مرتضی گودرزی

موسیقی ایرانیان – حمیده موسوی: ششمین جشنوارهء موسیقی مقامیِ «پیران چنگی»، یادواره‌ء استادان فقید «حاج قربان سلیمانی»، «حاج حسین یگانه»، «اسماعیل ستارزاده» و «عباسقلی رنجبر»، پس از گذشت ۱۳ سال، طی سه روز از مهر ماه سال جاری در شهر قوچان برگزار می گردد.

مرتضی گودرزی، پژوهشگر و نوازندهء موسیقی مقامی ایران و از شاگردان زنده یاد حاج قربان سلیمانی، با اعلام این خبر و در گفتگو با خبرنگار «موسیقی ایرانیان» عنوان کرد: «جشنوارهء موسیقی مقامی «پیران چنگی» که سال ها پیش در پنج دوره با حضور بزرگان موسیقی خطهء خراسان برپا می شد، این بار پس از ۱۳ سال در حالی تدارک دیده شده است که بسیاری از این عزیزان، اسطوره هایی چون «حاج قربان سلیمانی»، «حاج حسین یگانه»، «اسماعیل ستارزاده» و «عباسقلی رنجبر» دیگر در میان ما نیستند و لاجرم این رویداد هنری بی حضور ایشان و به یادشان طی سه تاریخ ۹،۸ و۱۰مهر ماه برگزار می گردد.»

وی افزود: «امسال ستادی عهده دار برگزاری همایش «پبران چنگی» است که متشکل از ادارهء فرهنگ و ارشاد، فرمانداری و شورای شهر قوچان می باشد و قرار است کلیهء بزرگان موسیقی خراسان در این جشنواره حضور داشته باشند. حدود ۷۰-۶۰ گروه به روی صحنه می روند که در میان آنان حضور بانوان نوازنده نیز چشمگیر است. بانوانی که به یقین ارزندگی هنرشان مثال زدنی ست و علاوه بر آن گروه های مهمانی نیز از آذربایجان، بوشهر و خرم آباد که می توان گفت نمایندهء خطه هایی با موسیقی اقوامی و آیینی هستند، به اجرای موسیقی و حرکات آیینی خواهند پرداخت. البته ستاد برگزاری در نظر داشت که از استاد دولتمند نیز دعوت به عمل آید که از کشور تاجیکستان تشریف آورده و در این همایش حضور داشته باشند لیکن به دلیل مقارنت این رویداد با فستیوال سالانه و ملیِ «فلک» که از مراسم شناخته شده و مهم آن کشور است این امکان برای استاد دولتمند میسر نگردید.»

گودرزی که خود در چندین دوره از فستیوال «فلک» حضور فعال داشته، با اشاره به این موضوع ادامه داد: «بنده امسال نیز به این فستیوال دعوت شده ام، لیکن به دلیل این مقارنت زمانی در برپایی دو فستیوال، دعوت دوستان تاجیک را رد کرده و ترجیح دادم در همایش «پیران چنگی» از آنجا که بی شک پس از این همه سال توقف بی دلیل و غیر موجه، می تواند از اتفاقات با ارزش در جامعهء موسیقی کشور باشد، حضور بهم رسانده و در کنار هنرمندان توانای شرکت کننده باشم. لازم می دانم از فستیوال «فَلَک» به نیکی یاد کنم چرا که همانگونه که اشاره کردم از رویدادهای مهم هنری کشور تاجیکستان به شمار می آید که یک روز ملی را به خود اختصاص داده و هر ساله بی هیچ مانعی و در نهایت نظم، با امکانات و حمایت های دولتی پیگیری شده و انجام می پذیرد. یعنی تمام هزینه ها و مخارج این رویداد بر عهدهء دولت است و هیچ ارگان خصوصی یا شخص هنرمندان، متحمل متاعب و صعوبت های مالی در این زمینه نمی شوند. نه تنها این فستیوال، بلکه در این میان می توان به دیگر کشورهای همسایه همچون آذربایجان، ترکمنستان و …نیز اشاره کرد که خود از نزدیک شاهد برگزاری برخی از این نوع همایش ها در این کشورها بوده و در پی حضورهای چندین باره ام شکوفایی و ترقی سالانهء آنها را لمس کرده ام و به جرآت می توان گفت هر ساله شما حرکت هایی نوین و تغییرات با ارزشی در این فستیوال ها مشاهده می کنید و اینها به یقین نتیجهء حمایت های همه جانبهء دولتی ست که از دغدغه های هنرمندان کاسته و آنها را یاری می دهد که به وظیفهء هنری و دغدغه های اصلی خود که همانا هنر در هر شاخه ای ست، به نحو احسن بپردازند. حال اینکه این عنایت ها در مملکت ما بسیار کمرنگ است و بویژه در پرداختن به موسیقی مقامی و محلی همچون موسیقی خراسان، با حساسیت، تعصب و نگرش مثبت کمتری برخورد می شود. متأسفانه ما همچنان دلیل مُقنِعی برای توقف چند سالهء فستیوال «پیران چنگی» دریافت نکرده ایم و تنها می توان به روشنی اینگونه گفت که با تغییر هر دولت و مسئولین، اولویت ها نیز تغییر کرده و ارجحیت برخی رویدادها بر سایر رویدادهای دیگر به صورت موسمی و سلیقه ای دچار نوسان و تغییر می شود. در نتیجه موسیقی هایی در ژانرهای نواحی، اقوامی و مقامی به مرور مخاطبین خود را از دست می دهند و حتی فرزندانمان به این ژانر گرایش پیدا نمی کنند و به سمت و سویی در موسیقی کشیده می شوند که اصلاٌ سنخیت و ارتباطی با فرهنگ موسیقایی کشورشان ندارد. بی شک پاسخ و دلیل این اتفاقات را باید در چنین عملکردهایی جست. وقتی حرکت هایی از این دست کژ دارُ مَریز، با موانع و وقفه هایی وقت و بی وقت و طولانی مدت صورت می پذیرد هر آنچه که در معرفی این حرکت های هنری و فرهنگی نیز اتخاذ گردد پس از مدتی بی اثر مانده و چه بسا فراموش گردد لذا چگونه قرار است فرزندانمان با ریشه های فرهنگی کشور خود آشنا شده و به آنها پایبند باشند؟! در مقابل اما همایش های منظم و با روتینی هر ساله یا دو-سه ساله تجربیاتی را برای برگزار کنندگان، هنرمندان و مخاطبان به ارمغان می آورند که می توانند در سال های آتی چراغ راه فعالیت های بعدی باشند و از این تجربیات در جهت بهبود وضع فرهنگ و هنر کشور می توان استفاده کرد و کاستی های پیشین را برطرف ساخت. حال با این اوصاف باید در فستیوال «پیران چنگی» شرکت کرده و فضای حاکم بر آن را پس از سال ها دید و سپس به ارزیابی پرداخت.»

برای بزرگنمایی کلیک کنید

این موسیقیدان در جشنوارهء موسیقی مقامی «پیران چنگی» به عنوان هنرمندی که در این سبک سابقه ای طولانی داشته و خط مشی هنری مشخصی در معرفی موسیقی مقامی خراسان اتخاذ کرده است، دعوت شده تا به سمت یکی از مجریان حضور یابد. وی به اتفاق جمعی از اساتید مطرح خراسانی در این جشنواره به اجرا خواهد پرداخت که در توضیح بیشتر این موضوع عنوان کرد: «از سه الی چهار روز پیش از آغاز جشنواره به همراه دوستان عازم خراسان خواهیم بود و بر آنیم که اجرایی ویژه را با جمعی از پیشکسوتان موسیقی خراسان به روی صحنه ببریم. اتفاقی که از نوادر موسیقی در ایران است و به ندرت پیش می آید که این بزرگان و اساتید در یک مجموعهء اجرایی گرد هم آمده و کاری مشترک را ارائه دهند و در واقع این عزیزان در قالب سُلو و تکنوازی به هنرنمایی می پردازند غالباٌ.. فکر می کنم اتفاق خوشایندی باشد اما جزئیات بیشتر این اجراها را اجازه می خواهم فعلاٌ عنوان نکنیم و در قالب سورپرایز تقدیم مخاطبان نمائیم.»

از آنجا که این فستیوال جنبهء رقابتی نداشته و به صورت یک همایش برای تبادلات هنری، آشنایی بیشتر هنرمندان با یکدیگر و با اساتید و همچنین احیای هرچه بیشتر موسیقی نواحی و مقامی برگزار خواهد شد، از گودرزی پرسیدیم که خروجی چنین همایشی را در مقایسه با جشنواره های رقابتی چگونه ارزیابی می کند و وی پاسخ گفت: «فکر نمی کنم جشنواره های رقابتی خروجی های چندان چشمگیر یا خارق العاده ای داشته باشند. یعنی به ندرت اتفاق می افتد. چه بسا فضاهای رقابتی و فشارهای ناشی از این رقابت ها، نتایجی مغایر با ذات هنری و هنر پروری به همراه داشته باشد. حداقل در کشور ما به وفور شاهد نتایجی از این دست بوده ایم و شاید این موضوع به دلیل توجه و گرایش به نام و امتیاز و لقب های عجیب و غریب باشد تا خود هنر و رسالت هنری. تخصیص رتبه ها و دسته بندی هایی با عناوین پدیدهء جشنواره، استعدادهای نوظهور و… لِیبِل هایی از این دست، جز آنکه هنرمند را بعضاٌ نسبت به خود دچار شک و شبهه کند و در برخی احیان از حرکت و تکاپوی لازم باز دارد، عواید آنچنان مثبتی برای آنها نخواهد داشت. خاصّه اینکه بسیاری از این هنرمندان بعدها و با پیدایش پدیده هایی دیگر و نوظهورانی برجسته تر! سرخورده شده و ملاک فعالیت هنری خود را گم کنند و درگیر القاب و الفاظ غیر ملزوم گردند. به نظر بنده نباید به دنبال بِرند سازی بود و همایش هایی که با این حال و هوا و به دور از اتمسفرهای رقابتی هنرمندان را در کنار یکدیگر قرار داده و توانایی هایشان را که طبعاٌ اندک هم نیست از این طریق معرفی می کند، ارزشی مضاعف خواهند داشت.»

مرتضی گودرزی در پایان خاطر نشان کرد: «آنچه که مسلم است، هنرمندان خطهء خراسان بسیار از این رویداد خرسند هستند و برای آغاز این جشنواره لحظه شماری می کنند چرا که آنقدر اینگونه همایش ها به ندرت در آنجا اتفاق افتاده و می افتند که در حال حاضر این عزیزان عطش حضور و استفاده از این فضا را دارند. چه هنرمندان و چه مخاطبان و موسیقی دوستان. شاید بندهء نوعی به دلیل اینکه در پایتخت اقامت دارم و به صورت مستقل به این ژانر می پردازم و تا حدودی توانسته ام با دغدغه های کمتر و دست بازتری آن را به جامعهء موسیقی معرفی کنم آن هیجان را نداشته باشم، لیکن به خوبی می توانم درک کنم که امروزه در خراسان چه در میان پیشکسوتان و چه در میان جوان ترها هنرمندانی هستند که مشتاقند هنر خودشان را به شکلی که شایسته است، ارائه کنند و به طریقی خود را به جامعه معرفی نمایند لذا چنین نشست ها و گردهمآیی هایی می تواند بستری مناسب برای این انعکاس های هنری و معرفی شدن ها باشد و دور از حق و انصاف است که ۱۰ سال یک بار برگزار شده یا شاید حتی لغو گردد. جشنوارهء پیران چنگی نیز اولین بار با هدف برگزاری سالانه، توسط اساتید فقید ما راه اندازی شده و خشت اول آن به این منظور بنا نهاده شده بود تا بدینوسیله استعدادها کشف و شناخته شود و فرصت معرفی آنها میسر گردد. بر کسی پوشیده نیست که امکانات مختلف رسانه ای، تبلیغات، مشارکت های هنری و… غالباٌ در پایتخت متمرکز است و دستیابی هنرمندان در شهرستان ها به این امکانات محدود است لذا هرچه اینگونه جشنواره ها در شهرهایی غیر از تهران حمایت و تقویت شوند و بخصوص از لحاظ مطبوعاتی و خبری پوشش های گسترده تری صورت گیرد، از وجود هنرمندان دیگر که فرصت هنرنمایی نداشته اند بیشتر می توان با خبر شد. در پایان لازم می دانم مجدداٌ به حضور بانوان هنرمند و فعال در موسیقی مقامی اشاره کنم. در این جشنواره خانم هایی حضور خواهند داشت که بسیار پویا و پر تلاشند و فعالیتشان در زمینهء موسیقی مقامی قابل ستایش است. حتی در تهران و کرج بنده از میان بانوان هنرجویانی دارم که در نوازندگی بسیار موفق هستند و فقط باید منتظر ماند و دید که شرایط چگونه پیش خواهد رفت تا توانایی این عزیزان آنطور که در خور آنهاست بازتاب داده شده و به حاصل زحمات هنری خود دست یابند.»