یادداشتی از امیر اثنی عشری

اهمیت آشنایی با ادبیات فارسی در موسیقی ایرانی

امیر اثنی عشری

امیر اثنی عشری، خواننده و مدرس آواز اصیل ایرانی و کارشناس رشته زبان و ادبیات فارسی، درباره اهمیت آشنایی با ادبیات فارسی در موسیقی ایرانی و ابزار کار اصلی در آواز یادداشتی ارائه کرده است.

به گزارش سایت خبری و تحلیلی «موسیقی ایرانیان»، اثنی عشری، با به اشتراک گذاشتن یادداشتی در صفحه اختصاصی اش، به بررسی ابزار کار اصلی یک آواز خوان که همان شعر است و اهمیتش در موسیقی ایرانی پرداخته است.

این هنرمند در یادداشت خود نوشته است:

«ابزار کار اصلی یک آواز خوان شعر است. تحریر و غلت همچون زینتی برای جلوه ی بیشتر شعر به کار می رود. یک نوازنده هم برای ساخت تصنیف، استفاده از افاعیل عروضی در جمله پردازی و بداهه نوازی، تسلط بر جواب آواز و… می بایست با شعر و ادبیات آشنا باشد. به یاد دارم که استاد محمدرضا لطفی در کلاس های تحلیل ردیف سازی توصیه می کرد: تلاش کنید نثر مسجع گلستان سعدی را با ساز بنوازید تا جمله بندی تان قوام پیدا کند.

می‌خواهم درباره اهمیت آشنایی با ادبیات فارسی، نکاتی را به صورت ساده و کاربردی با شما عزیزان در میان بگذارم

۱.توجه به خوانشِ صحیح شعر

در زبان و ادبیات فارسی با تغییر اعراب گذاری، کلمات معنای متفاوتی پیدا می کنند. مثلا در شعر زیر کلمه ملک را در نظر بگیرید:
من ملک بودم و فردوس برین جایم بود
آدم آورد درین دیر خراب آبادم
ملک با فتح ل به معنی فرشته و با کسر ل به معنی پادشاه است و خوانش صحیح ملک با فتح ل است. چنان که در شعر زیر نیز اینگونه است:
جلوه‌ای کرد رخت دید ملک عشق نداشت…
همچنین با تاکید بر روی یک کلمه می توان معنای جمله را به کلی تغییر داد. مثلا در بیت زیر:

صوفی پیاله پیما، حافظ قرابه پرهیز
ای کوته آستینان تا کی دراز دستی؟!
.
اگر تاکید را بر روی کلمه حافظ بگذاریم جمله حالت امری پیدا می‌کند، (ای حافظ از می پرهیز کن!) در حالیکه این جمله خبری است (صوفیان ریاکار باده می نوشند و حافظ از می پرهیز می‌کند)

۲.فهمیدن معنای کلام
برای اینکه بتوانید آواز تاثیر گذاری بخوانید، ابتدا باید آنچه را می خوانید درک کنید. به قول مولانا سوز دلی باید و دامانِ چاکی:

نوحه‌گر گوید حدیثِ سوزناک
لیک کو سوزِ دل و دامانِ چاک

برای فهم شعر، ابتدا باید آن را با رعایتِ تاکیدات کلام و اعراب گذاری صحیح بخوانیم. اما چگونه چنین کنیم؟ مثلا برای فهم شعر حافظ پیشنهاد من تهیه چند کتابِ دارای شرح و اعراب گذاری صحیح است:
حافظ به شرح دکتر خطیب رهبر و حافظ نامه خرمشاهی. همچنین برای آشنایی با زمانه و اندیشه حافظ کتاب از کوچه رندان دکتر زرین کوب و یا این کیمیای هستی دکتر شفیعی کدکنی را بخوانید.
به این فهرست می توان کتاب های دیگری را افزود، اما همین ها راهگشاست. این کار را می توان برای شعرای دیگر نیز انجام داد.

۳. نکته مهم و پایانی در فهم شعر یک شاعر، مانوس بودن با کلام اوست. اینگونه پس از مدتی، شاعر خود به شما می گوید که چه در سر داشته:

تو پای به راه در نه و هیچ مپرس
خود راه بگویدت که چون باید رفت….»