مستند «قطار مسیر ۶۰» به کارگردانی «کتایون جهانگیری» در آستانه‌ی اکران در گروه سینمایی «هنر و تجربه» رونمایی شد. این مستند مرتبط با تحولات تاریخ معاصر موسیقی ایران است.
پس از پایانِ نمایش این مستند، «سیدعلی‌رضا میرعلی‌نقی» -کارشناس موسیقی گفت: «ما در دهه‌ی ۶۰ چهره‌های بسیار خوب و مطرحی داشتیم که به نوعی به حاشیه رانده شدند و همین عامل آنها را خانه‌نشین کرد. این اتفاق جزء رویداد‌هایی است که من از آن به عنوان خاطره‌ای ناخوشایند یاد می‌کنم. من این کار را سه بار دیده‌ام و بدون مصلحت‌اندیشی می‌گویم این مستند، اثر خوبی در حوزه سینمای مستند است. البته این مستند یک ایراد فنی نیز دارد، آن هم اینکه نام و عنوان افراد به صورت زیر‌نویس در تمامی بخش‌های فیلم لحاظ نشده است؛ اما صرف‌نظر از این موضوع موسیقی دهه شصت با توجه به ظرفیت و پتانسیلی که در اختیار داشت، به نظرم کارنامه خوبی از خود بر جای گذاشت، هرچند در این میان آسیب‌هایی را هم تحمل کرده است. درباره موسیقی دهه شصت اگر بخواهیم نگاهی انتقادی داشته باشیم، به نظرم کمی از انصاف دور شده‌ایم، چون در شرایطی که موسیقی در آن دوران با مخالفت و محدودیت‌های بسیار زیاد پیگیری می‌شد، دست‌آورد‌ها قابل توجه بوده است.»
«کتایون جهانگیری» – کارگردان- نیز ضمن اشاره به روند پژوهش و ساخت این مستند، به این نکته اشاره کرد که این اثر را در سالِ ۹۱ ساخته و تحقیقاتش را از سالِ ۸۶ آغاز کرده است: «در مسیر تحقیق به چالش‌هایی خوردم که منجر به تعویق ساخت آن شد. حتی در آن سال‌ها طرح اولیه این مستند هم پسندیده و تصویب شد اما به ساخت و تولید نرسید تا اینکه با پیگیری‌هایی که مسئولان مرکز گسترش داشتند، سرانجام با تولید آن موافقت شد. حاصل این پیگیری‌ها و تحقیقات هم ۲ فیلم شد که بخش اول مستند «فریاد شد آواز» بود و قسمت دوم آن همین «قطار مسیر ۶۰» است.»
به گفته‌ی کارگردانِ اثر، نسخه نهایی این مستند در سال ۹۲ به‌صورت تدوین‌شده آماده شد؛ اما به دلیل تغییر مدیران مرکز، کار در آرشیو مانده بوده، یک بار نیز قرار بوده تا این اثر در سال ۹۴ در گروهِ «هنر و تجربه» اکران شود که این اتفاق نیز رخ نداد. او همچنین می‌گوید: «اگر موفقیت‌های مستند «بزم رزم» و بعدها استقبال از اکران آن نبود احتمالا هنوز هم فضا برای دیده شدن مستندهایی مانند «قطار مسیر ۶۰» مهیا نمی‌شد و این فیلم هم کماکان موفق به کسب مجوز اکران نشده بود.
جهانگیری در ادامه به برخی نقدها نسبت به مستند «قطار مسیر ۶۰» اشاره کرد و توضیح داد: «خیلی‌ها پس از تماشای این مستند از من پرسیده‌اند چرا در روایت این مقطع تاریخی سراغ مطرح‌ترها نرفتی و آدم‌های دست دوم را انتخاب کرده‌ای؟ در پاسخ به این دوستان و دیگرانی که چنین نظری دارند می‌گویم به نظرم اتفاقا همین‌ها پرچمداران و دسته اول‌های موسیقی دهه شصت بوده‌اند که برخی از آنها امروز فراموش شده‌اند. در روایت این سرگذشت به دنبال نظرات بی‌طرفانه بودم و در تمام مراحل ساخت این مستند سعی کردم نگاهی همه جانبه به شرایط موسیقی ایران در آن سال‌ها داشته باشم.»
کارگردان «قطار مسیر ۶۰» درباره پرداختن نشدن به خوانندگان مهاجرت کرده به خارج از کشور در سال‌های پس از انقلاب در این مستند هم تأکید کرد: «این فیلم در بستر تحولات داخل کشور در حال روایت است و به نظر باید روی فعالیت افرادی تمرکز می‌کردیم که در همین جا مانده و تلاش کرده‌اند موسیقی را زنده نگه دارند، آن هم در شرایطی که عده ای به دنبال حذف کامل بودند. آنها که به خارج از کشور رفتند طبیعتا با این دشواری‌ها مواجه نبوده‌اند و تأثیری در آنچه به‌دنبال روایت آن بودیم، نداشتند. زمانی مستند «قطار مسیر ۶۰» ساخته می‌شد هنوز هیچ فیلمی در این حوزه ساخته نشده بود و به همین دلیل با خط قرمزهای بسیاری مواجه بودیم. الان بستر تغییر کرده اما آن سال خطوط قرمز و ملاحظاتی وجود داشت و با آن دشواری‌ها این مستند ساخته شده است.»
«جهانگیری» با بیان اینکه از هر نوع جانب‌داری پرهیز داشت، بیان کرد: «تلاش من این بود که از هرگونه جانب‌داری در کارم پرهیز داشته باشم، پس به هیچ وجه با تعصب خاصی نسبت به موسیقی دهه ۶۰ اظهار نظر نکردم. این موضوع را می‌توان در گفت‌وگو‌هایی که انجام داده‌ام به خوبی مشاهده کرد، چون عده‌ای به شدت از موسیقی آن دوران نقد می‌کردند و عده‌ای دیگر نسبت به آن تعلق خاطر داشتند، اما دقت شد پیرامون هر دو دیدگاه، اغراقی وجود نداشته باشد.»
جهانگیری با بیان اینکه در ساخت این کار به نکاتی جدیدی آموخت، تاکید کرد: «بشخصه این مستند برای من نکات آموزشی بسیاری به همراه داشت، چون موضوعاتی که حتی از آن کوچکترین اطلاعی نداشتم را آموختم، همچنین با بزرگانی آشنا شدم که هر یک برای موسیقی ما دریایی از معنا هستند.»
او در پاسخ به سوالی دیگر مبنی بر اینکه در زمان ساخت از چه منابع اطلاعاتی بهره برده، گفت: «سال ۹۱ شرایط همانند امروز مساعد نبود تا هر اطلاعاتی به راحتی در اختیار افراد قرار گیرد. الان در شبکه‌های اجتماعی می‌توان به راحتی هر موسیقی که می‌خواهیم، بیابیم، اما آیا این شرایط در سال ۹۱ هم فراهم بود؟ برای همین من مجبور بودم بخش مهمی از اطلاعات خودم را از منابع شفاهی به دست آورم. در هشت سال دفاع مقدس، موسیقی بدون آهنگ که نمونه رایج آن را در آثار حاج صادق آهنگران یا کویتی‌پور شاهد بودیم، بخش دیگری از موسیقی دهه شصت را شکل می‌داد. در این شکل از کار، خواننده‌های مورد نظر با ایجاد فضای حماسی در پی ایجاد فضایی حماسی در کشور بودند.»
در بخش پایانی این مراسم، کتایون جهانگیری، کارگردان مستند قطار مسیر ۶۰ تاکید کرد: مستندسازی تنها یک عشق است که هیچ‌گونه دست‌آورد مادی به همراه ندارد. فردی که مستند می‌سازد، تنها یک عشق را دنبال می‌کند. البته در ساخت قطار مسیر ۶۰ مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی کمک‌های لازم را به من کرد، اما کمک‌ها تنها مربوط به تولید می‌شد و به درآمدزایی ربطی نداشت. این اتفاق هم به نظرم خوشایند نیست، پس امیدوارم در آینده شاهد اتفاقات بهتری در سینما باشم.
دیدگاهتان را بنویسید