خشایار پارسا

موسیقی ایرانیان – رها معتمد: «همنوازان فاخته» اجرای تازه خود را بار دیگر، با نگاه به موسیقی دوره تیموریه به روی صحنه میبرند. «خشایار پارسا» سرپرست این گروه موسیقی اشاره میکند که بر این تلاشند که با آمیختن موسیقی مکتب منتظمیه و موسیقی دستگاهی ایرانی به امضای جدیدی در اجرای آثار خود دست یابند و در اجراهای این سبک در کنسرتهای اخیر خود با استقبال شایسته ای از سوی مخاطبان و اهالی موسیقی مواجه بوده که این امر می تواند نویدبخش پیشرفت و بسط و گسترش این سبک در آینده ای نه چندان دور در جامعه موسیقی باشد. شاید پرداختن به این سبک و اشاعه آن به عبارتی ادای دینی باشد به تلاشها و تحقیقات ارزنده محققین موسیقی که در طول سالهای زیادی صورت گرفته و باید به مرحله اجرا رسیده و به چارچوب صرفا تئوری محصور نگردد.

درباره جزئیات کنسرت پیش روی «همنوازان فاخته»، کنسرت پیشین و موارد دیگری از فعالیتهای این گروه با خشایار پارسا به گفتگو نشسته ایم که در ادامه میخوانید.

* درباره پروسه برگزاری کنسرت جدیدتان توضیح دهید و اینکه همکاری تان با مهدی کاردگر چگونه شکل گرفت.
– ما از یک سال قبل برای اجرای این کنسرت شروع به مطالعه و تمرین گروهی کردیم. البته من خودم این دغدغه را از چند سال قبل داشتم و اتودهای اولیه این کنسرت را از حدودا دو سال قبل شروع کردم اما کار جدی روی این ایده از یک سال قبل آغاز شد. برای این اجرا با چند خواننده تمرین کردیم اما متوجه شدیم به غیر از تکنیک و توانایی صدا، خواننده حتما باید درک ریتم و ملودی بالایی داشته باشد. مهدی کاردگر چون نوازنده بسیار خوب سنتور و تنبک هست این ویژگی را داشت. لازم به ذکر است که اولویت من با خوانندگان بومی بود چون اعتقاد دارم خواننده باید در تمرینهای گروه حضور مستمر داشته باشد. مهدی کاردگر چون مقیم شمال بود در تمرینهای گروه حضور مستمر داشت و به رشد کار تیمی گروه کمک میکرد.

* در کنسرت اخیر شما، شاهد پرداختن به موسیقی عصر تیموری مکتب منتظمیه بودیم، در ادامه نیز با همین روال و همین نگاه برنامه های آتی گروه را به جلو خواهید برد؟
-گروه همنوازان فاخته قصد دارد با پرداختن به شیوه های آهنگسازی موسیقی مکتب منتظمیه و ترکیب آن با موسیقی دستگاهی به یک امضای جدید در اجرا برسد. طبیعتا ما چون سالها موسیقی دستگاهی کار کردیم و شنیده ایم هیچ وقت نمیتوانیم مانند دوران تیموری آهنگسازی و نوازندگی کنیم اما میخواهیم از ایده های آن دوران که توسط محققین موسیقی به ما رسیده است استفاده کنیم. من این ایده ها را در زمان دانشجویی از استاد ساسان فاطمی و هومان اسعدی دریافت کرده ام و مقاله های این بزرگواران را مطالعه کرده ام سپس مقاله ها و ایده های استاد آرش محافظ مرا با این تفکر و این موسیقی آشنا نمود. در حال حاضر ما سعی داریم با برداشت های خودمان و نگاهی امروزی از تکنیکهای موسیقی مکتب منتظمیه استفاده نماییم.

*از نکات جالب توجه کنسرتی که برگزار کردید، می توان به ارائه برگه های نظر سنجی به مخاطبین اشاره کرد، در این زمینه توضیح بدهید که جریان چه بود؟
-در این کنسرت چون ما یک موسیقی کاملا متفاوت برای مخاطبین خود اجرا میکردیم میخواستیم با نظر و نگاه آنها در مورد این موسیقی آشنا شویم و از ایده های مخاطبینمان در راستای بهتر شدن اجراهای بعدی استفاده کنیم چون در ایران فرهنگ نقد پایین است و خیلی از این بزگواران نمیتوانند رو در رو حرف خود را بزنند، ما داخل بروشورها برگه های نظر سنجی قرار دادیم همچنین جعبه هایی بهمراه قلم بیرون سالن وجود داشت تا هر کس هر چه در مورد کار دوست دارد بنویسد. اگر دوست داشت با نام یا بی نام…و نتایج خوبی هم گرفتیم.

*نمونه ای از نظرهای مخاطبان در نظر سنجی ای که اشاره کردید را لطفا مثال بزنید. نظرهایی که می توان گفت در بهبود فعالیتهای شما موثر بوده یا در آنها به نکاتی اشاره شده که شاید از نظر شما دور مانده بود.
-ما نقدهای کارشناسانه خیلی کم دریافت کردیم اما خوشحال بودیم که اکثر مخاطبین با کار ارتباط بر قرار کردند و نکته جالب اشاره اکثر مخاطبین به غیر قابل پیشبینی بودن برنامه بود، اکثر مخاطبین بیان کرده بودند در اجرای موسیقی دستگاهی قسمتهای مختلف اجرا قابل پیش بینی است اما در این اجرا اینطور نبود. نظرهایی هم در مورد تکنوازی ها و سازبندی دریافت نمودیم که برایمان جالب بود و نکات قابل تاملی داشتند.

گروه همنوازان فاخته

* امروزه شاهد کنسرت ها و آلبوم های بسیاری از آهنگسازان جوان با عنوان آثاری متفاوت یا در واقع آثاری متحول شده (ابداع و نوآوری در زمینه موسیقی سنتی) هستیم، دیدگاه و تفکر شما در این زمینه چیست؟
-طبیعتا هر هنرمندی سعی دارد با خلاقیت اثری متفاوت ارائه نماید حالا این خلاقیت میتواند در همان فضا و قالب موجود در موسیقی کشور باشد یا اینکه یک فضا و قالب جدید ایجاد کرد…من فکر میکنم موسیقی ما در سی سال گذشته تغییرات زیادی کرده است و تجربیات زیادی بر روی آن انجام شده اما تعداد کمی از این تجربه ها ماندگار شده است. در اینباره باید گفت زمان بهترین داور است. کارها و تجربه های جدیدی که پیرو و مخاطبی پیدا نمیکنند خود به خود حذف میشوند ولی فکر میکنم این یک حرکت جهانی شده که همه تلاش میکنند کاری نو انجام بدهند. نو آوری میتواند در همان کارهای کلاسیک دوره قاجار هم باشد اما نسل جدید بیشتر دوست دارند کل فضا را از نظر ریتم و ملودی عوض بکنند… من اعتقاد دارم برای نو آوری باید دانش کافی و مهارت کافی در اجرا داشت. ما اول باید دانشمان بالا برود و بعد یک ایدئولوژی کامل داشته باشیم تا بتوانیم حرف نو بزنیم. خیلی از نوآوری های امروزی بخاطر فرار از یادگیری موسیقی کلاسیک ایران است چون جوان امروزی تحمل تلمذ ده- پانزده ساله ردیف را ندارد و بعد از چند سال نوازندگی میگوید من نو آوری کردم!!!

* آیا می شود این گونه تعبیر کرد که موسیقی اصیل ایرانی برای اینکه حرف تازه ای داشته باشد ناگزیر به تغییر است و اینکه مخاطب آثار ایرانی دچار ریزش شده است؟
– در اینباره ابهامات زیادی وجود دارد اول از همه یادمان باشد هنر جدی همه جای دنیا مخاطبین خاص دارد. شما نمیتوانید توقع داشته باشید مخاطبین کنسرت موسیقی کلاسیک به اندازه موسیقی مردم پسند باشد. اما واقعیت این است که ما سالهاست با شعارهایی از قبیل موسیقی عارفانه، موسیقی اهل دل و… خودمان را شاید فریب میدهیم و از کار جدی و مطالعه بر روی موسیقی کشورمان دور شده ایم. این موسیقی رشد لازم و کامل را نکرده است و این موضوع فقط بخاطر نداشتن نو آوری نیست ما همان داشته هایمان را هم ضعیف و بد اجرا میکنیم… البته این روند ضعیف شدن موسیقی ایران بخاطر مدیریت اشتباه در کشور هم هست.در شرایط فعلی برگزاری کنسرت بسیار کار سختی است و هر لحظه باید منتظر یک اتفاق مثل لغو کنسرتی که خود مسؤلین مجوزش را صادر کرده اند باشیم. هزینه های سنگین اماکن و پلیس امنیت و هزینه سنگین سالنهای کنسرت باعث شده است موسیقی جدی که درآمد کمتری هم دارد و یارانه ای هم از دولت نمیگیرد خاموش شود. تلویزیون هم که چیزی از موسیقی ایرانی را نشان نمیدهد. اکثر مواقع آثاری را هم که بصورت صوتی پخش میکنند اثار مبتذلی است. ظاهرا یک سیاستی در کشور وجود دارد که هر نگاه جدی را حداقل در هنر موسیقی ترجیح میدهند خاموش کنند. پس این موضوع که مخاطبین این موسیقی کم شده اند فقط بخاطر کم کاری هنرمندان نیست.

*از دیگر دوره های موسیقی قدمایی که بجز موسیقی دوران منتظمیه در نظر دارید یا مایل هستید به آن بپردازید کدامند؟
-موسیقی قدیم ما تنوع بسیاری داشته است. بخاطر تاریخ و جغرافیای این کشور اما متاسفانه بر روی آثار باقی مانده مانند رساله های موسیقایی بسیار کم کار شده است. در چند سال اخیر برخی از موزیکولوگها تحقیقاتی انجام داده اند اما هنوز بسیار جای کار هست و این موضوع نیازمند حمایت دولت و قرار دادن بودجه برای پژوهش است. ما به عنوان اجرا کننده و خالق آثار هنری با مطالعه تحقیق های محققین موسیقی میتوانیم آثار دوره های مختلف هنری کشورمان را احیا نماییم.

*آیا مخاطبان شما در کنسرت اجرا شده همگی خاص بوده اند یا از مخاطبان عام هم استقبال دیدید؟
-گروه همنوازان فاخته در تنکابن مخاطبین خودش را دارد. از اهالی موسیقی تا شنوندگان موسیقی ایرانی. ما در این سالها با اجرای انواع کنسرتهای موسیقی )پژوهشی، آموزشی، بزرگداشت، …) جهت شناخت موسیقی ایران به تدریج مخاطبینی را به دست آوردیم که از هر قشر و سنی هستند.

گروه موسیقی «همنوازان فاخته»

*همانطور که میدانیم این سبک برای مخاطب عام ممکن است سنگین باشد و این گروه خیلی نتواند با آن ارتباط برقرار کند. به نظر شما چه راهکارهایی وجود دارد که بتوان ذائقه مخاطبان را در محدوده ای عامتر هم تغییر داد و متوجه آثار وطنی و کلاسیک کشور خود کرد؟
-بخشی از این موضوع مربوط به هنرمندان میشود که با شناخت و مطالعه و ارائه کارهای خلاقانه انجام بدهند. اما بخش بسیار بزرگی به مدیران کشور بر میگردد. من برایتان مثالی میزنم. سالها قبل شهردار پاریس وقتی هر گروه موسیقی کلاسیک یا تاتر برای اجرا به پاریس میرفت در سالنهای بسیار گران پاریس از آن گروه میخواست یک شب در پارک یا یک کلیسا بصورت رایگان برای مردم اجرا نمایند و هزینه اجرا را شهرداری متقبل میکرد، برای همین مردم پاریس با انواع هنرها و سبکهای جدی موسیقی و تاتر آشنا شدند و در حال حاضر ارتباط بسیار خوبی با هنر جدی دارند. برای هنر جدی دولت باید یارانه پرداخت کند چون موسیقی مردم پسند هزینه خود را از اجرا در میاورد. همه جای دنیا دولتها از هنر جدی حمایت میکنند، در کشور خودمان هم هر وقت مدیران کشور از هنر جدی حمایت کردند این هنر گسترده شده است. مانند دوران ساسانی یا دوران قاجار یا دوران تیموری و…

* درباره کنسرت یا اثر بعدی تان صحبت کنید، در چه مرحله ای است؟ اعضای گروه ثابتند یا تغییراتی انجام داده اید؟
-ما قصد داریم این کنسرت را در چند شهر دیگر اجرا کنیم و نهایتا بعد از اصلاحاتی که در هر اجرا انجام میدهیم وقتی احساس کردیم کار کاملا ویرایش شده است بصورت آلبوم کار را منتشر کنیم. البته در کنار این کار چون هر سال گروه همنوازان فاخته برای یاد بود یکی از بزرگان موسیقی ایران کنسرتی را برگزار مینماید مشغول تمرین بر روی آثار استاد خالقی هستیم تا بزرگداشتی را برای ایشان برگزار نماییم البته با ذهنیت و تفکر همنوازان فاخته قطعات آماده اجرا میشوند. خواننده این کار محبعلی بخشی است و اعضای گروه هم که ثابتند