هوشنگ ابتهاج
اسفندماه زادروز شاعری است که شعر معروف «ایران، ای سرای امید» را سروده است؛ امیرهوشنگ ابتهاج متخلص به «ه.ا. سایه».
امیرهوشنگ ابتهاج شاعر معاصر متولد ششم اسفندماه سال ۱۳۰۶ در شهرستان رشت است. تحصیلات ابتدایی را در این شهر سپری کرد، سپس به تهران آمد و دوره دبیرستان را در پایتخت گذراند. او نخستین دفتر شعر خود را با نام «نخستین نغمه‌ها» در دوران تحصیلات دبیرستانی منتشر کرد و با انتشار کتاب «شبگیر» که حاصل سال‌های پرتب‌وتاب پیش از ۱۳۳۲ است، به شعر اجتماعی روی آورد.
تا کنون از این شاعر نام‌آور آثاری همچون «سهراب»، «زمین»، «چند برگ از یلدا»، «یادگار خون سرو»، «سیاه‌مشق» و مجموعه «آینه در آینه»؛ گزیده اشعار توسط محمدرضا شفیعی کدکنی منتشر شده است.
«حافظ به سعی سایه» نیز از آثار پژوهشی اوست که این تصحیح از دیوان حافظ از تصحیح‌های معروف است.
او در فاصله سال‌های ۵۶ – ۱۳۵۰ برنامه «گل‌های تازه» و «گلچین هفته» را که از رادیو ایران پخش می‌شد سرپرستی می‌کرد. تعدادی از شعرهای این شاعر توسط موسیقی‌دانان ایرانی نظیر محمدرضا شجریان، شهرام ناظری و حسین قوامی اجرا شده است. تصنیف خاطره‌انگیز «تو ای پری کجایی» و تصنیف «سپیده» (ایران ای سرای امید) از شعرهای سایه است.
کتاب «پیر پرنیان‌اندیش؛ در صحبت سایه» دربرگیرنده خاطره‌های سایه در دو جلد منتشر شده است. این کتاب گفت‌وگوی میلاد عظیمی و عاطفه طیه با هوشنگ ابتهاج است و در آن دوره‌های مختلف زندگی این شاعر و موسیقی‌پژوه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار چند دهه پیش در توصیف شعر ابتهاج جوان می‌گوید: «پس از حافظ بسیاری از شاعران سعی کردند مانند حافظ غزل‌سرایی کنند، اما به نظر من هیچ کس به اندازه ابتهاج نتوانست به این مقصود نزدیک شود.»
محمدرضا شفیعی کدکنی نیز اظهار می‌کند: «در میان دانه‌های درشت شعر قرن بیستم ایرانی یعنی اکنونیان، که زندگی‌شان دراز باد، سایه در جایگاهی ایستاده که دیگران چه بخواهند و چه نخواهند باید بدو برنگرند و اگر فروتنی ذاتی او اجازه می‌داد، حق داشت که به همگان – جز به یکی دو تن – فرو نگرد اما سایه هر کسی را در جایگاهی که دارد، می‌شناسد و می‌ستاید.»
***
تصنیف «سپیده» معروف به «ایران ای سرای امید» ساخته محمدرضا لطفی است که محمدرضا شجریان آن را خوانده است. این اثر با صدای شهرام ناظری و محمد معتمدی نیز اجرا شده است و در همه آن‌ها محمدرضا لطفی به عنوان آهنگساز و نوازنده حضور داشته است.
متن این تصنیف سروده هوشنگ ابتهاج:
ایران ای سرای امید
بر بامت سپیده دمید
بنگر کزین ره پرخون
خورشیدی خجسته رسید
.
اگر چه دل‌ها پرخون است
شکوه شادی افزون است
سپیده ما گلگون است، وای گلگون است
که دست دشمن در خون است
ای ایران غمت مرساد
جاویدان شکوه تو باد
.
راه ما، راه حق، راه بهروزی است
اتحاد، اتحاد، رمز پیروزی است
صلح و آزادی جاودانه در همه جهان خوش باد
یادگار خون عاشقان، ای بهار
ای بهار تازه جاودان در این چمن شکفته باد
دیدگاهتان را بنویسید