گفت و گو با رهبر مهمان ارکستر سمفونیک تهران

کنار رفتن منوچهر صهبایی از رهبری ارکستر سمفونیک تهران و دعوت از شهرداد روحانی به عنوان رهبر میهمان واکنشهای مختلفی را در بر داشت… زمزمه هایی مبنی بر حضور ثابت روحانی در کسوت رهبری این ارکستر به گوش می رسد اما دغدغه هایی نیز وجود دارد…

یکی از مهمترین دغدغه ها این است که بعد از بستن قرارداد رهبری ثابت ارکستر با روحانی ، شرایط به وجود بیاید که او هم به مانند علی رهبری عطای رهبری ارکستر را به لقایش ببخشد و از ایران برود و آنگاه در آینده امکان رهبری میهمانی روحانی نیز از ارکستر گرفته شود.

اجرای اخیر ارکستر سمفونیک به رهبری روحانی و استقبال پرشور مخاطبان نشان داد که پتانسیل خوبی برای این اتفاق وجود دارد و ارکستر سمفونیک با یک مدیریت خوب می تواند آینده بسیار درخشانی پیش رو داشته باشد.

همین امر باعث شد این ارکستر جان تازه ای به خود بگیرد و انگیزه کافی برای اجرای قطعات متنوع در اعضا ایجاد شود به طوری که به فاصله کمتر از یک ماه(در تیرماه) قرار است این ارکستر کنسرت دیگری برگزار کند.با توجه به این اتفاقات بود که از شهرداد روحانی خواستیم تا در گفتگو با خبرگزاری مهر از کم و کیف حضور خود به عنوان رهبر مهمان و همچنین مسائل پیرامون ارکستر سمفونیک تهران سخن بگوید:

*به عنوان نخستین سئوال ویژگی یک رهبر خوب از نگاه شما چیست ؟

یک رهبر خوب در درجه نخست باید نسبت به قطعه ای که برای اجرا درنظرگرفته شناخت و اشراف کامل داشته باشد و در سایه این آگاهی نگاه آهنگساز به قطعه مورد نظر را به نوازنده ها نیز منتقل کند و جائیکه ممکن است خودش را جای آهنگساز بگذارد،یکی دیگر از وظایف یک رهبر کار بلد تشخیص به موقع کمبودها هنگام تمرین است و کار را به جایی برساند که پس از هر تمرین به کیفیت مطلوب نزدیک شود چراکه اجرای یک اثر توسط ارکستر سمفونیک کار گروهی است و در انجام این هنر گروهی باید کم و کاستی ها به موقع تشخیص داده شود و یا احتمالا بداند که کدام نوازنده نیاز به تمرین بیشتردارد؛ در کنار مسائل مطرح شده به اعتقاد من رهبر ارکستر سمفونیک باید بداند که با نوازنده ها چگونه رفتار کند و چه نوع رابطه ای بین آنها برقرار شود تجربه ثابت کرده که هر ارکستر سمفونیکی رفتار خاصی را می طلبد و اینگونه نیست که در هر ارکستری که چوب رهبری به دست می گیرد یک رفتار یکسان از خود ارائه دهد در واقع یکی از ویژگی های خوب یک رهبر ارکستر این است که حسن اخلاق داشته باشد و بداند با اعضا چگونه رفتار کند؛ چراکه شیوه رفتار با نوازندگان ارکسترهای مختلف متفاوت است به اعتقاد من یک رهبر با تجربه با ارزیابی نوازنده های اکستر سمفونیک می تواند تشخیص دهد که برای ارائه یک اثر مطلوب چه اندازه تمرین نیاز است و چقدر زمان می برد تا یک قطعه آماده شود.

*اختصاص بودجه اندک در حوزه موسیقی از مشکلات عمده است و ارکستر سمفونیک تهران هم از این قاعده مستثنی نیست نظرشما نسبت به بودجه موسیقی ایران چیست ؟

در یک نگاه کلی بی توجهی و اختصاص بودجه اندک برای رشد هنر موسیقی امری روشن و بدیهی است و این درحالی است که کشوری مثل قطر که در مقایسه با مساحت ایران بسیار ناچیز است چند سالی است به این درک رسیده که از لحاظ موقعیت فرهنگی در خاورمیانه نیاز به تشکیل یک ارکستر دارد به همین دلیل با اختصاص بودجه ای عظیم که به هیچ عنوان قابل قیاس با بودجه موسیقی ایران نیست ارکستری متشکل از نوازنده های اروپا و اروپای شرقی تشکیل داده و برای افتتاح این ارکستر از “ریکاردو موتی” رهبر بزرگ ایتالیایی دعوت کرده اند که ارکستر را رهبری کند با این اوصاف می بینیم که برای مطرح شدن مسائل فرهنگی خود هزینه های هنگفت صرف می کنند؛ و یا هندوستان به عنوان کشوری در حال توسعه اخیرا ارکستری تشکیل داده و یک رهبر از روسیه دعوت کرده است که به طور جدی کار می کنند ؛ این درحالی است که در ایران استعداهای ارزشمندی داریم که می توان از آنها استفاده مفید کرد ولی با کمترین توجه از سوی متولیان هنر موسیقی مواجه هستند؛البته ناگفته نماند که تجربه اخیر من با ارکسترسمفونیک تهران بسیار خوب و شیرین بود.

باید گفت که ارکستر سمفونیک تهران قدمتی نزدیک به ۸۰ سال دارد و سرزمین ایران خیلی پیش از کشورهای اطراف و حتی در آسیا این ارکستر را تشکیل داده و توسط هنرمندان بزرگ در طول سالهای متمادی رشد کرده است اما تا زمانی که بودجه کافی در اختیار فرهنگ و هنر به خصوص موسیقی قرار نگیرد پیشرفت آن هم کند خواهد بود در نتیجه باید به این مسئله توجه شود که برای داشتن جامعه ای سالم باید هنر ارزنده داشته باشیم و برای رسیدن به این هدف بودجه کافی لازم است بنابراین با صرف هزینه های درست در حوزه موسیقی می توان به دستاوردهای ارزشمند دست یافت به شرط آنکه دولت توجه بیشتری به تخصیص بودجه داشته باشد.

*با توجه به اجرای اخیر خود با ارکستر سمفونیک تهران مشکل عمده این ارکستر را چه می دانید ؟

یکی از مسائل مهم که ارکستر سمفونیک با آن مواجه هست این است که نوازنده ها به لحاظ توانایی اجرایی در یک سطح نیستند و برخی از نوازنده ها در سطحی بالا تر وعده ای دیگر در سطح متوسط  هستند و این مسئله در نهایت در میزان بازدهی و حتی صدادهی ارکستر تاثیر گذار است بنابراین با تشکیل کارگاه های بازآموزی می توان سطح نوازنده ها را به استاندارد اجراهای جهانی نزدیک تر کرد، رسیدن به این هدف زمان می برد البته نوازنده هایی در ارکستر فعال هستند که سطح نوازندگی آنها در سطح استاندارد است وقتی تک تک نوازنده های ارکستر های بزرگ دنیا را ارزیابی کنیم متوجه می شویم که همه در یک سطح عالی قرار دارند و در این شرایط است که کیفیت کار بالا می رود در نتیجه یکی از مسائلی که حتما باید به آن توجه کرد و من در مدت زمانی که درایران  هستم روی آن کار خواهم کرد تلاش در جهت بالا بردن سطح اجرایی نوازنده ها است و تا آنجا که ممکن است سطح اعضای ارکستر را با هر تمرین بالاتر می برم تا در هر اجرا به نتیجه مطلوب تری نسبت به گذشته برسیم.

مسئله دیگر اینکه بعضی از سازها خیلی قدیمی هستند و این نارسایی در سازهای بادی و برنجی بیش از سایر سازها به گوش می رسد و صدادهی مطلوب ندارند بنابراین هراندازه که نوازنده خوب باشد صدای ایده آلی به گوش نمی رسد؛ البته در دوره مدیریت آقای صهبایی تعدادی ساز برای ارکستر خریداری شد ولی امیدوارم این روند ادامه داشته باشد چون این اتفاق در نهایت به کیفیت کار کمک خواهد کرد.

*برنامه برای آینده تان با ارکستر سمفونیک تهران چیست؟

دومین اجرا با ارکستر سمفونیک تهران را تیرماه برگزار می کنم همه قطعات این اجرا جدید هستند و قرار است سمفونی “شهرزاد” اثر ریمسکی کورساکف آهنگساز برجسته روسی را اجرا کنم.

*دلیل خاصی برای اجرای سمفونی “شهرزاد” داشتید؟

سوئیت سمفونی شهرزاد (اپوس ۳۵) به دلیل ترکیب پیچیده موتیف‌ها، ارکستراسیون آتشین و خلق تصاویر و فضاهای افسانه‌ای در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد این سمفونی در چهار موومان بر اساس داستان‌های هزار و یک‌شب ساخته شده است و رنگ و بوی شرقی در آن موج می‌زند و این ویژگی با استفاده از مواد و مصالح ناب موسیقایی و پرورش استادانه آنها میسر است، سمفونی شهرزاد چهار موومان با نام‌های “دریا و کشتی سندباد”، “شاهزاده قندهار”، “شاهزاده و ملکه جوان” و “جشن در بغداد” دارد.

* آقای روحانی آیا این احتمال وجود دارد که به عنوان رهبر دائم در ارکستر سمفونیک حضور داشته باشید؟

درخارج از ایران تعهداتی دارم و در درجه نخست باید تکلیف آنها را مشخص کنم ولی اگر شرایط ماندنم در ایران فراهم شود بعید نیست که به عنوان رهبر دائم در ارکسترسمفونیک تهران فعالیت کنم.

*ارکستر ملی یکی از ارکسترهای موفقی بود که به موازات ارکستر سمفونیک تهران فعالیت می کرد اما حدود یک سال است که فعالیت نمی کند نظرشما نسبت به این تعطیلی چیست ؟

از تعطیلی این ارکستر متاسف هستم و مسلما این تعطیلی به پیکره هنر موسیقی صدمه می زند چراکه ارکسترملی جایگاه خاصی در بین مخاطبان ایرانی داشت به ویژه اینکه ترکیب بسیار خوبی از سازهای موسیقی ایرانی و سازهای موسیقی غربی کنار هم چیده شده بود بنابراین وجود ارکستری از این دست لازم است ؛ بسیاری از موسیقی دان ها و هنرمندان دراین ارکستر فعال بودند آهنگ می نوشتند و نوازنده هایی هم می نواختند ولی با این تعطیلی عملا بخش عمده ای از موزیسین ها بی کار شدند به اعتقاد من جای خالی این ارکستر را هیچ چیز نمی تواند پر کند من آرزو می کنم ارکستر موسیقی ملی به رهبری آقای فرهاد فخرالدینی هرچه زودتر فعالیت خود را آغاز کند.