هنر موسیقی به رغم تمامی جذابیت ها و البته محدودیت هایی که بعضا در روند و مسیر خود دارد، در طی سالیان گذشته توانسته است تا بانوان ایرانی را بیش از پیش با خود همراه و هم مسیر سازد.

عرصه ای که چند سالی است که شاهد اجراهای زنانه برای زنان است. کنسرت هایی که توسط بانوان نوازنده و خواننده برای خانم ها ساخته و اجرا می شوند و مخاطبان و علاقمندان خاص خودشان را هم دارند.

البته در این مسیر سختی ها و مشکلات کم نیست و شاید یکی از بهترین زوایایی که می شود به درک و دریافتی از این مشکلات رسید از دل و درون خود آن باشد. یعنی نشستن پای صحبت های این زنان برگزار کننده و چالش هایی که پیش رویشان قرار دارد.

آنچه در ادامه می آید گفت وگوی پژوهشگر ایرنا با «آزاده امیری» سرپرست گروه «راستان» است.

امیری (متولد۱۳۵۷) دانش آموخته موسیقی، نوازنده تار و سرپرست یکی از شناخته شده ترین گروه های موسیقی زنان ایران به نام راستان است. وی که سابقه ی برگزاری کنسرت هایی متعدد در شهرهای مختلف ایران و خارج از ایران را داشته است در ابتدا به مهمترین دغدغه برگزاری کنسرت زنان در ایران اشاره کرد و گفت: بزرگترین مشکل کنسرت بانوان در درجه اول از نظر من، هزینه تالار است. هزینه سالن متاسفانه روز به روز رو به افزایش است. یعنی کنسرتی که ما در فروردین داشته ایم برای اردیبهشت هم حتی دچار درصدی افزایش شده است.

وی افزود: من این مطلب را در مصاحبه های متعددی بیان کرده ام و باز هم بر آن تاکید می کنم. ببینید ما در کنسرت بانوان تمام ظرفیت اجتماع را برای اجرا نداریم؛ یعنی نیمی از ظرفیت را نداریم و حتی شاید بتوان گفت که از دو سوم این ظرفیت محرومیم چرا که خانم ها به عنوان تماشاچی، همواره به نوعی به خانوده شان متصل هستند؛ یعنی این که یک خانم اگر شوهرش به کنسرت بیاید، می تواند به کنسرت بیاید یا اگر بچه اش باشد یا کسی باشد و مشکل نگه داشتن بچه اش را نداشته باشد، می تواند در کنسرت حضور پیدا کند.

«یعنی عملا وقتی مردها از اجرایی حذف می شوند ما دو سوم شنونده هایمان را از دست می دهیم. درحالی که ما همان قیمتی را داریم برای سالن پرداخت می کنیم که مردها پرداخت می کنند. در نتیجه این نوعی اجحاف است و باید شرایط متفاوتی برای اجرای بانوان در نظر گرفته شود تا بتوانند با هزینه کمتر سالن را بگیرند، چون تماشاچیانشان هم به همین نسبت کمتر هستند».

امیری در ادامه به دومین مشکل اساسی بانوان در اجرای کنسرت اشاره کرد و گفت: مساله بعدی در اجرای موسیقی بانوان محدودیتی است که برای تبلیغات وجود دارد. خانم ها برای تبلیغات از بیلبوردهای سطح شهر که می توانند بسیار کمک کننده باشند، محرومند و دچار مشکل در تبلیغات هستیم. وی ادامه داد: مشکلات فرهنگی باعث شده تا مردم در ایران فقط به خواننده توجه کنند و به خاطر خواننده در سالن های کنسرت حضور پیدا کننند. بر این اساس چون ما در کنسرت های بانوان نمی توانیم صدای خواننده را در تبلیغاتمان پخش کنیم، تبلیغات و مخاطبین گسترده را از دست می دهیم. در نتیجه در این جا نیز شرایط برابری برای تبلیغ وجود ندارد.

**راه چاره چیست؟
امیری در توضیح راه حل هایی که برای حل این موانع و چالش های پیش روی بانوان در برگزاری کنسرت وجود دارند، خاطرنشان کرد: موانعی که ذکرشان رفت قطعا قابل برداشتن است. این که بخواهند یک تخفیفی را برای کنسرت های بانوان در نظر بگیرند، سخت نیست. کنسرت بانوان در ساعت ۲ بعد از ظهر برگزار می شود. یعنی شاید بدترین ساعتی که می توانسته اند در اختیار بگذارند. وقتی می توانند یک چنین ساعت ویژه ای را که خیلی ساعت نامناسبی برای کنسرت بانوان است، در نظر بگیرند چرا نمی شود که برای آنان تخفیفی در نظر گرفته شود؟

یا برای بیلبورد می شود نوازنده ها را بدون ساز گذاشت. حتی اگر نمایش تصویر خود نوازنده هم ممیزی می شود پوسترهای ما که بدون عکس هست روی بیلبوردها قرار بگیرد. و اینها همه راه حل و شدنی هستند.

وی افزود: مساله اصلی این است که موسیقی در کشور ما اولویت نیست. وقتی اولویت نیست برایش سرمایه گذاری نمی شود؛ در آن برخلاف همه دنیا سرمایه گذاری دولتی صورت نمی گیرد، در نتیجه به بخش خصوصی می رود. در بخش خصوصی افراد آموزش دیده وجود ندارند و در آموزش آن عده زیادی وارد می شوند که اصلا سواد موسیقی ندارند. به همین علت می روند به سراغ موسیقی پاپ و چون تخصص و سوادش را ندارند، در پاپیولارها هم به سراغ بهترین ها نمی روند. به سراغ پایین ترین و عامه پسندترین خواننده ها و موزیک ها می روند تا عموم مردم را جذب کنند. چون هدف کسی که به صورت شخصی روی یک موزیکی سرمایه گذاری مالی می کند، برگشت پول است نه فرهنگ سازی. «این مساله در همه ابعاد فرهنگ سازی جامعه (سینما و تئاتر و …) وجود دارد. اگر از بازیگران تئاتر هم بپرسید این مشکل را دارند. فرهگ سازی در حیطه هنر در زمینه های کلاسیک و اصیلش که شاید آن میزان هزینه ای که می برد برگشت مالی نداشته باشد، همیشه و در همه جای دنیا برعهده دولت ها است. ضمن این که باید بدانیم برگشت مالی موسیقی کلاسیک در هیچ جای دنیا، به اندازه موسیقی پاپ نیست. در نتیجه چون موسیقی اولویت جامعه ما نیست و صرفا در جاهایی که به آن نیاز داریم مورد ارجاع است، ما در زمینه موسیقی ارائه و در همه چیز آن (آموزش، اجرا، کنسرت ها و..) مشکل داریم».

**سازهایی که حتی مردانه هستند

امیری در توضیح هدف و ماهیت گروه خود بیان داشت: گروه راستان از سال ۱۳۹۳ تشکیل شده است و من این گروه را به منظور نشان دادن توانایی زنان نوازنده، تشکیل داده ام. ما در این گروه الزامی نداریم که خواننده هایمان زن باشند و می توانند مرد باشند اما الزام ما این است که نوازنده ها حتما خانم باشند؛ چراکه موسیقی به صورت کلی در جامعه مان هنری محجور است؛ و از اینان محجورتر، زنان نوازنده هستند که هیچ وقت دیده نمی شوند در حالی که بیشترین تلاش ها، وظایف و فشار های اجرا روی آنان است.
این نوازنده تار ادامه داد: موسیقی ما در نهاد خودش مردانه است. نه در نگاه عمومی که حتی در نگاه تخصصی خود موزیسین ها هم، مردانه است. سازها در این موسیقی مردانه هستند. مثلا تار یا تنبک را مردانه می دانند و نگاه سنگین تفکر مردانه بر موسیقی ما وجود دارد.
«در تمامی این سال ها زنان بشدت و برخلاف همه ممنوعیت ها تلاش کرده اند تا در این عرصه کار کنند و بمانند و به نظرم خیلی موفق بوده اند؛ چون همواره وقتی شرایط سخت تر می شود، موفقیت ها بیشتر می شود، چون جنگندگی ها و مبارزه ها بیشتر می شود».