«نه در جناح منتقدانیم نه خانه موسیقی»

در سی‌ویکمین جشنواره‌ موسیقی فجر برای اولین بار داوری آلبوم‌های آثار شنیداری با هدف ترغیب و تشویق فعالان حوزه موسیقی به تولید آثار ارزشمند و افزایش سطح کمی و کیفی این آثار در نظر گرفته شد و در این دوره تمامی آلبوم‌های موسیقی در شاخه‌های موسیقی ایرانی، کلاسیک، نواحی، پاپ و موسیقی تلفیقی گردآوری شد و پس از طی مراحل انتخاب و داوری، بهترین‌ها گزینش و در مراسم اختتامیه جشنواره معرفی و به برگزیدگان جوایزی اهدا خواهد شد.

اما قضیه به همین آرامی‌ها هم نیست چراکه حضور تعداد زیادی هنرمند منتخب به عنوان داور در بخش های یاد شده کار را برای هندلینگ و نظارت امور مشکل می کند به ویژه اینکه این دوره از جشنواره، جشنواره ای طبق روال سال های گذشته نیست. این جشنواره اتفاقا از آن دست جشنواره هایی است که بعد از انتخاب حمیدرضا نوربخش به عنوان مدیر وارد فاز کاملا متفاوت و دگرگون شده ای شد. جریانی که به طور حتم به دلیل حضور وی در سمت مدیرعامل خانه موسیقی و انتقادهای وارده چند ماهه اخیر به این نهاد صنفی بدون هیچ قضاوت غیر منصفانه و در یک موضع بی طرفانه خالی از حاشیه و برداشت های ریز و درشت نیست.

به هر حال موضوعاتی چون نحوه انتخاب حمیدرضا نوربخش به عنوان مدیر جشنواره برای اولین بار در ساختار مدیریتی آن، حضور تهمورس پورناظری در مقام مشاور جشنواره، ایجاد تغییرات اساسی در نحوه ورود گروه های منتخب به جدول برنامه ها، حذف بخش های رقابتی و نسلی دیگر، نحوه واگذاری بلیت فروشی جشنواره به سامانه های رسمی فروش از طریق شبه مناقصات، نحوه فعالیت های حسن ریاحی به عنوان دبیر جشنواره بعد از انتخاب مدیر، استعفای علی ترابی از دبیری اجرایی جشنواره، تفویض اختیارات بسیاری از فعالیت های ستاد جشنواره از انجمن موسیقی ایرانی به موسسه توسعه هنرهای معاصر، خارج شدن فرهنگسرای نیاوران از جدول جشنواره و حاشیه های رد و تایید این خبر، نحوه حضور موسسه «کار و اندیشه» که در نشست رسانه ای جشنواره به عنوان اسپانسر معرفی شد، افتتاحیه زودهنگام جشنواره در قالب عنوان «آیین گشایش»، نحوه حضور ارکستر سمفونیک تهران و سوءتفاهم به وجود آمده میان علی رهبری و مدیران این رویداد و موضوع انصراف چند هنرمند از ترکیب هیات داوران که موضوع اصلی این رخدادنگاری است  تنها برخی از مواردی هستند که جا دارد پیرامون تک تک آنها مباحث بی طرفانه مشروحی مطرح شود تا افکار عمومی نیز در جریان چرخه برگزاری جشنواره موسیقی فجر قرار بگیرند.

طی روزهای گذشته علی جعفری پویان نوازنده ویولن، نگار خارکن نوازنده کمانچه، پویا سرایی مدرس، نوازنده و رهبر ارکستر، شروین مهاجر و البته میثم مروستی یا به طور رسمی و محسوس یا از طریق شبکه های مجازی چون اینستاگرام انصراف خود را از سمت داوری سی و یکمین جشنوراه موسیقی فجر اعلام کردند. انصرافی که به دلیل حاشیه های پیش آمده پیرامون برگزاری جلسه نقد خانه موسیقی، توضیحات سرگشاده علی قمصری بعد از برگزاری کنسرت ارکستر موج نو و انتقادات او به مدیریت خانه موسیقی و شورای فنی صدور مجوز کنسرت ها در تالارهای وحدت و رودکی، اظهارات برخی از منتقدان خانه موسیقی در رسانه ها و نامه سرگشاده ۱۶۷ منتقد مبنی بر حضور پیدا نکردن در این جلسه، فضای موجود را بیش از پیش تحت تاثیر قرار داد.

.

موضوعی که این روزها پیرامون انصراف داوران در محافل غیر رسمی نقل اصلی صحبت هاست اعمال فشارهایی از سوی برخی از منتقدان به خانه موسیقی و جشنواره سی و یکم موسیقی فجر است که تصمیم دارند برخی از هنرمندان را از داوری آثار در یک ماه مانده به آغاز جشنواره منصرف کنند. موضوعی که هنوز هیچ منبع رسمی آن را تایید نکرده اما به هر ترتیب و با توجه به شبهاتی که مطرح شد می تواند باعث ایجاد حاشیه های جدیدی شود که بد نیست به آنها پاسخی داده شود.

به همین منظور با تعدادی از داوران مستعفی گفتگوهایی انجام داده‌ایم که از نظر می‌گذرانید.

فضای داوری جشنواره برای من غریبه بود

پویا سرایی مدرس، آهنگساز و رهبر ارکستر که چند شب پیش با کنسرت «موج نو» به مدیریت هنری علی قمصری در تالارهای رودکی و وحدت کنسرتی را برگزار کرده بود درباره دلایل انصراف خود از هیات داوران سی و یکمین جشنواره موسیقی فجر بیان کرد: من چندی پیش استعفانامه ام را نوشته بودم و در آن به آن نکته اشاره کردم که بنده به خاطر گرفتاری های شخصی و برخی از ساز و کارهایی که در بحث داوری ها دیدم مجبور به استعفا از هیات داوران شدم زیرا معتقد بودم ساز و کار موجود در بحث داوری ها چه به لحاظ کمی و چه به لحاظ کیفی قوی نبود. ضمن اینکه قطعا هیات داوران این دوره از جشنواره به قدر کافی دارای توانایی و کیفیت لازم است که حضور نداشتن بنده در آن تاثیری داشته باشد.

وی افزود: آنچه که بنده درباره هیات داوران جشنواره موسیقی فجر می توانم به آن اشاره داشته باشم حول و حوش نقد محتوایی فضای موجود است و اساسا مورد دیگری در میان نیست. اتفاقا یکی از امتیازات جشنواره موسیقی فجر امسال این است که از تمامی نسل های موسیقی در ترکیب هیات داوران حضور دارند که این می تواند اتفاق خوبی باشد. همین که دو رویکرد سنت گرایان و نوگرایان در جمع هیات داوران باشد می تواند اتفاق خوبی در عرصه داوری جشنواره موسیقی فجر باشد اما نکته حائز اهمیت در این میان که باعث شد من ترجیح بدهم در جمع هیات داوران حضور نداشته باشم قوی نبودن مباحث موجود در داوری بود. ضمن اینکه تعداد زیاد داوران برای من کمی غریبه بود ولی وقتی دیدم ماجرا تا حدودی به سمت یک فضای فراهنری و جناح بندی شده می رود ترجیح دادم تا در این فضا حضور نداشته باشم.

سرایی تصریح کرد: من نه در جناح خانه موسیقی قرار دارم و نه در جناح ضد خانه موسیقی. اتفاقا بنده همان قدر که با استاد داوود گنجه ای و استاد محمد سریر دوست هستم با علی قمصری و برخی از مخالفان هانه موسیقی نیز دوستی دیرینه ای دارم. از این جهت هیچکس نمی تواند این اتهام را به بنده وارد کند که به جهت فشارهای یک جناح خاص مربوط به ترک هیات داوران شدم. من همواره دوست داشتم در فضایی حضور داشته باشم که حواشی های غیر هنری در آن وجود نداشته باشد زیرا به هیچ عنوان خواستار جنجال و حاشیه نبوده و نیستم. البته این موضوع را هم می دانم که به شکل قانونی قراردادی از طرف ستاد جشنواره توسط انجمن موسیقی با ما درباره داوری جشنواره منعقد شد اما وقتی ماجرا به سمتی کشیده شد که موسسه توسعه هنرهای معاصر طرف قرارداد جشنواره شد بنابراین آن قرارداد قبلی به خودی خود ملغی خواهد شد.

این رهبر ارکستر درباره برخی شایعات مبنی بر نقش علی قمصری در این استعفا، گفت: مطمئن باشید هیچ فشاری از طرف علی قمصری به من برای انصراف وارد نشده کمااینکه او از زمانی که بنده در ارکستر موج نو به عنوان رهبر ارکستر حضور پیدا کردم می دانست که بنده در ترکیب هیات داوران قرار دارم که اگر می خواست این اتفاق نیفتد از همان زمان موضع خود را به من اعلام می کرد تا در ترکیب هیات داوران حضور داشته باشم یا نه. بنده چه در کلاس درس و چه در مباحث تخصصی حوزه موسیقی همواره با علی قمصری و آثاری که وی تولید کرده چالش هایی داشتیم که اصلا ارتباطی به مواضع حاشیه ای وی در زمینه خانه موسیقی و جشنواره موسیقی فجر نداشته و ندارد.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود توضیح داد: متاسفانه فضای رسانه‌ای کشور در بعضی از موارد به سمت و سویی کشیده می شود که از هر مصاحبه و یا اظهارنظری تیترها و تحریف هایی بیرون می‌آید که باعث ایجاد شبهات زیادی می شود. اتفاقا چندی پیش نقدی را پیرامون محتوای جشنواره ارائه دادم که مبتنی بر مواضع فنی حوزه موسیقی و جشنواره بود اما بعد از مدتی مشاهده کردم که همان مصاحبه ام در سایت خانه موسیقی با تیتری بر این محتوا که «خانه موسیقی بر حق است» منتشر شده بود که من با دیدن این مصاحبه روی سایت خانه موسیقی واقعا تعجب کردم.

سرایی گفت: متاسفانه همانطور که اشاره کردم برخی از دوستان برخی اوقات تیترهای جهت داری می زنند که واقعا ناراحت کننده است. متاسفانه طی روزهای اخیر در مصاحبه هایی که انجام دادم سمت و سوی حرف های من به سمتی کشیده شد که بوی یار و یارکشی می داد و اتفاقا همین فضا بود که باعث شد از ترکیب هیات داوران جشنواره خارج شوم. خلاصه می کنم؛ بنده نه دوست دارم با این جناح باشم و نه دوست دارم با جناح دیگر همراهی کنم. آنچه هم اکنون برای من بیش از هر چیز دیگری مهم است توجه به فعالیت های موسیقی و علمی است و اگر هم از همان ابتدا پذیرفتم که در جشنواره حضور داشته باشم صرفا به خاطر استادم حسن ریاحی بود که دوست داشت در این دوره از جشنواره حضور داشته باشم.

انصراف من یک حرکت اعتراضی نیست

علی جعفری پویان نوازنده ویولن هم که چندی پیش در صفحه اینستاگرام خود از حضور در ترکیب هیات داوران جشنواره انصراف خود را اعلام کرده بود نیز در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: انصراف من فقط به دلیل شرایط سخت کاری ام طی هفته های اخیر است. من طی روزهای گذشته به قدری با فشردگی کاری مواجه شدم که حتی شب ها تا ساعت چهار صبح مشغول کار در استودیو هستم و با علم به اینکه می دانم کار قضاوت بسیار ظریف و سخت است، ترجیح دادم در این شرایط سخت در ترکیب هیات داوران حضور نداشته باشم. چرا که احساس می کردم داوری آثار شرکت کننده در جشنواره و بخش جایزه باید با انرژی و حوصله زیادی اتفاق بیفتد. بنده یک لحظه احساس کردم به جهت حساس بودن این روش داوری در اولین دوره و ابهاماتی که ممکن است به وجود بیاید، در جایگاهی نیستم که در مورد اثر دیگران عادلانه نظر بدهم.

وی افزود: در چنین شرایطی سخت است که به عنوان یک داور پیرامون آثار، اظهارنظر و یا قضاوتی داشته باشم ضمن اینکه بنده در بهمن ماه امسال کنسرت هایی را با همایون شجریان دارم که شاید تداخل تمرین و اجرای این برنامه های زنده، معضلاتی را به وجود بیاورد. به هر ترتیب تمامی این مسائل دست به دست هم داد تا این بار مسئولیت را از دوشم بردارم و از ترکیب هیات داوران انصراف دهم. اینکه بعضی ها می گویند از روی فشارهای بیرونی برخی از منتقدان جشنواره و خانه موسیقی از ترکیب هیات داوران خارج شدم، کاملاً دیدگاه غلطی است و من این موضوعات را نشات گرفته از برداشت های شخصی می دانم بنابراین مطمئن باشید هیچ اعمال فشاری در این زمینه روی من صورت نگرفته است.

از لیست منتقدان هم انصراف دادم

جعفری پویان بیان کرد: اگر بنده پذیرفتم که به عنوان داور در جشنواره سی و یکم موسیقی فجر حضور داشته باشم دلیلی بر منتقد نبودن و اشکال دار نبودن ساختار جشنواره و خانه موسیقی نیست، ضمن اینکه بنده در ذات انتقاد هیچ اشکالی نمی بینم و حتی آن را سازنده هم می دانم. اما من معتقدم نباید مسائل را قاطی یکدیگر کنیم. ما باید با روش تعامل در کنار هم حضور داشته باشیم و اگر مساله خاصی داریم در دوستانه ترین و مهربانانه ترین شکل ممکن نقدها را مطرح کنیم. ما نباید فکر کنیم که به خاطر اعمال فشار و یا هر چیز دیگری مجبور به پذیرش یا عدم پذیرش در فضایی چون جشنواره موسیقی فجر هستیم. به هر ترتیب من واقعا این روزها احساس خستگی می کنم و بر این باورم داستان هایی در عمق مسائل کاری است که این بار ترجیح دادم به آن بپردازم. بنده به این نکته تاکید می کنم که دغدغه انتقادی من با دغدغه انتقادی گروهی که از خانه موسیقی انتقاد می کردند متفاوت بود به همین دلیل با احترام به تفکرات آنها از حضور در لیست منتقدان هم انصراف دادم چرا که بنده من اطلاعات کافی در رابطه با مسائلی که دوستان مطرح می کردند نداشتم.

 این نوازنده ویولن در ادامه صحبت های خود گفت: بنده احترام بسیار زیادی برای استاد حسن ریاحی قائل هستم و وقتی ایشان از طریق نامه اعلام کردند در ترکیب هیات داوران حضور داشته باشم به رسم احترام استادی پذیرفتم که در جریان کارها قرار بگیرم اما وقتی در جلسات ابتدایی شرکت کردم دیدم کار داوری امر بسیار پیچیده ای است که احتیاج به ظریف کاری دارد. بنابراین با احترام به معلم همیشگی خودم ترجیح دادم که در جشنواره حضور نداشته باشم. البته در موضوع قراردادهای مادی و معنوی که با ستاد جشنواره داشتم باید به این نکته اشاره کنم که من یکی از کسانی هستم که شخصا یک سال است تلاش می کنم وقتی کنسرت های پروژه ای انجام می شود با نوازنده ها قرارداد بسته شود پس در فضای داوری جشنواره قرارداد بین هنرمند و یک سیستم هنری بسته شده و ادبیات این قرارداد متفاوت از قرارداد یک هنرمند با یک سیستم غیر هنری است.

وی افزود: من هنرمند مستقلی هستم که نوع دغدغه و نقدم به ماجرای جشنواره و خانه موسیقی کاملا متفاوت است. من معتقدم موزیسین ها و اهالی خانه موسیقی همه از یک خانواده هستیم که نباید با تیغ برنده همدیگر را نقد کنیم. ما دچار یک مساله بزرگ شده ایم اینکه یادمان رفته که همه از یک خانواده ایم وگرنه کدام موزیسین ایرانی حتی داوران بخش های مختلف داوری وجود دارد که انتقادی بر وضعیت صنفی موسیقی  یا نگرانی بر موسیقی کشور نداشته باشد. به اعتقاد من در این فضای موجود یک سوءتفاهم کلی به وجود آمده و باید اهالی حرفه ای موسیقی بتوانند در یک محیط آرام و به دور از تنش به آن بپردازند.

جعفری پویان در بخش پایانی صحبت های خود گفت: من آرزو می کنم که روز فرا برسد که منتقدان خانه موسیقی و جشنواره موسیقی فجر رودرروی مدیران جشنواره بنشینند و در کمال احترام هر آنچه که به عنوان نقد از آن یاد می کنند با دوستان مدیر مطرح کنند البته منتقدان هم هیچگاه بی احترامی نمی کنند و بهتر این است که بزرگتر ها هم گوش آماده تری برای شنیدن داشته باشند.

از آب گل آلود ماهی نگیرید

نگار خارکن نوازنده جوان ساز کمانچه و از اعضای هیات داوران سی و یکمین جشنواره موسیقی فجر نیز با اشاره به دلایل انصراف خود از ترکیب هیات داوران به خبرنگار مهر گفت: خروج من از ترکیب هیات داوران جشنواره هیچ ربطی به هیچ گروهی ندارد و بنده فقط و فقط به دلایل شخصی ترجیح دادم که در درون ترکیب هیات دوران حضور نداشته باشم. آنچه که طی روزهای اخیر از انصراف بنده در برخی از رسانه ها و محافل رسمی و غیر رسمی مطرح شده به هیچ عنوان صحت ندارد و من از همین جا اعلام می کنم که نگار خارکن به عنوان عضو کوچک خانواده موسیقی به جناح و گروه خاصی از منتقدان خانه موسیقی و جشنواره موسیقی فجر وابستگی ندارد.

وی افزود: متاسفانه هرگاه هنرمندی داعیه مستقل بودن دارد او را به هر دلیل ممکن به جایی دیگر وابسته می کنند. مطمئن باشید خروج من از جشنواره موسیقی فجر به هیچ عنوان نشأت گرفته از باند بازی و این حرف ها نبوده است و اگر جناح خاصی از منتقدان خانه موسیقی و یا جشنواره موسیقی فجر سعی دارند بنده را وابسته به یک جناح خاصی کنند تصور می کنم که از آب گل آلود ماهی می گیرند. من به هیچکس بی احترامی نمی کنم زیرا معتقدم تمامی دوستان شرکت کننده در جشنواره، خانه موسیقی، منتقدان خانه موسیقی و اعضای هیات داوران هنرمندانی هستند که بسیاری از آنها حکم استاد و یا همکار بنده را دارند. پس بدانید خروج بنده از جمع هیات داوران جشنواره کاملا مستقل و بنا به دلایل شخصی بوده است.

خارکن بیان کرد: از همان روزی که به بنده پیشنهاد حضور در ترکیب هیات داوران را دادند با خودم خیلی کلنجار رفتم که حضور داشته باشم یا نه، کمااینکه احساس کردم نپذیرفتن این دعوت بی احترامی کامل به فضای جشنواره است. بنابراین وقتی در جلسه اول شرکت کردم متوجه شدم که گرفتاری های کاری اجازه نخواهد داد که به طور کامل در خدمت دوستان باشم. در آستانه رونمایی از تازه ترین آلبوم موسیقایی ام متوجه شدم گرفتاری ها و حاشیه هایی که پیرامون این مراسم رونمایی من را درگیر خود خواهد کرد به من اجازه نمی دهد که در تاریخ های تعیین شده داوری حضور فعال داشته باشم. از این جهت به جناب نوربخش هم این موضوع را اطلاع دادم که با چنین شرایطی قادر به ادامه همکاری نیستم. یعنی از همان ابتدا احترام را به جا آوردم و اعلام کردم که نمی توانم در ترکیب هیات داوران حضور داشته باشم.

از استعفای من سوءاستفاده نکنید

این هنرمند در پایان صحبت های خود گفت: از جانب بنده بنویسید که بنده افتخار می کنم که همیشه مستقل بوده و هستم. اگر جایی رفتم خودم رفتم و اگر جایی هم نرفتم با تصمیم خودم بوده است. هیچ رسانه و یا منتقدی از این پس حق ندارد به بهانه انتقاد از خانه موسیقی و هیات داوران جشنواره از خروج ما سوءاستفاده کند چراکه بنده به هیچ عنوان دوست ندارم رفتن من حمل بر بی ادبی و بی احترامی به استادانی باشد که در ترکیب هیات داوران حضور دارند.

در بین اعضای هیات داوران که استعفای خود را به صورت رسمی اعلام کرده اند، شروین مهاجر و میثم مروستی نیز بودند که تلاش برای مصاحبه  و تماس با این دو هنرمند بی نتیجه ماند.