وزارت ارشاد راهکار ارائه داد

علیرضا سعیدی: موضوع سبد شنیداری خانواده ایرانی یکی از مهم ترین، بحث انگیزترین و پرچالش‌ترین مباحث حوزه موسیقی است که طی سال های اخیر به دلیل شرایط ویژه برگزاری کنسرت ها در همه گونه ها و فرآیند تولید و عرضه محصولات موسیقایی در نظام اقتصادی فرهنگ و هنر مورد توجه کارشناسان، هنرمندان، سیاستگذاران و مخاطبان بوده است.

 در این میان گرانی قیمت بلیت یکی از عمده چالش هایی است که با بالا رفتن نرخ تورم و البته مسیر مواج اقتصاد ایران یکی از موانع مهم خالی ماندن سبد شنیداری خانوارهای ایرانی است که با وجود علاقه وافر ایرانی ها به موسیقی، در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.

گرانی قیمت بلیت همان معضلی است که فارغ از دیگر التهابات و بحران های موجود در حوزه موسیقی موجب شده اغلب شهروندان نتوانند از کنسرت‌های زنده به درستی استفاده کنند و این در حالی است که همین سالن های پر ظرفیت از همان عوارض و مالیاتی ساخته شده که مردم چه مستقیم و چه غیر مستقیم پرداخته‌اند. البته در این مجال موضوع بحث‌مان اینکه کدام سالن دولتی و کدام غیر دولتی است، نیست زیرا در یک نگاه کلی شرایط گرانی بلیت در در هر دو بخش با توجه به ظرفیت سالن ها یکسان است.

و اما نکته مهم این است که کنسرت های موسیقی از لحاظ کیفیت همانی هستند که سال ها پیش بودند اما قیمت بلیت ها نه تنها در همان شکل و اندازه باقی نمانده بلکه با یک روند صعودی به جای رسیده که متوسط قیمت بلیت هم اکنون در گونه های مختلف و البته تالارهای میزبان، از ۳۰ هزار تومان آغاز و تا ۱۵۰ هزار تومان و بعضا ۱۹۰ هزار تومان برای هر نفر به فروش می رسد. رقمی سرسام آور که در مقایسه سبد فرهنگی و حتی اقتصادی یک خانوار ایرانی رقم قابل توجیهی نیست و این یعنی یک کارمند یا کارگر با حقوقی مطابق قانون های مرتبط با حوزه کار تحت هیچ شرایطی نمی تواند حتی با پس انداز نیز برای دیدن کنسرت مورد علاقه خود اقدام کند.

به منظور بررسی روند تعیین قیمت بلیت کنسرت‌ها در ایران و تناسب آن با توان مالی خانوار ایران گفتگویی با کارشناسان و دست‌اندرکاران این حوزه داشته‌ایم که از نظر می‌گذرانید.

افزایش هفتاد میلیون تومانی اجاره بهای سالن در عرض چهار سال

محمد حسین توتونچیان مدیر موسسه «ققنوس» و از برگزارکنندگان فعال کنسرت های موسیقی در پاسخ به این پرسش که چرا قیمت بلیت کنسرت ها در چنین وضعیتی قرار گرفته است و چه معیارهایی برای افزایش قیمت بلیت‌ها در نظر گرفته می‌شود، توضیح داد: مطمئن باشید شما به جواب مناسبی برای این سوال نمی رسید چرا که اگر این موضوع را با تهیه کننده در میان بگذارید او به طورحتم هزینه سرسام آور اجاره بهای سالن اجرا را بهانه ای برای گران شدن بلیت کنسرت می داند، اگر از مدیران سالن بپرسید آنها دستمزد خوانندگان و گروه و سود تهیه‌کنندگان را اصلی ترین دلیل گران بودن قیمت بلیت می دانند و اگر از خوانندگان بپرسید آنها هم مجموعه ای از شرایط دیگر را دلیل گرانی بلیت کنسرت ها توصیف می کنند.

وی افزود: وقتی یک «سالن» بابت هر روز برگزاری کنسرت در روزهای تعطیل و اعیاد رقمی بالغ بر ۷۵ تا ۸۰ میلیون تومان اجاره بها دریافت می کند و بر این رقم بابت «ال ای دی»، لیزر، طراحی نور و امثال اینها رقم دیگری نیز اضافه می شود شما به عنوان یک داور منصف چطور می توانید بلیت کنسرت را همان قیمتی تعیین کنید که مثلا در چهارسال گذشته تعیین کرده بودید؟ حالا این شرایط را در نظر بگیرید که به طور حتم مدیران سالن نیز برای خود توجیهاتی دارند که شاید از منظر آنها منطقی باشد. من نیز تمایلی ندارم وارد محدوده تعیین قیمت آنها برای اجاره بهای سالن شوم، اما بپذیرید که چنین شرایطی باعث می شود که کمترین «حاشیه سود» نصیب تهیه کننده شود.

وی با اشاره به اینکه هزینه اجاره ۸۰ میلیون تومانی سالن فقط بخشی از ماجراست، بیان کرد: شما به عنوان تهیه کننده یا کنسرت گذار با خواننده و گروه اجرایی، هزینه پلیس پیشگیری، پذیرایی، تعرفه تبلیغات در روزنامه های کثیرالانتشار، کسر بلیت مهمان، بیلبوردهای سطح شهر و امثال اینها نیز روبه رو هستید که واقعا امان تهیه کننده را می برد. اینها به خودی خود هزینه هایی است که باید توسط تهیه کننده برای برگزاری کنسرت فراهم شود. مطمئن باشید در بهترین شرایط سودی که تهیه کننده از ماجرا می برد رقمی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است رقمی که در بسیاری از موارد به کمتر از این میزان نیز رسیده است. متاسفانه شرایط اقتصادی چندماهه اخیر باعث شده تهیه کننده کنسرت ریسک بالایی را بپذیرد که نتیجه آن پایین آمدن سود و بالا رفتن رقابت است حتی هم اکنون فضا به سمتی رفته که برخی از تهیه کنندگان مجبور هستند با مبلغ کمی بلیت های کنسرت مورد نظرشان را در سایت های ویژه تخفیف به فروش برسانند؛ موضوعی که هیچ تهیه کننده ای در باطن راضی به انجام آن نیست.

توتونچیان بیان کرد:  موضوع اجاره بهای سالن های اجرای کنسرت که تعداد بسیار محدودی هم هستند، ماجرای بسیار نگران کننده ای دارد. ما سالنی را که در سال ۹۰ به ازای هر نوبت کنسرت با تمامی امکانات با مبلغ ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان اجاره می کردیم اما حالا فقط در عرض چهارسال این مبلغ به رقمی بین ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است. حال این سوال پیش می آید که شما اگر جای من به عنوان تهیه کننده بودید می توانستید قیمت بلیت را همان قیمتی تعیین کنید که در چهار سال پیش قیمت گذاری کرده اید؟ این ماجرا را به افزایش دستمزد خواننده و گروه اجرایی و تبلیغات و  مواردی از این دست هم تعمیم دهید آن وقت به طور حتم متوجه می شوید که این حاشیه سود حتی با افزایش قیمت بلیت تا چه اندازه در دستان تهیه کننده است. من حتی از این منظر هم به این موضوع نگاه می کنم که کم و زیاد کردن اعضای ارکستر چه در کنسرت های پاپ و چه در کنسرت های دیگر نیز تاثیر چندانی روی کلیت ماجرا نمی گذارد که بخواهیم با این بهانه برای افزایش قیمت بلیت اقدام کنیم چرا که تلورانس قیمتی چنین فضایی رقمی معادل ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان است که تاثیر چندانی در کلیت ماجرا نمی گذارد.

مدیر موسسه «ققنوس» در بخش دیگری از صحبت های خود به برگزاری کنسرت در تالارهای دیگر از جمله تالار وحدت اشاره کرد و گفت: خوشبختانه اجاره بهای تالار وحدت به نسبت سال های گذشته آنچنان تغییری نداشته است. در گذشته میزان اجاره بهای سالن به ازای هر اجرا ۷ میلیون تومان بوده که در سال های اخیر به ۱۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است که این میزان با میزان قیمت گذاری بلیت اجراهای این سالن منطقی به نظر می رسد. در سالن چند هزار نفری دیگر نیز ماجرا منطقی است. شما همین ارقام را هم که در نظر بگیرید خواهید دید که حاشیه سود اجرای زنده در یک تالار بزرگ شهر تهران با حاشیه سود اجرای کنسرت در سالن چند هزار نفری دیگر چه تفاوت هایی می تواند داشته باشد.

توتونچیان تصریح کرد: سود عرف یک تهیه کننده بر اساس تعرفه نهادهای صنفی به صورت قانونی رقمی بالغ بر ۲۰ تا ۳۰ درصد است که متاسفانه به دلیل شرایطی که به آن اشاره کردم در بسیاری از موارد این ۲۰ درصد هم نصیب تهیه کننده نمی شود و در بسیاری از موارد هم پیش آمده که این رقم به ۱۰ درصد و ۵ درصد و حتی کمتر هم رسیده است. به هر ترتیب ما زمانی می توانیم به صورت عقلانی، اصولی و منطقی شاهد کاهش قیمت بلیت کنسرت ها باشیم که مجموعه ای از عوامل از جمله اجاره بهای سالن، تعرفه هزینه های تبلیغاتی، هزینه کارمندان شاغل در کنسرت، دستمزد خواننده و گروه نوازندگان و هزینه های جاری کاهش پیدا کند در غیر اینصورت در هیچ صورتی نمی توان شاهد کاهش قیمت بلیت کنسرت ها بود.

می خواهم در این مارکت بمانم اما …

رسول ترابی مدیر موسسه فرهنگی هنری «آوای دوران» و از برگزارکنندگان فعال کنسرت های پاپ نیز درباره قیمت بالای بلیت کنسرت‌ها که از توان عمومی مردم جامعه بالاتر است، گفت: من نمی دانم واقعا چرا ماجرا به این منوال است که همواره این تهیه کنندگان هستند که در معرض تندترین انتقادها در زمینه گرانی قیمت بلیت کنسرت ها قرار می گیرند؟ اما بنده باید در پاسخ منتقدان عزیز بگویم که فضای این چند ساله برگزاری کنسرت های پاپ نه تنها به سود هیچ تهیه کننده ای نبوده بلکه شرایط کار را برای سرمایه گذاری برای انجام کارهای بهتر کاهش داده است. البته که ما به عنوان افرادی که سال‌هاست در این عرصه فعالیت می کنیم به طور حتم در آینده نیز این کار را دنبال کرده و از آن دفاع می کنیم. با این حال آنچه می توانم درباره قیمت گذاری بلیت کنسرت ها به آن اشاره کنم فقط در این نکته مستتر است که افزایش سرسام آور اجاره بهای سالن ها مهم ترین دلیل افزایش قیمت بلیت هاست. آخر چطور می شود که هزینه ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان اجاره بهای سالن در عرض چند سال به رقمی بالغ بر ۷۰ تا ۸۰ میلیون تومان برسد؟

وی ادامه داد: از ماجرای هزینه های جاری کنسرت ها اعم از دستمزد خواننده، گروه نوازنده، درصد فروش بلیت کنسرت ها در سامانه های فروش بلیت، آگهی روزنامه ها، تبلیغات محیطی، کترینگ و پذیرایی و امثالهم که بگذریم خیلی ها ماجرای اسپانسر را به میان می آورند و می‌گویند از طریق این هولدینگ ها می‌توان هزینه‌ها را متعادل کرد در حالیکه اصلا اینطور نیست چرا که اولا اسپانسر به دلیل شرایط اجرای کنسرت ها رغبتی به حضور پیدا نمی کند و از سوی دیگر با ورود اسپانسر طبیعتا سالن میزبان هم درصد زیادی دریافت می کند که با توجه به توقعات اسپانسر و درصد سالن برای حضور، ماجرای حضور اسپانسرها به سمتی می رود که واقعا ارزش حضورش را از بین می برد. شما این شرایط را در نظر بگیرید و با مجموعه عوامل دیگر از جمله افزایش دستمزد گروه اجرایی، افزایش میزان رقابت در عرصه تهیه کنندگی، استرس ناشی از خوب یا بد برگزار شدن کنسرت به لحاظ کیفی، مسائل حاشیه ای، اقبال یا عدم اقبال تماشاگران، بلیت های پرتعداد مهمان برای سالن میزبان و مواردی از این دست جمع ببندید تا متوجه شوید صرف این هزینه ها چرا باید در افزایش قیمت بلیت سهم داشته باشد؛ سهمی که تهیه کننده از آن کمترین سهم را دارد.

این تهیه کننده تصریح کرد: ماجرایی که به آن اشاره کردم در تالارهای دیگر نظیر تالار وحدت نیز کم و بیش وجود دارد یعنی منِ تهیه کننده عملا در این تالارها سودی نمی برم زیرا اولا از ظرفیت ۷۲۶ نفری تالار فقط ۶۰۰ بلیت در دستان تهیه کننده برای فروش قرار می گیرد ضمن اینکه هزینه های جانبی، دستمزد خواننده و تبلیغات نیز مزید بر علت می شود که هیچ سودی برای اجرای یک گروه موسیقایی در تالار وحدت برای تهیه کننده باقی نماند. به هر حال در این شرایط یا من باید قبول کنم که در این مارکت باقی بمانم یا مانند بسیاری از همکاران عزیزم در کنار مشاغل دیگر این مارکت را تجربه کنم که اتفاقا به نظر می آید این دوستان بهترین کار ممکن را انجام می دهند و مانند من و دیگر همکارانم این همه فشار و استرس ندارند که یک کنسرت از ابتدا تا انتها چطور می تواند به بهترین شکل برگزار شود.

ترابی در پایان بیان کرد: من با تجربه چند ساله در عرصه تهیه کنندگی به نتیجه خاصی درباره رسیدن به راه حلی برای ارزان تر شدن بلیت کنسرت ها نرسیده ام مگر اینکه یک سیستم یکپارچه نظارتی با نظارت دستگاه های دولتی و قانونی بتواند شرایطی را فراهم کند که همه مجموعه های مرتبط با برگزار کنسرت نه تنها متضرر نشوند بلکه اتفاقا شرایطی فراهم شود که مخاطبان بیشتری برای تماشای کنسرت با بلیت های ارزان قیمت به سالن ها مراجعه کنند. برگزاری کنسرت ها و افزایش قیمت بلیت ها در نتیجه زنجیره های متصل به همی است که باید نگاه دوباره ای به آن کرد تا هیچ فرد و مجموعه ای اعم از برگزارکننده، مخاطب، هنرمند و حتی مالک سالن از برگزاری آن متضرر نشود.

هزینه های مخفی و گرانی بلیت کنسرت ها

افشین معصومی مدیر موسسه فرهنگی هنری «نغمه حصار» و برگزارکننده کنسرت های موسیقایی مختلف نیز با تایید حرف های این دو تهیه کننده موسیقی عنوان کرد: متاسفانه با وجودی که تهیه کننده یک اثر موسیقایی تلاش خود را انجام می دهد تا بهترین کیفیت ممکن را ارائه دهد اما برخی از شرایط از جمله هزینه بسیار بالای اجاره بهای سالن های اجرای کنسرت و بلیت های مهمانی که هر تالار برای خود در نظر می گیرد موجب بروز بسیاری از مشکلات از جمله افزایش قیمت بلیت می شود. به هر ترتیب تهیه کننده ناچار است که برای جبران این فضایی که موجب متضرر شدن او خواهد شد بخشی از هزینه های جاری کنسرت را در دیگر صندلی هایی که در اختیار او قرار گرفته سرشکن کند. موضوعی که به طور حتم برای هیچ تهیه کننده ای رضایت بخش نیست اما بروز چنین شرایطی باعث می شود که هم هزینه ها افزایش پیدا کند و هم بلیت ها گران شود.

وی ادامه داد : به اعتقاد من اینها به نوعی هزینه های مخفی هستند که اغلب تهیه کننده ها به ویژه تهیه کنندگانی که در عرصه موسیقی های غیر از موسیقی پاپ فعالیت می کنند با آن روبه رو هستند. از سوی دیگر اقتصاد بیمار درون موسیقی نیز باعث شده که هنرمندان فعال این عرصه ارتزاق خود را دیگر از آلبوم هایی که اکثر آنها با دانلود غیر قانونی رو به رو هستند، کسب نکنند چرا که طی سال های گذشته تجربه نشان داده که از فروش آلبوم های موسیقی به دلیل فضای بسیار نا عادلانه ای که به لحاظ دانلود غیرقانونی وجود دارد سودی حاصل نخواهد شد از این جهت این کنسرت ها هستند که می تواند محل مناسبی برای ارتزاق آنها باشد. البته که غیر از چند نفر محدود نیز می بینیم که در بسیاری از موارد تهیه کنندگان کنسرت ها نه تنها سودی از برنامه دریافت نمی کنند بلکه از جیب خود نیز هزینه می کنند تا دستمزد عوامل اجرایی نیز به طور کامل پرداخت شود.

معصومی تصریح کرد: متاسفانه شرایط نابسامان موسیقی در کشور به گونه ای است که هم موجب گران تر شدن بلیت کنسرت ها و ریزش مخاطب شده و هم حاشیه سود تهیه کنندگان را به شدت کاهش داده به طوری که می توان گفت میانگین سود یک تهیه کننده کنسرت هایی غیر از موسیقی پاپ در سال اغلب بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است. به اعتقاد من مردم و مخاطبان موسیقی هم اکنون در شرایطی به سر می برند که اگر بخواهند در سبد فرهنگی خانواده خود جایی برای موسیقی قائل باشند باید بهای سنگین آن را نیز بپردازند که این موضوع نه مورد رضایت ما به عنوان تهیه کننده و نه مورد رضایت مخاطبان است اما اگر بیاییم و در یک شرایط معقول به فکر راه اندازی سالن های جدید با سوبسیدهای مناسب اجاره بها باشیم قطعا فضا از این شرایطی که هست بهتر خواهد شد.

در صحبت‌های این کنسرت‌گذاران اجاره بهای سالن‌ها مهم‌ترین دلیل گرانی بلیت کنسرت‌ها مطرح شده است و حتما مدیران سالن های برگزاری کنسرت هم برای خود دلایل و توجیهاتی دارند که می توانند پیرامون این موضوع  به بیان اظهار نظرات خود بپردازند که تلاش خبرنگار مهر برای گفتگو و انعکاس نقطه نظر تعدادی از آنها تا لحظه انعکاس این گزارش محقق نشد، اما گروه هنر خبرگزاری مهر همچنان این آمادگی را دارد تا نسبت به انعکاس پاسخ یا اظهار نظر مدیران سالن های برگزاری کنسرت پیرامون گرانی اجاره بهای این تالارها اقدامات لازم را انجام دهد.

ولی از سوی دیگر متولیان دولتی بخش موسیقی نیز لازم است در این باره توضیحات خود را ارائه کنند که به همین منظور با فرزاد طالبی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتگویی داشتیم.

طرح ابتکاری دفتر موسیقی برای ارزان سازی بلیت کنسرت ها

فرزاد طالبی مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با تاکید بر این نکته که اجرای زنده آثار موسیقایی نیازمند سرمایه گذاری بخش خصوصی است، تاکید کرد: طبیعتا یکی از مهم ترین اولویت ها و راهکارهایی که می تواند موجب جلوگیری از افزایش بی رویه قیمت بلیت کنسرت ها شود سرمایه گذاری بخش خصوصی در ساخت تالارهای ویژه اجرای موسیقی است. به هر ترتیب با توجه به کمبود تالارهای مناسب اجرای زنده آثار موسیقایی، این طبیعی است که قیمت بلیت کنسرت ها نیز رو به افزایش باشد. در بسیاری از تالارها موضوع عرضه و تقاضا نقش بسیار تعیین کننده ای دارد و با توجه به اینکه «عرضه» هم در تهران و هم در شهرستان از محدودیت های زیادی برخوردار است و از سوی دیگر «تقاضا» هر روز شکل فزاینده ای به خود می گیرد بنابراین قیمت ها هم بالا می رود.

وی افزود: به اعتقاد من یکی دیگر از راهکارهایی که می تواند از افزایش بی رویه قیمت بلیت کنسرت ها جلوگیری کند ایجاد طرح های ابتکاری خاص در این حوزه است که ما طی سال جاری با همکاری انجمن موسیقی ایران درصدد هستیم ضمن مطالعه و بررسی دقیق شرایط برگزاری کنسرت ها  فضایی را فراهم کنیم تا در ساعت هایی که می توانیم سالن های اجرای موسیقی را با قیمت پایین تر در اختیار بگیریم، کنسرت هایی با قیمت بلیت ارزان برگزار کنیم که بدین سبب قشر کم درآمدتر جامعه نیز بتوانند از اجراهای موسیقی در ساعت هایی غیر از شب ها استفاده کنند. این طرح هم اکنون در دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاداسلامی با همکاری انجمن موسیقی ایران در حال بررسی و مطالعه دقیق است و فکر می کنم به احتمال بسیار فراوان طی سال جاری شکل اجرایی به خود خواهد گرفت البته قاعدتا موسیقی پاپ در حوزه فعالیتی ما قرار ندارد اما به اعتقاد من چنین طرحی می تواند آغازگر تحولات مثبتی در عرصه برگزاری کنسرت هایی با بلیت ارزان قیمت باشد.

مدیر کل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان گفت: امیدوارم با شناسایی دقیق نقاط قوت و ضعف این طرح و بررسی دقیق آن بتوانیم  علاوه بر حمایت از موسیقی، در جهت ارزان تر کردن بلیت های کنسرت ها هم گام های ارزشمندی را برداریم. به زودی نیز اطلاع رسانی لازم در این مورد انجام خواهد گرفت تا مخاطبان بیشتر با این طرح ابتکاری آشنا شوند.