موسیقی ایرانیان – بیتا یاری: انتشار آلبوم “لحظه ناب” در دی ماه سال گذشته که نوع آهنگسازی، پرداخت آلبوم وهمراهی صدای خواننده جوان وخوش آتیه حسین‌رضا اسدی، باعث تمایز و توجه بیشتری بدان شد وازهمان ابتدا نیز گمان می رفت در نظر اهالی موسیقی اصیل ایرانی جلوه گر شود که خوشبختانه حضور این آلبوم در یکی از ۵ اثر برگزیده جشن خانه موسیقی نشان داد که می توان به آثار قوی و پخته ی اینچنینی امیدوار شد. آنهم در روزهاییکه همه از آن به زمانه رکود ملودی پردازی و زوال اساتید موسیقی یاد می کنند. مجید درخشانی آهنگساز این آلبوم کسی که این روزها بیشتر با جوانان اورا بر روی سن می بینیم ، تنها چهره و نام در موسیقی امروز است که از کارکردن با جوانها واهمه ای ندارد و درسال چندین آلبوم با خوانندگان تازه کار ارائه می دهد. با او در خصوص این آلبوم و کارکردن با نسل جوان موسیقی صحبت کرده ایم. نسل جوانی که آهنگسازان کهنه کار رغبتی به کارکردن با آنها نشان نمی دهند! در خلال گفتگو به آلبوم لحظه ناب پرداخته ایم چراکه آهنگساز”درخیال” خواننده جدیدی را به جامعه معرفی نموده است که به گفته درخشانی خواننده هوشمندی است که زیادبه دراوج خواندن و یا به تعبیری جیغ زدن رغبتی ندارد!
- پیش از هر صحبتی باید بگویم بعد از آلبوم ” درخیال ” که با استاد شجریان کار کرده‌اید از این آلبوم خیلی لذت بردم گذشته از اینکه در دودستگاه ماهور و همایون است که می‌پسندم وضمناآهنگسازی دلچسبی دارد که بیشتر به دوره چاووش نزدیک شده. لطفا بفرمایید چطور شد که این آلبوم را ساختید و یا به ذهنتان رسید؟
من فرقی با کارهای قبل در این آلبوم احساس نمی‌کنم و برایم همه کارها یکسان است. همینکه شما این اثر را متفاوت می‌بینید برایم جالب است و این آلبوم هم در روند طبیعی کارهایی بوده که می‌سازم. در این سالها به دو شکل آهنگسازی کرده‌امیا برای ارکستر ایرانی مثلا گروه خورشید و یا گروههایی که در حین ضبط داشته‌ام و یا با ارکستر بزرگ با سازهای کلاسیک.
- برای شما آهنگساز این دو چه تفاوتی دارند؟
وقتی امکانات ارکستر هستنوع آهنگسازی عوض می‌شود.آلبوم لحظه ناب آهنگسازی با ارکستر ایرانی است و تفاوتیهایی دارد با زمانیکه کار برای ارکستر زهی یا کلاسیک و یا مختلط با سازهای ایرانی می‌نویسم. نوع تنظیم متفاوت است و رنگ‌آمیزی فرق می‌کند ولی عموما این همان روند از کارهای دوره چاووش است و در ادامه آن روند و دلیل اینکه به دوره چاووش نزدیک شده کوک بخش همایون آلبوم است که کمی نزدیک است. من همیشه متاثر از چاووش بوده‌ام. در آلبوم دیگرم “فصل باران” نیزهینگونه است.
- اما آنها به این روشنی تاثیر چاووش را نشان نمی‌دهند حتی در کارهاییکه برای استاد شجریان ساخته‌اید این هوا و حس و حال نیست!
برای اینکه برای گروه شهناز قطعه می‌نویسم که درآن سازها متفاوت است و کلا رنگ اثر متفاوت می‌شود.اما هنگامیکه برای آنسامبل ایرانی می‌نویسم مسیر اصلی فکرم براساس چاوش است و هنوز هم همین است.
- براساس ساز آهنگسازی می‌کنید و یا چیز دیگری؟
نه، وقتی موسیقی را می‌سازم اصلا به ساز فکر نمی‌کنم برای تمام کارهاییکهنوشته‌ام تم اولیه چیزی بوده که در لحظه خاصی به ذهنم رسیده حالا یا شعر را نگاه کردم و شعر به من الهام داده یا اینکه ملودی به ذهنم رسیده و رویش کار کرده و آن را پرورانده‌ام.
در این آلبوم اگر بخواهم تفاوتی بین این اثر با سایر کارها قایل شوم فقط می‌توانم بگویم تصنیف بخش اول همایون را دو سه سال پیش ساخته بودم و قرار بود با ارکستر اجرا شود که در اینجا از آن استفاده کردم. قطعات دیگر مثل چهارمضراب شوشتری، تصنیف زندگی قبلا یک طراحی از آن داشتم.
- تصنیف سرود باران را قبلا ساخته بودید؟
بله.
- با شاعر هم آشنا بودید؟
نه در کتاب شاعران معاصر غزلش را دیدم و بعدها توسط آقای اسدی آشنایی پیدا کردم. من از اشعار معاصر غزل و نه فقط شعر نو را انتخاب می‌کنم برای برخی مواقع خاص که دل جور دیگریست.
تصنیف را دوسال پیش ساختم داشتم برای گروه ایرانی تنظیم می‌کردم قبلا می‌خواستم برای ارکستر بزرگ بنویسم و طراحی کرده بودم. تصنیف زندگی را برایش از ده- دوازده سال پیش طرح و ذهنیتی داشتم و برای اقای اسدی به همراه چهارمضراب طراحی کردم. در این آلبوم تنها یک قطعه هست که آنرا ۱۷-۱۸ سال پیش ساخته‌ام. قطعه‌ای که حالت پیش درآمد ضربی دارد بینابین آوازها با پیش درآمد ارکستر است و نامش در روی جلد نیامده. آن را هم چون داشتم استفاده کردم که قبلا در آلمان ساخته بودم. بطور کلی تلفیقی است از دوره‌های مختلف و تنها چیزیکه برای من تفاوت داشت این بود که آن را برای اقای اسدی تنظیم می‌کردم، مثلا یکروز از خواب بیدارشدم و گفتم یک چهارمضراب کم دارد و باید برایش بسازم که ظرف نیم ساعت جمع و جور شدبه خاطر موج مثبتی که آقای اسدی به من می‌داد کمکم می‌کرد.
- کل کار را برای آقای اسدی نوشتید؟
همایونها را برای آقای اسدی تنظیم کردم،تم‌ها را داشتم ولی رویشان کار کردم و چهارمضرابها را انحصاری برای ایشان نوشتم.
- چه شد با آقای اسدی به عنوان خواننده جوان و تازه کار همکاری کردید؟
از سالها پیش می‌شناختمش. تقریبا ۴سال پیش با گروه خورشید بخش ماهور این آلبوم را درکنسرتی باهم در وزارت کشور اجرا کردیم که آشنایی خوبی پیش آمد. ایشان از وکلای جوان کشور ما هستند و از شاگردان کلاس آواز استاد شجریان که از آنجا می شناختمشان. بخش ماهور را ضبط کردیم و ایشان در فکر ارائه یک آلبوم بودند و با من صحبت کردند که گفتم بخش ماهور هست که قبلا خوانده‌اند.
- شرط کار شما با خوانندگان جوان چیست؟
خواننده‌های خوبی باشند.
- خواننده خوب کیست؟
خواننده‌ای که در استودیو بتواند صحیح بخواند و افت نداشته باشد. بزرگترین مشکل امروز ما با خوانندگان اینست که وقتی در استودیو می‌آیند یکدفعه قفل میکنند. مثلا ۲۰ تا ۵۰ درصد افت میکنند و فالش می‌خوانند. متاسفانه امکانات الکترونیک مدرن اضافه شده است که می‌تواند صداهای آنها را بعد از ضبط کوک کرده، تمیز و تیون کند. و همین باعث تنبل شدن خوانندگان شده است چرا به راحتی در استودیو خارج می‌خوانند و بعد به گفته بچه ها (که طنز زیبایی دارد ) با فتوشاپ درستش میکنند. که این امر خواننده‌ها را خراب کرده است. خواننده‌های جوانی را به استودیو بردم که نتوانستند بخوانند.
- اگر جوانی به شما مراجعه کند می‌پذیرید یا قبلا باید با خواننده آشنایی پیدا کنید تا با او کار کنید؟
جوانان زیادی به من مراجعه میکنند و آنهایی را که توانایی دارند در خانه برایشان ساز می‌زنم تا بخوانند که متوجه شوم می‌توانیم همکاری کنیم یا خیر. بعضی‌هاخیلی جوان هستند و خوبند. مثلا با خواننده خیلی جوان ۲۳ ساله آشناشدم، آقای جهانی دامغانی، که بسیار خوب می‌خواند از او پرسیدم کاری تا امروز ضبط نکرده‌اید گفت مایل نبودم هرجایی بروم یا کاری را به طور عادی قبول کنم. و این نکته مثبتی برای خواننده جوان که هرجایی را برای خواندن قبول نکرده است.
- خب پس در کارهای آینده تان بازهم صدای جدید هم ارائه می‌دهید؟
بله صدای آقای جهانی جدید است. صدای اقای اسدی را هم دوست دارم چراکه صدای خودشان است و یکی از نکات مثبت او صداقت صدایش است. او صدای خودش را دارد.
- می دانید که معضل امروز ما نبود آهنگساز است و اغلب جوانان چاره ای ندارند جز اینکه به اساتید و آهنگسازان شناخته شده مراجعه کنند؟
بله آهنگ خوب کم است و قبول دارم نبود آهنگساز معضل است. اما در مراجعه جوانان اغلب آنان را پاسخ مثبت می‌دهم و چندین آلبوم دارم که با نسل جدید کار کرده‌ام.
- جوانانی که به اساتید مراجعه میکنند با رقمهای چند ده میلیونی برای آهنگسازی مواجه می‌شوند هم برای ضبط هم برای آهنگسازی؟برای پوشش هزینه چه باید کنند؟
جوانان باید این هزینه را بپردازند و یا باید اسپانسر پیدا کنند.
- خواننده جوان که نمی‌تواند جوابگوی چنین هزینه‌ای باشد؟
خودشان که نه، معمولا اینگونه است که خودشان تمتع مالی دارند و هزینه میکنند چرابعدا بهره آنرا می‌برند.
- فکر نمی‌کنید این گونه رفتارها آفت موسیقی است؟
نه، الان یک فیلم بخواهد ساخته شود بدون هزینه که نمی شود؛ آهنگسازی نیز بدون هزینه نیست. خواننده جوان میخواهد کاری ضبط کند؛ باید هزینه نماید و بهره اصلی را خواننده جوان می‌برد.
- خواننده‌های جوان پولی ندارند و اساتید هم نمی‌توانند کار رایگان بدهند و حمایت نمی‌کنند!
اساتید نمی‌توانند رایگان کارکنند برای اینکه خودشان هم باید حمایت شوند. برای تهیه یک آلبوم باید حسابی وقت بگذارند. آنوقت زندگیشان را از کجا تامین کنند؟ اگر کسی تقاضای غیرعادی داشته باشد باید کوتاه بیاید. در همکاری با اقای اسدی نصف هزینه‌ای را که معمولا می‌گرفتم از او گرفتم و به او گفتم که خودش و شخصیتش را دوست دارم اما ایشان در طول کار بیشتر از آن مبلغ را پرداختند و گفتند این کار اسپانسر دارد، وبیشتر از آنچیزی که خواستم را پرداختند.اما درکار “بودن وسرودن” چندین سال پیش ده میلیون خرج کردم و مخارجش را خودم تقبل نمودم که هنوز دو سه میلیون فروش کرده است. بنابراین درست است که کیسه ای برای این کار ندوخته‌ایم اما راضی به ضرر نیستم. چراکه به اندازه کافی از نظر زمان برای آهنگسازی گذاشته‌ایم پس حتی اگر هزینه‌هاسر به سر هم شود راضی هستیم تا کار برود و به گوش مردم برسد.
- اسم مجید درخشانی برای اسپانسرها جذاب است چرا شما برای کارها اسپانسر پیدا نمی‌کنید؟
اصلا دوست ندارم دنبال اسپانسرها بروم چرا که کارهای زیادی دارم که باید ضبط شود برای سازهای ایرانی مثل تار و ارکستر که تنها از این مجموعه نی و ارکستر درآمد.
- چه کیفیتی را در کارهایتان مدنظر قرار می دهید؟ مخاطب عام بپسندد یا مخاطب خاص یا اساتید موسیقی؟
نظر اساتید اصلا برایم مهم نیست! ممکن است هر استادموسیقی یک نظری برای خودش داشته باشد اما اساتیدی مثل استاد لطفی و علیزاده اگر نظر بدهند برایم خیلی مثبت استو از آن استفاده می‌کنم اما هر نظری از اساتیدچون امروز اساتید به هر عنوانی زیاد هستند اصلا نظراتشان برایم مهم نیست.
- فکر نمی‌کنید مخاطب نقشی در آهنگسازی باید داشته باشد؟
اما از نظر مخاطبعام یا خاص، باید بگویم هر کسی دوست دارد مخاطب عام داشته باشد اما نه به هر قیمتی. یعنی می‌پسندمشنونده‌های من جز خواص نباشند چون راه پیداکردن به دل مردم سعادت بزرگی است اما به هر قیمتی نه! الان گوش مردم ایران خیلی به مبتذل عادت کرده واز نظر فرهنگ شنیداری سطح مردم خیلی پایین آمده. برای اینکه رسانه‌های جمعی آنگونه که باید گوش مردم را تربیت نکرده‌اند تا موسیقی خوب به خوردشان بدهند که سطح سلیقه شان بالا برود.اگر بخواهم برای عام آهنگ بسازم باید بازاری بسازم ویا تلفیقی با موسیقی پاپ ایرانی درست کنیم که مردم در لحظه بپسندند و بعد فراموشش کنند. ما بدان چیزیکه اعتقاد داریم کار می‌کنیمو سعی‌مان اینست که سطح فرهنگ شنیداری مردم را بالا ببریم. حالا اگر مخاطب خاص شد یا عام شد به مروز زمان جای خودشان را پیدا میکنند. اعتقاد دارم کارهاییکه در وهله اول اگر کمی سنگین است و مخاطب ندارد به مرور جای خود را باز می‌کند و می‌ماند. آلبوم “فصل باران” را دیدم که فروشش به مرور زمان بالا رفت اما ابتدا فروش نمی‌رفت. یا کاری مثل “بودن وسرودن” که به مرور اینها جا باز می کنند! شنونده عام بدان مفهوم پیدا نمی‌کنند اما مدام شنوندگانش بیشتر می‌شود. فعلا متاسفانه شنوندگان ما خاص شده‌اند برای اینکه ما هیچ راهی برای رساندن کارهایمان به دست مردم نداریم و از طریق شرکتها و فروش سی‌دی است که وضع پخش خیلی خراب است و شرکتهای پخشی، موسیقی را که مردم بیشترمی‌خرند کار میکنند. از آن طرف هم مردم توانایی خرید ندارند.سی دی خیلی گران است و دارد به یک کالای لوکس تبدیل می‌شود. به همین دلیل مردم آنرا کپی میکنند، راحت‌تر است و حق هم دارند. البته من خوشحال میشوم اثرم را کپی یا دانلود کنند.
- پس موافق دانلود آثارتان هستید؟
بله. الان هم خیلی از کارهایم از روی اینترنت دانلود می‌شود! برای اینکه کسیکه اثری را میخواهد گوش کند باید در اختیارش باشد نمی‌توانیم به او بگوییم که برای شنیدنش اینقدر پول بدهید. چون اثر برای شرکت تهیه کننده است و آن شرکت سودش را کرده است و حالا کسانی بیایند و استفاده کنند چه ایرادی دارد. ما اگر هدفمان اینست که سطح مردم ازدرک موسیقی بالا رود پس باید از حق خودمان بگذریم. فرقی هم به حالمان نمی‌کند چند تا تراک موسیقی را بفروشیم یا نه. به علت اینکه شرایط بازار آنقدر خراب است که اگر برای کاری که تنها۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان هزینه ضبط اثر شود همین مقدار را هم بر نمی‌گرداند بنابراین نباید برایش کیسه‌ای دوخت! از طریق کنسرت و تدریس باید جبران کرد.
- برای اینکه آهنگسازی یکنواخت نشود چه تمهیداتی بکار می‌برید؟
برایم زیاد پیش آمده که تمی را در اجرایی کار کرده‌اماما جواب نداده و در اجرای دیگر طور دیگری از آن استفاده کرده‌ام و جواب داده. بعضی وقتها خواننده‌ایآلبومی را می‌خواند اما خوب از کار در نمی‌آید.
- انتخاب اشعار چگونه بوده؟
تصانیف را من و آواز را ایشان خود انتخاب کرده است.
- پس انتخاب شعر اخوان “بیا ای خسته خاطر دوست” سلیقه ایشان است؟
بله.به نظرم بسیار خوش سلیقه است وقتی انتخاب کرد و کار کرد، پسندیدم. اسدی تحریر زیادی نمی‌دهد وتحریرش به اندازه و بسیار خوش‌آیند است. البته تصنیف ماهور” بیایید تا جمله مستان شویم” را ضبط کرده بودیم و چون نمی‌خواستیم دوباره هزینه ضبط کنیم برای صدای ایشان کمی بالا بود و در حین خواندنهم اذیت شد.وگرنه اگر جای صدای او بود خیلی راحت می خواند . قرار شد با ارکستر بزرگ درکوک و جای صدای ایشان به صورت یک تک تراک ضبط کنیم به شکل دیگر اجرا کنیم تا صدای ایشان آزاد باشد.
- از این اثر راضی هستید؟
من این اثر را واقعا دوست دارم با اینکه جای صدای آقای اسدی نبود اما توانسته خوباز عهده‌اش بر بیاد.
- لحظه ناب را به صورت کنسرت برگزار نمی‌کنید؟
چرا قرار است بعد ازمدتی که بیشتر شناخته شد آنرا به صورت کنسرت اجرا کنیم.
- و آقای عندلیبی در اینجا تکنوازی نی دارند؟
بله در همه کارهای من ایشان تکنوازی دارند. بودن و سرودن را اگر بشنوید همچنین که اثر بسیار خوبی استتکنوازی درخشانی آقای شاهو عندلیبی در آن دارند.
- استفاده از شاعران کمترشناخته شده هم زیباست!
بله تقریبا در هر اثرم یک یا دوتا شعر از لایق شیرعلی را بکار می‌ببرم. شاعر قوی تاجیک که ده سال پیش فوت کرده‌اند و من تاکنون ۱۵ تا از شعرهای ایشان را تصنیف کرده‌ام.
- این آلبوم که شما دو بخش گفتید
بله بخش اول را به خاطر آقای اسدی جمع و جور کردم و قسمتهایی را ساختم. بخش دوم را همانطور که گفتم قبلا ساخته بودم.
- چرا جمع و جور کردید؟
برای اینکه ماهور را ضبط شدهداشتیم و از کارهای ۷-۱۰ سال پیش استو به تنهایی برای یک آلبوم کافی نبود. قرارشد یک بخش دیگر را اضافه کنم.بخش همایون را با اقای اسدی ضبط کردیم.اما ماهور موجود بود که باید نیم پرده هم بالا بود و باید نیم پرده پایین‌ترمی‌آمد تا راحت‌تر بخوانند اما حتما با ارکستر دوباره آن را ضبط می‌کنیم.
- اما در هنگام شنیدن من مخاطب را آزار نداده؟
بله چون ایشان خوب خوانده. اما اعتقاد دارم خواننده باید در جای صدای خودش بخواند. همه خوانندگان یک نقاط طلایی در صدایشان دارند که باید آهنگساز اگر خواننده برایش مهم است، باید بهترین نتها را برای صدای خواننده پیدا کند تا صدا جلوه داشته باشد. معمولا در کارهای سنتی ما به علت اینکه خواننده‌ها بسیار دوست دارند بالا بخوانند فقط دوست دارند جیغ بزنند چون فکر میکنند قدرت نمایی است اما آقای اسدی درست برعکس بود و به من گفت همایون را کوک سل (لا کرون) بگیرم یعنی پایین‌ترین نقطه صداییکه مرد می‌تواند بخواند!
- بله حتی در بیداد که معمولا خواننده ها در بالاترین نقطه صدا می خوانند ایشان فریاد نزده است !
بله اقای اسدی خواستند. گفتند اینگونه راحتم. حس او هم در همایون خوب است ببینید به چه زیبایی تصنیف اول همایون بر روی صدایش نشسته است!چراکه تنها خواننده ایست که دوست ندارد جیغ بزند! و من هم استقبال کردم.
- آینده ایشان را چگونه می بینید؟
به نظر من با این صداقتی که درخواندندارد و با احساسی که در صدای آقای اسدی است می تواند موفق باشد این آلبوم کار اول ایشان است.من این اثر را خیلی دوست دارم یعنی از نظر حسی رابطه خوبی با آن دارم.
- در مورد آلبوم حرفی باقی نمانده؟
تصنیف اول مجموعه را که بشنوید متوجه می‌شوید که چندین بار ریتم عوض می‌شود که اصلا به اراده من نبود همینطور که شعر را داشتم برایش آهنگ می‌ساختم همینطور خودش می‌آمد و الهام می شد. چراکه وقتی خواستم بنویسم دیدم که شعر سه-چهار بیت مختلف دارد.هرجایک ریتم به ذهنم می رسید و بعضیها را همراه با خواننده فضایریتم را ایجاد کردیم.چند ریتمی برایم جذاب است و وقتیکهمی‌شنوید اصلا چند ریتم شنیده نمی‌شودوهمه چیز درهم ترکیب شده است.
- از نقاط قوت این آلبوم اینست که توان شنیداری مخاطب در نظر گرفته شده است!
بله پیش درآمد، رنگ، تصنیف و قطعات ضربی همه این رنگ‌آمیزیها در این آلبوم هست و مخاطب خسته نمی‌شود که تنها نیم ساعت آواز بشنود. و مخاطب در نظرگرفته شده است.خواننده‌ها اغلب دوست دارند بیشتر آواز بخوانند اما آقای اسدی به مخاطب هم احترام گذاشتند و اصرار نکردند که تماما آواز بخوانند.
اگر خواننده جوان خوب وقوی باشد مطمئنا آهنگساز هم مایل به همکاری است چون یک رابطه دو طرفه است.وقتی خواننده کار آهنگساز را خوب بخواند،می،تواند در بین مردم نفوذ کند و برای آهنگساز خیلی تاثیر دارد همینطور آهنگ خوب هم خواننده را در بین مردم مطرح می‌کند. و در نهایت خواننده است که مطرح می‌شود !
دیدگاهتان را بنویسید