کیهان کلهر
حالا مدتی است که از لغو کنسرت کیهان کلهر در ایران می‌گذرد. او قرار بود به همراه گروه «بروکلین رایدر» در ایران به اجرای برنامه بپردازد که مجوز اجرای او بی‌آنکه دلیل مشخصی برایش عنوان شود، لغو شد. کلهر در همین خصوص اعلام کرد که دیگر در ایران کنسرت نمی‌دهد؛ البته این آهنگساز و نوازنده‌ی برجسته همواره در طول فعالیت‌های موسیقایی‌اش در خارج از ایران فعال‌تر بوده و حالا در ادامه‌ی آن تور کنسرت‌هایش در اروپا در حال انجام است. نیویورک تایمز، چندی قبل گزارشی کامل از فعالیت‌های او با نگاه به آلبوم «شهر خاموش» منتشر و از او به عنوان سفیر فرهنگی یاد کرده است. در ادامه گزارش «نیویورک تایمز» درباره‌ی این چهره‌ی جهانی موسیقی را می‌خوانید:
***
«شهر خاموش» شما را «هیپنوتیز» می‌کند، این شاید تعریفی کامل از موسیقی این اثر باشد. «کیهان کلهر» این اثر را برای بزرگداشت قربانیان حلبچه خلق کرده؛ دهکده‌ای که در دوران جنگ ایران و عراق، به دستور «صدام حسین» مورد حملات شیمیایی قرار گرفت و کشته و مجروحان بسیاری داشت. «کلهر» در این اثر با ترکیبی از سازهایی که کمانچه، اساسی‌ترین نقش را در آن ایفا می‌کند و ملودی‌هایی برگرفته از موسیقی کردی، موسیقی‌ای به احترام قربانیان ساخته است.
«شهر خاموش» به عنوان یکی از آخرین تجربه‌های کلهر به همراه یک گروه موزیسین جوان -بروکلین رایدر- با زمزمه‌های یک ساز ایرانی شروع می‌شود و به شکل عجیبی می‌تواند با موسیقی، گرد و غبارِ ویرانه‌ترین مکان‌ها را هم به حرکت در آورد. ملودی کردی برای بازسازی یک روستای نابود شده آغاز می‌شود و شما را غرق در موسیقی می‌کند.
«کیهان کلهر» ۵۰ ساله در تهران در یک خانواده کُرد به دنیا آمده و «کمانچه» می‌نوازد؛ سازی که نواختن آن را از ۷ سالگی یاد گرفته و از همان نوجوانی فعالیت رسمی‌اش در موسیقی را شروع کرده است. او چند سال بعد از انقلاب (زمانی که دانشگاه‌ها برای سال‌ها بسته مانده بود) از ایران مهاجرت کرد و در بسیاری از کشورهای غربی از جمله کانادا زندگی کرد. در دانشگاه کارلتون اتاوا رشته موسیقی را ادامه داد. او البته خودش تأکید می‌کند که ترک وطن دلایل سیاسی نداشت و تنها انگیزه‌اش از مهاجرت، ادامه‌ی تحصیل در رشته موسیقی بود.
کلهر اعضای «بروکلین رایدر» را برای اولین بار سال ۲۰۰۰ در «تنگلوود» ملاقات کرد. جایی که آنها خود را برای پروژه «جاده ابریشم» آماده می‌کردند. «کالین جاکوبسن»، «جاناتان جندلزمن» و «نیوکولاس کردز» -نوازندگان ویلن- و «اریک جاکوبسن» -نوازنده‌ی ویلنسل- کوارتت «بروکلین رایدر» را تشکیل می‌دهند. «شهر خاموش» حاصل ۸ سال آزمون و خطا و تجربه است. نیکولاس کردز در این باره می‌گوید: «تجربه‌ی ما از همان ابتدا که با او [کلهر] آشنا شدیم، تجربه‌ی لذت بخشی بود؛ لذتی که با نزدیک شدن به دنیای او چند برابر شد، اما باید اعتراف کنم که در ابتدا حتی در خواب هم نمی‌دیدیم که بتوانیم یک کار مشترک با هم داشته باشیم.»
آغاز «شهر خاموش» بداهه‌نوازی است. مهارتی بدون‌نقص در موسیقی سنتی و کلاسیک ایرانی که بر اساس مجموعه‌ای از ملودی‌ها و نقوش شناخته شده که در موسیقی ایران با عنوان «ردیف» شناخته می‌شود، شکل گرفته است.
«کالین جاکوبسن» و «نیکولاس کردز» در سال ۲۰۰۴ برای تکمیل آموزه‌های موسیقی‌شان به ایران سفر می‌کنند. کردز در مورد موسیقی «شهر خاموش» می‌گوید: «بداهه‌نوازی حس تکمیل شدن دوستی ما را به من می‌دهد.» مردان بروکلین رایدر در این پروسه باید با گام‌های مرسوم در موسیقی خاورمیانه هم آشنا می‌شدند.
«کیهان کلهر» البته سابقه زیادی در همکاری‌های میان‌فرهنگی دارد؛ از تجربه‌های موفق او می‌توان به همکاری با گروه موسیقی «غزل» با همراهی یک هنرمند هندی به نام «شجاعت حسین‌خان» اشاره کرد. سی‌تار و کمانچه ترکیب خوبی است و «کلهر» عقیده دارد که این موفقیت به دلیل خویشاوندی دو فرهنگ و ارتباط‌های تاریخی بی‌شمار میان آنهاست. او همچنین با «ارکستر فیلارمونیک نیویورک» در «فستیوال موتسارت» در سالن «کارنِگی‌هال» حضور داشت. با این حال می‌گوید به خاطر بروکراسی شدید در برگزاری کنسرت در ایران، اجراهای زیادی در کشورش ندارد.
«کیهان کلهر» از تکنیک پیتزیکاتو [نواختن سیم‌های سازهای زهی با انگشت] -روشی به غیر از اجرای سنتی کمانچه- استفاده می‌کند و اصرار دارد با این کار به درک عمیقی از موسیقی می‌رسد. او می‌گوید: «این روزها ترکیب‌های عجیبی در موسیقی می‌بینیم که با عنوان موسیقی تلفیقی شناخته می‌شوند. اما واضح است که اجراکنندگان آنها هیچ درک درستی از فرهنگ‌های مقابل یکدیگر ندارند. فکر می‌کنم برخی تهیه‌کنندگان تنها چهار نفر از چهار فرهنگ متفاوت را کنار هم می‌گذارند و از آنها انتظار درخشش دارند. این نمی‌تواند رویکرد اصلی من باشد.»
او یک موزیسین ایرانی است که اغلب، مخاطبان غربی داشته؛ اما به عنوان یک موزیسین از خاورمیانه، همواره مورد پرسش‌هایی قرار می‌گیرد که برایش جالب نیست. برای همین می‌گوید که یک انسان فرهنگی است، نه یک سیاست‌مدار. او با خنده می‌گوید: «یک کنسرت برگزار می‌کنیم، اما از ما در مورد دولت، رئیس‌جمهور و غیره سوال می‌کنند! ما دوست نداریم هر چیزی را به موسیقی ربط بدهند. وقتی ما می‌گوییم آریا یا پرشیا (نامی که بعد از سال ۱۹۳۵ به ایران تغییر پیدا کرد)، منظورمان مرزهای امروز ایرانی‌ها نیست.»
او با غرور و خوشحالی از موزیسین‌هایی چون محمدرضا شجریان و حسین علیزاده به عنوان نوآوران موسیقی ایران یاد می‌کند؛ اما قطعه‌هایی که کیهان کلهر در «شهر خاموش» ساخته، توسط نوازندگانی چون کالین جاکوبسن (ویلن)، جفری بیچر (گیتار بیس) و مارک ساتور (پرکاشن) نواخته شده است.
این آلبوم با قطعه «طُرقه» آغاز می‌شود که از یک داستان افسانه‌ای وام گرفته شده است. قصه‌ای که در آن پرنده‌ای تلاش دارد به خورشید پرواز کند. این داستان را آقای کایل و جاکوبسن در سفری که به ایران داشتند، شنیدند. این ملودی با یک زمزمه‌ی آرام شروع و با جنون و شیدایی تمام می‌شود.
«پرواز» با ویژگی‌ها و مهارت‌های کیهان کلهر همراه است، بازی چهار ساز زهی از دو فرهنگ متفاوت و برای همین این قطعه با شور و حال عجیبی همراه است. این آلبوم با قطعه‌ی «معشوق، اجازه نده که دلسرد شوم» به پایان می‌رسد. قطعه‌ای که با الهام از یکی اشعار رومی (مولانا) ساخته شده و قصه‌ای عاشقانه و غم‌انگیز را روایت می‌کند. یک ترکیب خاطره‌انگیز از موسیقی درباری قرون وسطی ایتالیا که از فیلتر موسیقی خاورمیانه گذر کرده است.
دیدگاهتان را بنویسید