خبرگزاری فارس – معصومه اصغری: خیابان لاله‌زار باغ فرحناکی بود که با همه فراخی و چشم نوازی‌اش در شمال ارگ سلطنتی قرار داشت. در این باغ به دستور ناصرالدین شاه عمارت دو اشکوبه‌ای علم کرده بودند که محلی برای سیاحت و استخوان سبک کردن قبله عالم بود. این باغ از زمان فتحعلیشاه مورد توجه قرار گرفت و بعدها به دلیل نزدیکی‌اش به دربار شاهی مقصد هر روزه سیاحت عصرانه روزهای کش‌دار تابستانی شاه و همراهانش بود. بعدها با جمع کردن تعدادی از حیوانات وحشی و پرندگان زینتی اهدایی، بخشی از محوطه آن به باغ وحش تبدیل شد. بعد از نخستین سفر شاه به فرنگ ولخرجی‌های شاه فزونی می‌گیرد. به طوری که برای پرداخت بدهکاری‌ها چوب حراج به املاک دربار می‌زند.
نخستین جایی که فروش می رود باغ استاد شیرجعفر است که درست در شمال باغ لاله زار قرار دارد. مهدی قلی‌خان هدایت در کتاب خاطراتش اشاره‌ای به این معامله کرده است: «پس از مراجعت ناصرالدین شاه از اروپا، پدرم باغ استاد شیرجعفر را در شمال لاله زار خرید. این باغ سی‌هزار ذرع بود. هر ذرعی به قیمت یک ریال خریداری شد. عمارتی در آن بنا کرد و ما از عمارت ملک الکتاب به آنجا نقل مکان کردیم.»
بعد از سفرهای مکرر شاه به فرنگ این تفرجگاه‌ها به چشم قبله عالم محقر می‌آمد. همین شد که کم کم توجه ناصرالدین شاه از باغ لاله‌زار و باغ وحش برداشته شد.کمی بعد حیوانات این باغ به دوشان تپه منتقل شدند. حجت بلاغی در کتاب تاریخ تهران می‌نویسد:«باغ وحش لاله زار تا سال‌ها باقی بود تا آن که روزی پلنگی از قفس گریخت و دست طفلی را کند و فرار کرد. پس از این حادثه به دستور ناصرالدین شاه حیوانات باغ وحش به دوشان تپه منتقل شدند.»
لاله زار خرج بدهکاری قبله عالم شد
درخت‌های باغ لاله‌زار در اثر بی توجهی یک به یک در حال خشک شدن بودند که ناصرالدین شاه به فکر فروش لاله زار افتاد. مهدی قلی هدایت در خاطراتش آورده که ژوزف تولوزان پزشک مخصوص ناصرالدین شاه التماس‌ها کرد که این باغ پا برجا بماند. اما مرغ شاه یک پا داشت :«ناصرالدین شاه لاله زار را به ۹۰ هزار تومان فروخت. تولوزان التماس‌ها کرد که این باغ را نگاه بدارند که سبب لطافت هوای شهر است اما این معامله انجام پذیرفت»
حجت بلاغی در کتاب تهران قدیم روند تبدیل شدن باغ به خیابان را این طور روایت کرده است : «کم کم درخت‌های باغ را بریدند و زمین باغ تبدیل به خانه و دکان شد وچون خانه علی اصغر خان اتابک در لاله زار واقع شده بود برا ی تسهیل آمد و شد به خانه او یک واگون اسبی هم از میدان توپخانه تا لاله زار کشیدند»
فروش لاله زار در بین سال های ۱۳۰۹ تا ۱۳۱۳ ه .ق رخ داد. یعنی درست زمانی که قرار داد تنباکو با مقاومت علما و مردم لغو شده بود و دربار مجبور به پرداخت غرامت به کمپانی انگلیسی شد. برخی از مورخان بر این باور هستند که باغ لاله زار و بسیاری از املاک وابسته به دربار در طول همین سال‌ها و به علت پرداخت غرامت حاصله از قرارداد رژی که مربوط به پس گرفتن امتیاز فروش توتون و تنباکو بود به فروش رفتند. ناصرالدین شاه در قبال پرداخت امتیاز توتون و تنباکو مبلغی بالغ بر ۱۵ هزار لیر از کمپانی انگلیسی دریافت کرده بود که رقم قابل توجهی از آن در سفرهای فرنگ خرج شد. همین وضع باعث شد تا شاه لاله زار را به فروش برساند.
نخستین تفرجگاه تهرانی‌ها
خیابانی که روزی باغی دلگشا بود حالا می‌رفت که در شمار معروف‌ترین تفرجگاه‌های تهران قرار گیرد. درختانی که هنوز در عمارت‌های بزرگان شهر سر به فلک کشیده بودند هوای فرحناک لاله زار را حفظ کردند. مردم دسته دسته برای دیدن واگون اسبی به خیابان تازه نفس لاله زار می‌رفتند و از نسیم فرحبخش آن که سمت توچال می وزید لذت می‌بردند. همین رفت و آمدها باعث شد تا دستور سنگفرش شدن خیابان صادر شود. تردد کالسکه و درشکه‌ها بیشتر شد و مغازه‌ها و رستوران‌ها یک به یک در این خیابان کنار هم قطار شدند. لاله‌زار با این ویترین‌های تماشایی و کمی بعد از آن با سالن‌های نمایش متعدد و هتلی که معماری غربی داشت روز به روز برای مردم شهر جذاب‌تر می‌شد. به طوری که هر شهرستانی که به تهران می‌آمد حتما سری به این تفرجگاه می‌زد تا تعریف‌های جالبی را برای هم ولایتی‌هایش به سوغات ببرد.
دیدگاهتان را بنویسید