رسم است در هیئت‌های عزاداری بوشهر همراه سنج و دمام، بوق هم که از شاخ حیواناتی مثل گوزن و کَل است به عنوان تنها ساز بادی استفاده شود. در بوشهر چهار شاخ معروف وجود دارد که قدمت آنها به سال‌های دور می‌رسد.
علی اخلاقی که حدود ۶۳ سال دارد و از ۱۲ سالگی به طور جدی بوق نواخته است، درباره بوق یا شاخ به ایسنا، گفت: شاخ‌هایی که برای بوق استفاده می‌شود بیشتر به گوزن و بز کوهی تعلق دارد. این شاخ‌ها از آفریقا وارد ایران شده است. در برخی از مناطق ایران نیز بیشتر از شاخ کَل استفاده می‌شود. بیشتر شاخ‌هایی که در بوشهر وجود دارند از فرانسه، آفریقا و بنگلادش آورده شده‌اند.
او با بیان اینکه شکار گوزن و کَل در ایران غیر قانونی است، اظهار کرد: به همین دلیل شاخ کمتری را می‌توان در ایران پیدا کرد که وارداتی نباشد البته ممکن است بتوانید در مناطق اطراف بوشهر شاخ‌های ایرانی هم پیدا کنید.
این نوازنده بوق همچنین گفت: سال‌ها پیش چهار شاخ از بنگلادش برای مساجد شیخ سعدون، دهدشتی، شنبدی و بهبهانی در بوشهر وارد ایران شد. اما قدیمی‌ترین این شاخ‌ها به مسجد شیخ سعدون تعلق دارد که شاخ گوزن است و حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد.
اخلاقی اضافه کرد: شاخ موجود در مسجد شنبدی را موریانه زده است. من این شاخ را از نزدیک دیده‌ام که در حال حاضر در موزه نگهداری می‌شود. شاخ مسجد دهدشتی هم موجود است اما در حال حاضر در این مسجد دیگر سنج و دمام نواخته نمی‌شود. تقریبا بیشتر مساجد بوشهر یک شاخ دارند که همراه سنج و دمام و در مراسم عزاداری امام حسین(ع) نواخته می‌شود.
او با بیان اینکه هر کسی نمی‌تواند ریتم بوق را بنوازد، افزود: بوقی که امروز نواخته می‌شود با گذشته تفاوت بسیاری دارد. در گذشته سبک بسیار خاصی برای نواختن وجود داشت که متاسفانه امروز نمی‌توانند آن را پیاده کنند. در قدیم وقتی مردم صدای دمام و بوق را می‌شنیدند، اشک از چشمان‌شان جاری می‌شد اما حالا فقط یک ساز است و مثل گذشته آنها را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
این نوازنده بوق اظهار کرد: سنج، دمام و بوق حُسن خاصی دارد و باید نوازنده در حس برود تا بتواند آن را به خوبی اجرا کند و اگر این اتفاق نیفتد یعنی نوازنده برای تفریح این کار را انجام می‌دهد. در حال حاضر سنج، دمام و بوق جایگاه قدیم خودشان را ندارند. جوانان امروز با جوانان قدیم تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده‌اند. گرچه علاقمند هستند و شور حسینی در آنها وجود دارد اما بیشتر از روی بیکاری به نواختن سنج، دمام یا بوق روی می‌آورند.
اخلاقی درباره اینکه خودش چگونه با نواختن بوق یا شاخ آشنا شده است، توضیح داد: صدای سنج، دمام و شاخ از بچگی در گوشم بوده است. من نفر اول این کار نیستیم اما به نواختن آن وارد هستیم. زمانی که بچه بودم این کار را با نی قلیان در مسجد تمرین می‌کردیم اما از ۱۲ سالگی به بعد نواختن شاخ را شروع کردم.
او بیان کرد: افرادی مثل مرحوم کریم وزانی معروف به بوریک، عبدالرحیم حسین نژاد و آقای شمشیری از بوق زن‌های حرفه‌ای استان بوشهر بودند البته در بوشهر بوق زن‌های بسیاری وجود دارد. من هم صوت‌های این نوازنده‌ها را از کودکی گوش می‌دادم و آنها را پیاده می‌کردم و کم کم ریتم‌ها دستم آمد.
این نوازنده با بیان اینکه در زمان‌های گذشته ساز دهنی هم می‌زده است، گفت: اما حالا دیگر فقط بوق را در خدمت امام حسین(ع) به صدا در می‌آورم. هر کسی هم که برای یاد گرفتن ریتم بوق از من کمک خواسته، دریغ نکرده‌ام و در حال حاضر تنها کسی که توانسته ریتم بوق را به سبک من و در گاهی موارد بهتر از من به خوبی اجرا می‌کند علی حیدری است.
اخلاقی معتقد است: در حال حاضر جنس همه سِنج‌ها از برنج است در حالی که قدیم از جنس دیگری معروف به هفت جوش بوده است. رنگ آنها با سنج‌های جدید فرق داشت و به رنگ مس بود، صدای عجیب و غریبی هم داشت اما سنج‌های جدید صدای نعلبکی می‌دهند، نحوه ساخت‌شان به همان شکل است اما مواد اولیه‌ای که برای ساخت به کار می‌برند، فرق کرده است.
به گفته این نوازنده بوق، بیشتر هیئت‌های مذهبی بوشهر در ماه محرم از سِنج، دمام و بوق استفاده می‌کنند و نوازنده‌هایی برای این کار دارند، هیئت‌هایی هم که نوازنده ندارند از نوازنده‌های دیگر برای نواختن دعوت می‌کنند. مراسم عزاداری همراه با بوق، سِنج و دمام زنی از هفتم ماه محرم در مساجد بوشهر شروع می‌شود و تا ۱۳ این ماه ادامه دارد. همچنین این مراسم تا آخر ماه صفر شب‌های جمعه در مساجد برپاست.
دیدگاهتان را بنویسید