم یک فرمول برای صداها درست است؟ بنده فکر می‌کنم بهتر بود در این جلسه اساتید بزرگی چون حسین علیزاده و محمدرضا درویشی حضور پیدا می‌کردند.
به گزارش ایسنا، علی قمصری در پاسخ به انتقادات حکیم رابط گفت: مطلب شما بسیار گسترده و قابل بسط است، اما باید ببینیم ایده چند صدایی من از کجا آغاز شد. این کتاب برای بنده یک پروژه نبود بلکه ایده چندصدایی همیشه در زندگی‌ام جریان داشت و نیاز داشتم این ایده را به نگارش در بیاورم و به عنوان دری به آن نگاه کنم که قرار است آن را باز کنم. مطمئن هستم که این کتاب کاستی‌هایی دارد چرا که برای نگارش آن هیچ گونه منبع و کتابی که بتوانم به آن رجوع کنم نداشتم و در واقع باید مجسمه‌ای را از دل کوه بیرون می‌کشیدم.
قمصری افزود: با این نکته که شما می‌گویید آکوردها مشکل سلیقه‌ای دارند موافق نیستم. چون بنده آکورد پایگی شور را از مقام درآوردم. وقتی می‌خواهیم در موسیقی ایرانی به هارمونی فکر کنیم ۹۰ درصد کارهایی که در ایران ساخته شده می‌بینیم که پا از ملودی فراتر گذاشته و به کونتر پووان رسیده‌اند و از ملودی‌های ساده غربی در آنها استفاده شده است.
این نوزانده و آهنگساز یادآور شد: وقتی از موسیقی چند صدایی حرف می‌زنیم حرف من نفی موسیقی تک صدایی نیست، چرا که موسیقی ملودیک نیز جای خود را دارد اما در موسیقی چند صدایی قضیه فرق می‌کند. وقتی می‌خواهیم موسیقی چند صدایی ایرانی را با موسیقی دیگری مقایسه کنیم باید اول ببینیم جوهره این موسیقی چیست؟ آیا واقعا صدای ایرانی دارند و ملودی که به صورت تزئیتی روی موسیقی چند صدایی می‌شنویم قابل بررسی است؟.
این هنرمند معتقد است این یکی از مشکلات ما در موسیقی چند صدایی است.
قمصری در ادامه سخنانش مطرح کرد: اتفاقی که در آهنگسازی افتاده این است که آهنگسازان بر مبنای خاصی رشد نکرده‌اند و صرفا نوازنده هستند و خود را آهنگساز می‌دانند. هدف اصلی من از نگارش این کتاب همین موضوع بوده تا هنرمند بفهمد از چه نقطه‌ای می‌تواند نام خود را آهنگساز بگذارد.
به گزارش ایسنا، هومان اسعدی از دیگر منتقدان حاضر در این جلسه در سخنانی گفت: این موضوع بسیار مهم است، چرا که چندصدایی در موسیقی ایرانی تا به حال به صورت سیستماتیک مورد بحث قرار نگرفته است و آغاز این روش به عنوان یک کتاب کار بسیار ارزشمندی است. این دغدغه هنری را در آثار علی قمصری احساس می‌کنم. ایشان ذهن پرسشگری دارند که بسیار حائز اهمیت است، اما مشکلی که داریم این است که موسیقی ایرانی در زمینه خلاقیت رو به افول رفته است. چنین کارهای خلاقی می‌توانند آغازگر بحث‌های تئوریک ارزشمند باشند.
اسعدی درباره ساختار این کتاب توضیح داد: تفکر این کتاب دارای ادعای بسیار بزرگی است. بهتر بود آقای قمصری به جای عنوان «هارمونی موسیقی ایرانی» از عنوان «تجربه، چشم‌انداز یا نگاه به هارمونی موسیقی» استفاده می‌کرد، چرا که اینگونه مخاطب فکر می‌کند این تنها راه برای آموزش هارمونی است.
او افزود: از لحاظ ساختاری این کتاب به چند قسمت تقسیم می‌شود. بخشی راجع به تئوری موسیقی ایرانی است که بنده راجع به آن سوال دارم. درست است که ما در موسیقی ساختار دانگی داریم، اما ساختار سه نتی هم در موسیقی داریم. استفاده از بعضی علائم در ساختار فواصل درست نیست چرا که باید به ادبیات این علائم هم دقت کنید. همچنین تقسیم بندی در مورد گوشه‌ها شده که بنده با آنها مخالف هستم.
این منتقد موسیقی افزود: با بعضی از روش‌های ایشان مخالف هستم اما ایشان در این کتاب خیلی از نقل قول‌های مستقیم استفاده کردند. گاهی سیستم مرجع‌ها بسیار خام وناپخته است که از نظر بنده یک اشکال ویرایشی است. البته قمصری به نقطه ظریفی توجه کرده و تمام مدهای موسیقی را با درجات مختلف نشان داده است. ایشان در این کتاب فقط به شور پرداخته که من آن را می‌پسندم.
به گزارش ایسنا، در بخش پایانی این مراسم قمصری در پاسخ به انتقادات هومن اسعدی گفت: بنده در این کتاب نگاهی کاملا تئوریک به مفهوم مقام داشتم و سعی کردم با واژه‌هایی که می‌توانم از آنها به صورت خاصی استفاده کنم در یک چارچوب ویژه سروکار داشته باشم.
او افزود: بنده از مرجع‌های موجود استفاده کردم، اما تعدادی از این مراجع با یکدیگر هم‌خوانی ندارند، بنابراین سعی کردم آْنها را تعریف کرده و بگویم منظورم از این فواصل چیست.
این هنرمند در بخش دیگری از سخنانش گفت: هم به شکل عملی و هم به شکل نظری آکوردها را مورد آزمایش قرار دادم و احساس کردم این بهترین گزینه برای یک نقطه شروع محکم است. احساس کردم با چنین تقسیم بندی مخاطب به راحتی گوشه‌ها را متوجه می‌شود، بنابراین گوشه کرشمه را به عنوان یک قسمت ریتمیک ملودیک در نظر گرفتم.
به گزارش ایسنا، بخش دیگری از این مراسم به کنسرت پژوهشی گروه موسیقی «یارآوا» اختصاص داشت.
دیدگاهتان را بنویسید