غلامحسین بنان امسال در حالی ۱۰۰ ساله میشود که هنوز سنگ قبری در خور شان و مقامش ندارد
سمیه قاضی‌زاده: اردیبهشت صد سال پیش خواننده‌ای به دنیا آمد که سال‌ها بعد از او به عنوان گل سر سبد موسیقی ایرانی یاد شد؛ استادی که این روزها اگرچه سنگ قبری در خور شان و مقامش ندارد، اما در دل علاقهمندان به موسیقی جایگاه والایی دارد.
سال ۱۳۲۱ است. روح اله خالقی در رادیو مسئولیت دارد . بنان با عبدالعلی وزیری برای امتحان به رادیو می روند. در دفتر روح اله خالقی، ابوالحسن صبا هم نشسته است، بنان خواندن قطعه‌ای در سه گاه را آغازمی‌کند و صبا هم با ویلن او را همراهی می‌کند. هنوز “درآمد” تمام نشده که خالقی به صبا می‌گوید:”شما نواختن ویلن را قطع کنید” و به بنان اشاره می‌کند تا گوشه حصار را بخواند. بنان مکث نمی‌کند و با چنان مهارت و استادی درآمد حصار را می‌خواند و به سه گاه فرود می‌آید که روح اله خالقی بی اختیار بلند میشود و او را در آغوش گرفته و می بوسد و آینده وی را در هنر آواز درخشان پیش بینی می کند.
از آن روز تا الان نزدیک به ۷۰ سال گذشته است و از تولد بنان تا به حال ۱۰۰ سال. پیش‌بینی خالقی درست از آب درآمد و بنان هنوز که هنوز است از بزرگترین نام‌های آواز ایرانی است.
از تولد تا استادی
استاد بنان در اردیبهشت ۱۲۹۰ در قلهک تهران در خانواده‌ای متمول متولد شد. خواننده‌ای که از سال ۱۳۲۱ تا دهه ۵۰ در زمینه موسیقی ملی ایران فعالیت گسترده و البته ماندگاری داشت. از شش سالگی خوانندگی و نوازندگی ارگ و پیانو را شروع کرد و در این راه از راهنمایی‌های مادرش که پیانو را بسیار خوب مینواخت بهره ها گرفت، اولین استاد او پدرش بود و دومین استاد، مرحوم میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و سومین استادش مرحوم ناصر سیف بوده‌اند.
همانطور که گفته شد، سال ۱۳۲۱ برای بنان سال مهم و تعیین کننده‌ای بود. برای اولین بار در این سال بود که صدای غلامحسین بنان، همراه با همکاری عده‌ای از هنرمندان دیگر از رادیو تهران به گوش مردم ایران رسید و دیری نگذشت که نام بنان زبانزد همه شد. روح‌الله خالقی او را در ارکستر انجمن موسیقی شرکت داد و با ارکستر شماره یک نیز همکاری را شروع کرد و از بدو شروع برنامه “گلهای رنگارنگ” بنان به دعوت استاد داود پیرنیا همکاری داشت.
بنان در طول فعالیت هنری خود، حدود ۳۵۰ اهنگ را اجرا کرد و آنچه که امتیاز مسلم صدای او را پدید می آورد، زیر و بم‌ها و تحریرهای صدای اوست که مخصوص به خودش است. بنان نه تنها در آواز قدیمی و کلاسیک ایران استاد بود، بلکه در نغمات جدید و مدرن ایران نیز تسلط کامل داشت. تصنیف زیبا و روح پرور “الهه ناز” او بهترین معرف این ادعا است. بنان را می‌توان به حق بزرگترین اجرا کننده آهنگ‌های سبک وزیری-خالقی دانست. او همچنین در کنار ادیب خوانساری از بهترین اجرا کنندگان آثار صبا و محجوبی محسوب میشود. استعداد شگرف او در مرکب خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بارها ستایش موسیقی دانان معاصرش را بر انگیخته است.
فعالیت در هنرستان موسیقی
در سال ۱۳۳۲ بنان به پیشنهاد شادروان خالقی به اداره کل هنرهای زیبای کشور منتقل و به سمت استاد آواز هنرستان موسیقی ملی به کار مشغول شد و در سال ۱۳۳۴ ریئس شورای موسیقی رادیو شد. غلامحسین بنان از ابتدا در برنامه‌های گلهای جاویدان و گلهای رنگارنگ و برگ سبز شرکت داشته و برنامه‌های متعدد و گوناگون دیگری که از این خواننده بزرگ و هنرمند به یادگار مانده است. در این برنامه ها، استادان تراز اول موسیقی سنتی چون روح الله خالقی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، احمد عبادی، حسین تهرانی، علی تجویدی، و … با او همکاری داشته‌اند.
کناره گیری از فعالت هنری
آذر ماه ۱۳۳۶ وقتی بنان با اتومبیل شخصی در جاده کرج مشغول رانندگی بود با کامیونی که فاقد چراغ ایمنی عقب بود تصادف کرد و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می کرد.
سال‌ها بعد از این حادثه بنان به فعالیتش ادامه داد اما حدود ده سال بعد از آن بود که غلامحسین بنان آهسته آهسته فعالیت خوانندگی را کنار گذاشت. استاد مدتها به ناراحتی جهاز هاضمه مبتلا شده بود از طرف دیگر حنجره اش نیز آمادگی بیان نیازهای درونیش را نداشت و به همین دلیل اندک اندک از خواندن اجتناب ورزید و از صحنه هنر کناره کشید و بیست سال آخر عمر را تقریبا فعالیت چشم گیری نداشت و روز به روز ناراحتی جهاز هاضمه او را بیشتر رنجور می‌کرد و متاسفانه کوشش‌های پزشکان و مخصوصا مراقبت‌ها و از خود گذشتگی‌های پری بنان همسر وفادارو مهربانش هم مؤثر نیفتاد و سرانجام درساعت ۷ بعدالظهر پنجشنبه هشتم اسفندماه سال ۱۳۶۴ خورشیدی در بیمارستان ایرانمهر قلهک جهان را بدرود گفت.
استاد بنان از سال ۱۳۶۴ یعنی زمان فوتش در امامزاده طاهر کرج دفن شده است. مکانی که بسیاری از بزرگان ادب و هنر ایران در آنجا آرمیده‌اند. تا پیش از این سنگ قبر استاد هرچند سنگ قبر ویژه‌ای نبود، اما بسیار بهتر از اینی است که در حال حاضر و بعد از تخریب و بازسازی قبرستان امامزاده گذاشته شده است . فروردین سال گذشته این قبرستان بازسازی شد و وعدهء سنگ قبر ویژه‌ای برای آرامگاه استاد داده شده بود که قرار بود از شکور یونان آورده شود اما چنینی نشد.
از ماندگارترین ترانه‌های بنان می‌توان به آهنگ آذربایجان، آمدی جانم به قربانت، یار رمیده، الهه ناز، می ناب، خاموش، مراعاشقی شیدا، روز ازل، نوای نی و سرود همیشه جاوید ای ایران اشاره کرد.
به گفتهء همسرش، بنان بهترین اثر خود را “حالا چرا” و “کاروان” می‌دانست و می‌گفت: “کاروان را برای بعد از مرگم خواندهام”. همچنین استاد در اواخر عمر دلبستگی عجیبی به ترانه “رویای هستی” پیدا کرده بود تا آنجا که با این آهنگ می‌گریست.
دیدگاهتان را بنویسید