گفت‌وگو با مدیرکل دفتر موسیقی وزارت ارشاد درباره مشکلاتی که برای موسیقیدانان به وجود می‌آید

 ***

* مساله اول مربوط می‌شود به ممنوع‌الخروج شدن آقای درخشانی. از نظر وزارت ارشاد این چگونه عملی است؟ و آیا وزارت ارشاد در جریان این امر بوده است؟  
بله، البته در مجموع خیلی چیز غریبی نیست معمولا وقتی اثری توسط شبکه‌های ماهواره‌ای پخش می‌شود، نهادهایی که کار پایش اطلاعاتی را انجام می‏دهند این مساله را می‏بینند و رویت می‏کنند. ما به‌طور خاص در دفتر موسیقی ارشاد اگر تخلفی از هنرمندان ببینیم برحسب وظیفه قانونی تذکراتی می‌دهیم و این تذکر از منظر قوه مجریه است چراکه ما ضابط قضایی قوه قضائیه و قهریه و انتظامی نیستیم و فقط تذکر می‏دهیم که عمل انجام شده برخلاف قوانین رایج است. ما به تمام خواننده‏های خانمی که کلیپ‏هایشان به صورت تکخوانی از ماهواره پخش شده است، تذکر داده‏ایم و این از منظر وزارت ارشاد است. قطعا در جاهای دیگر نیز مثلا نهادهای دیگر این مساله را دیده و بررسی کرده‏اند و به هنرمندان تذکراتی داده‏اند. ما به هیچ نهاد و ارگانی گزارشی ارسال نمی‏کنیم. این دستگاه‌های دیگر هستند که خودشان بررسی می‏کنند. در مورد مساله آقای درخشانی من از طریق رسانه‏ها خبردار شدم که خودمان برای حل مساله و مرتفع شدن آن کمک کردیم.

* یعنی دستگاه‌های دیگر به شما اخطاری نداده اند؟
نه آنها به ما تذکر نمی‏دهند و کاملا مستقل عمل می‌کنند اما براساس وظایف قانونی خودمان لازم می‏دانیم به هنرمندانی که خلافی کرده‌اند تذکر بدهیم که آن را تکرار نکنند یا توضیح بدهند. خصوصا در دفتر ما گروه‌های رسمی ثبت‌شده هستند و وقتی ثبت می‌شوند فرم‌های تعهدنامه‌ای را امضا می‌کنند که ملزم به رعایت آن قوانین هستند.

* یعنی گروه ماه‌بانو ثبت شده بوده است؟
بله، ثبت شده بود و ملزم به رعایت قوانین بود. که ما باید تذکر می‏دادیم و در صورت تکرار تخلف تنها لغو ثبت گروه یا لغو و تعلیق فعالیت را انجام می‏دهیم. برای شرکت‌ها هم تعلیق می‏کنیم و لغو آن در دست ما نیست و باید قوه قضائیه آن را لغو کند.

* شما می‌گویید تعهدنامه و آیین‌نامه دارید آیا این در دسترس است که ما نیز بتوانیم آن را ببینیم؟
بله آیین‌نامه‌های ما مشخص است.

* این آیین‌نامه چند بند است؟
حضور ذهن ندارم اما قبلا هم گفتم که یکی از ضعف‌هایی که در مجموعه دفتر موسیقی وزارت ارشاد وجود دارد این است که آیین‌نامه‌ها و قوانین به‌روز نشده‌اند. به‌طور مثال در سال‌هایی در کل کشور بیشتر از ۲۰ کنسرت‌ برگزار نمی‌شده است و امروز ۱۵۰۰ کنسرت برگزار می‌شود که بسیار تفاوت دارد. یک دوره کل گروه‌های ثبتی در کشور ۱۰ گروه بود و الان صدها گروه ثبت شده داریم و طبعا وقتی این تعداد کمی تغییر می‌کند باید قوانین هم متناسب با آن به‌روز شود. یکی از ضعف‌هایی که وجود دارد بحث آیین‌نامه و قوانین است و از بدو ورودم به دفتر موسیقی جلسات بررسی و کارشناسی گذاشتیم و آنها را بررسی کردیم. بخشی از مشکلات و ضعف‌های آیین‌نامه‌ها گریبانگیر مخاطبان و مراجعان ما می‌شود و بخشی گریبانگیر خودمان. مثلا یکی از بخش‌ها مربوط به این موضوع است که نوع تخلفات در آیین‌نامه‌های ما به‌طور دقیق ذکر نشده است.

* چرا؟
زیرا زمانی که این نامه تدوین شده است به‌عنوان مثال فعالیت‌هایی درباره همکاری با شبکه‌های ماهواره‌ای جزء آنها نبوده است.

* بله موضوع مورد بحث ما همین است که قانونی در مورد پخش آثار از شبکه‌های ماهواره‌ای نوشته نشده است.
اما کاری که در مورد کسانی که با شبکه‌های ماهواره‌ای همکاری می‌کنند انجام داده‌ایم این بوده است که طبق قوانین روز عمومی که الان تکلیف شده است، تذکراتی را به صورت کتبی و شفاهی به همه می‌دهیم. مثلا مساله عدم همکاری با رسانه‌های بیگانه را به شرکت‌ها ابلاغ کردیم و آنها نیز به هنرمندان انتقال دادند چه به صورت کتبی یا شفاهی. در خود مجوزهایی که می‌دهیم نیز این مسائل ذکر شده است.

* حتی اگر در خود مجوز این مسائل ذکر شده باشد اما قانون، قانونی قدیمی است و مصداق روز نیست.

پیروز ارجمند

قانون قانونی قدیمی است اما ما آمده‌ایم ضعف قانون را در صدور مجوزها براساس قوانین بالادستی اصلاح کرده‌ایم. بعضی از قوانین، قوانین عمومی دولت است و برخی قوانین خاص است. قوانین خاص به‌روز نشده است اما قوانین عام که به‌روز شده است. ما قوانین عام آنها را اعمال می‌کنیم و در قالب بخشنامه‌های خاص خودش و تعهدات، این کار انجام می‌شود. تغییر آیین‌نامه روال قانونی درازمدت و پیچیده‌ای دارد، اما بخشنامه را به همین دلیل استفاده می‌کنیم، چراکه نامه‌ای است که بخشی را دارد تذکر می‌دهد و در واقع قانونی جدید است که برای توضیح و تفسیر برخی از این آیین‌نامه‌ها یا حتی شیوه‌نامه‌ها اعمال می‌شود.

* مساله همکاری با شبکه‌های ماهواره‌ای برای هنرمندان مشخصا به صورت قانون درمجلس تدوین شده است؟
بله، فعالیت با همه رسانه‌های بیگانه ممنوع است. در مجلس قانون برای همکاری با بی‌بی‌سی داریم و تصویب شده و به صورت عمومی است.

* اما در مورد کسانی که همکاری نکرده‌اند و آثار آنها بدون اطلاع و کسب اجازه از سوی بی‌بی‌سی پخش می‌شود که این مساله صادق نیست. به‌طور مثال روی فیلمی که از بی‌بی‌سی در مورد یک شخص پخش شد از قطعات آلبومی که در ایران منتشر شده موسیقی انتخاب شده بود، درحالی که از صاحب اثر برای استفاده از آن اجازه نگرفته بودند. حال آیا باید مطابق این قوانینی که نام بردید شخصی که در ایران بامجوز فعالیت می‌کند به خاطر سرقت هنری بی‌بی‌سی مجازات شود؟ آنها احتیاجی به مجوز ما ندارند.
خیر، این‌گونه نیست و من این مساله را قبول ندارم. شما می‌دانید که پخش فیلم‌های ایرانی از شبکه‌های فارسی به وفور انجام می‌شد و هنوز هم برخی آن را انجام می‌دهند و خود تهیه‌کنندگان سینمای ایران شکایت‌های قانونی خود را در آن کشورها پیگیری و شکایت بین‌المللی کرده‌اند و پیگیر شده‌اند و برخی هم جواب گرفته‌اند، اما برخی شبکه‌ها بدون صاحبان رسمی اثر، اثری را پخش نمی‌کنند و ما این مساله را نیز بررسی کرده‌ایم و چنین چیزی وجود ندارد. برخی از شبکه‌ها قطعا اجازه رسمی صاحب اثر را می‌گیرند و پخش می‌کنند.

* به هر روی هنرمند باید بداندکه چه قانونی را شامل می‌شود یا نمی‌شود. چراکه همین مساله درباره آهنگ‌های گروه ماه‌بانو اتفاق افتاده و فیلم‌های آنان در شبکه‌ها بی‌اجازه پخش و با آنها برخورد شده است.
از شما سوالی می‌کنم.فرض کنید پخش این اثر با این فرضی که شما می‌گویید باشد و صحت داشته باشد. تولید یک اثر که تکخوانی زن‌ها را دارد و فیلمبرداری حرفه‌ای می‌شود به نظر شما به چه قصدی است، به قصد این است که در آرشیوها نگهداری شود؟

* براساس فتواهای مختلف درباره تکخوانی زن…
قوانین کشورمان تکخوانی زنان را در حضور مرد ممنوع کرده است؛ چه در مجامع خصوصی چه در مجامع عمومی. قانون این را ممنوع کرده و بارها هم ابلاغ شده است.

* می‌شود شماره بند قانونی آن را بگویید؟ چون تاکنون درباره این بند قانونی چیزی ندیده‌ام.
بله، شما نباید هم شنیده باشید. در دفتر موسیقی بارها این مساله ابلاغ شده و حتی در خود مجوزهایی که صادر شده این مساله را اعلام کرده‌اند.

* اگر چنین بند و مساله‌ای بود که هیچ‌گاه در تیتراژ انتهایی سریال مختارنامه آن لالایی با صدای زن پخش نمی‌شد.
در این زمینه صداوسیما باید جواب بدهد.

* اگر منع قانونی وجود داشت چنین کاری انجام نمی‌شد یا برخوردی صورت می‌گرفت ضمنا نظرمراجع مختلف در این مورد فرق می‌کند.
صداوسیما موسیقی رپ هم پخش می‌کند و باید جوابگوی عملکرد خود و آنچه پخش می‌کند باشد. ما جوابگوی آن بخشی هستیم که قانون به ما محول کرده و داریم مجوز می‌دهیم و نظارت و کنترل می‌کنیم.

* خانم‌های ماه‌بانو اعلام کردند که این فیلم را به این قصد گرفته‌اند که ببرند برای جشنواره بانوان تا پذیرفته شوند. دفاع اعضای ماه‌بانو این بوده و با این صحبت‌های قبلی که کردید آیا شما این مساله را می‌پذیرید یا نمی‌پذیرید؟
من نمی‌پذیرم چون در اثری که برای جشنواره بانوان ضبط می‌شود باید همه نوازندگان خانم باشند و همه گروه‌ها این را می‌دانند و آگاه هستند، ضمن اینکه وقتی آثار به دفتر موسیقی ارسال می‌شود بازهم خانم‌ها کارشناسی می‌کنند و کارشناسان ما از بانوان هستند و این آثار به دست آقایان نمی‌رسد. وقتی قانونی را وضع می‌کنیم باید همه آن را رعایت کنیم و جوانبش را ببینیم. برای فیلمبرداری اثری که می‌خواهد به جشنواره بانوان ارائه شود حضور آقایان ضرورتی ندارد و این مساله را در فرم‌های وزارت ارشاد برای مجوز متذکر شده‌ایم و اعلام کرده‌ایم. قوانینی که ما مصوب کرده‌ایم آنقدر تکرار شده که دیگر احتیاجی به گفتن ندارد. مثلا من نمی‌پذیرم که هنرمندی مثل آقای درخشانی یا هر هنرمندی که در ایران زندگی و فعالیت می‌کند بگوید من نمی‌دانم تکخوانی زنان در حضور آقایان چه در قالب فیلم باشد چه اجرای زنده ممنوع است. فکر می‌کنم که این هنرمند در ایران زندگی نمی‌کند چراکه این قانون آنقدر بدیهی است که همانند نشان ندادن ساز در صداوسیماست که همه می‌دانند صداوسیما ساز را نشان نمی‌دهد و از بس ساز را نشان نداده این تبدیل به یک امر بدیهی شده است، حالا اگر کسی بگوید من نمی‌دانم پذیرفتنی نیست.

مجید درخشانی و پیروز ارجمند

* قبل از انتشار کلیپ گروه ماه‌بانو در شبکه‌های مجازی، مهدیه محمدخانی نیز با ارکستر سمفونیک اوکراین کلیپی ضبط کرده بود و در فضای مجازی موجود است. چرا این مساله که برای اعضای ماه‌بانو به وجود آمده، در آن زمان برای او پیش نیامد؟
شما از کجا می‌دانید برای او مشکلی پیش نیامد؟

* یعنی برای او هم مشکلی پیش آمد؟
بله، با توجه به شواهدی که دارم برای ایشان هم در حوزه‌های انتظامی گزارش تهیه کرده‌اند که کار خلاف انجام داده یعنی از دید قانون خلاف صورت گرفته است. ما در مرجعیت قوه قهریه نیستیم و آنچه قانون به ما محول کرده در حد تذکر است و برخوردهایی که در حیطه اختیارات ماست از جمله تعلیق فعالیت گروه، تذکر و در صورت تکرار به شورای تخلفات وزارت ارشاد معرفی می‌شود. بعد دستگاه‌های مدعی‌العموم یا دادستان یا هر جایی که قانون این را برایشان تکلیف کرده خودشان اقدام می‌کنند. در حوزه‌ای که وزارت ارشاد موظف است اقدام کردیم و شکایتی از این گروه‌ها نکرده‌ایم و تذکر دادیم و تخلف‌شان را در پرونده درج کردیم. در مورد این گروه‌ها توضیح بدهم که چون یک بار تخلف از سوی آنها صورت گرفته و خودشان نیز اعلام کرده‌اند که آگاهی نداشتند برای ما دال بر حسن نیت و عدم آگاهی است و به همین اکتفا می‌کنیم و در این مرحله پرونده متوقف می‌شود و بیش از این پیگیری نمی‌کنیم.

* درباره لغو مجوز گروه‌ها و ممنوع‌الکاری آنها بگویید. تا چه زمانی آنها را ممنوع‌الکار می‌کنید و چه مدت جزای ممنوع‌الکاری آنهاست؟
چیزی در قانون و درکار به‌عنوان واژه ممنوع‌الکار نداریم. چنین واژه‌ای در کار نداریم و قانون نیز به ما چنین اجازه‌ای نمی‌دهد، براساس تخلفات افراد و براساس قانون محدودیت فعالیت ایجاد می‌شود. مثلا شرکتی در حوزه نشر موسیقی تخلفاتی می‌کند و در پرونده‌اش ثبت می‌شود و در صورت تکرار فعالیتش به مدتی محدود براساس آنچه قانون تعیین کرده تعلیق می‌شود. درصورتی که بخواهد پروانه شرکت لغو شود باز هم از طریق قوه قضائیه اقدام می‌شود و وزارت ارشاد. قانون چنین اجازه‌ای را نداده است که فعالیت شرکتی را لغو کنیم، ما فقط تعلیق می‌کنیم تا فعالیتش تعیین تکلیف شود.

* چه کسی تعیین‌تکلیف می‌کند؟ تنها قوه قضائیه؟
بله، شرکتی که تخلفات زیادی دارد به قانون توسط قوه قضائیه معرفی می‌شود و تاکنون چنین موردی نداشتیم که وزارت ارشاد بخواهد شخصی، گروهی، هنرمندی یا شرکتی را به قوه قضائیه معرفی کند یا خواستار برخورد قانونی باشد. همیشه در حد همین تذکر خودمان و پیگیری کافی بوده است. حالا اگر تخلفات دیگری کنند دیگر قطعا باید خودشان جوابگوی قانونی خودشان براساس ظرفیت خودشان باشند. آنچه در وزارت ارشاد است و باید دفاع کنم این است که مقید به قانون هستم و اتفاقا مبتنی‌بر همین ظرفیت قانونی معتقدیم که به هنرمندان باید اطلاع‌رسانی شود، حتی بیشتر از آنچه تاکنون درباره‌اش کار شده است. حتی اگر فرض را بر این بگیریم که امری ظاهرا بدیهی به نظر می‌رسد، اما به صورت استثنا برخی افراد آگاهی نداشته باشند، وظیفه ما این است که به آنها آگاهی بدهیم. از دید ما کلیپی تهیه شده است مثل گروه ماه‌بانو، صرفا ما تذکر داده و صحبت کرده‌ایم و متوجه شده‌ایم که آنها آگاهی به این قانون نداشتند و برای ما کفایت می‌کند. در صورت تکرار با ایشان برخورد قانونی می‌کنیم.

* گفتید به شما ممنوع‌الکارها را اعلام می‌کنند. آیا تاکنون پیش آمده که لیستی بدهند و بگویند اینها ممنوع‌الکار هستند و اجازه کار ندارند؟
خیر، به هیچ وجه. ما سعی می‌کنیم مشکلات هنرمندان را در داخل خودمان حل کنیم و به افراد بروز ندهیم تا آرامشی که هنرمندان دارند پایدار بماند. درمورد گروه ماه‌بانو حالا این برخورد صورت گرفته و شاید برخوردهای بیشتری صورت می‌گرفت اما حالا برخوردی صورت‌گرفته که به نظرم پلیس زمانی وارد قضیه شد که تکرار در آن تخلف صورت گرفت. البته هنرمندان گفتند که ما نمی‌دانستیم و ما هم در وزارت ارشاد بر حرف‌شان احترام گذاشتیم و حرف‌شان را باور داریم و در همین حد کفایت کرد و به تذکر اکتفا کردیم و دیگر پیگیری نکردیم و همین گزارش را به پلیس دادیم. این کار باعث شد پرونده در مراحل بهتری قرار گیرد.
اگر کنسرت آقای شریفیان در شیراز برگزار نشده باز هم می‌گویم با وجود اینکه ما تمام پیگیری‌های لازم را کردیم، مصلحت خود پلیس بود که برگزار نشود نه اینکه بخواهد کنسرت را بی‌دلیل لغو کند چراکه آنها مسائلی را هم در نظر می‌گیرند. به هر حال در یک سالن اگر کنسرت برگزار شود، اگر یک یا دو فرد هنجارشکن وجود داشته باشند و خدای‌ناکرده بخواهند رفتاری بکنند که به امنیت افراد حاضر در سالن خدشه‌ای وارد شود یا مشکلی ایجاد شود، برگزار نشدن کنسرت و موکول کردن آن به زمان دیگر گاهی بهتر از برگزارشدنی است که خدای‌ناکرده ما رفتار ناشایستی ببینیم.

* رفتار ناشایست چه می‌تواند باشد که به امنیت خدشه‌ای وارد شود؟
هر مساله‌ای امکان دارد. ناهنجاری‌های اجتماعی را لازم نیست من توضیح بدهم خود شما بهتر از من می‌دانید. خراب کردن خیلی راحت است اما آباد کردن کار سختی است. بنابراین اگر شورای تامین استان تشخیص می‌دهد که کنسرتی نباید برگزار شود ما احترام می‌گذاریم چون آن شورا بالاترین مقام امنیتی در آن استان است و تشخیص آنها برای ما حجت است البته باید خدمت‌تان عرض کنم که شورای تامین هم همیشه دلایل قانع‌کننده‌ای به ما اعلام می‌کند و این‌گونه نیست که آنها صرفا یک حرف کلی بگویند و معمولا در جلسات دلایل قانع‌کننده‌ای ارائه می‌دهند.

* درباره کلیپ گروه ماه‌بانو یکی از دلایل غیررسمی که در مورد برخورد با آنها عنوان می‌شود این است که با حضور آراسته این کلیپ تهیه شده و همین مساله برخی نهاد‌ها  را وادار به واکنش کرده است چراکه…
{می‌خندد} ما داریم این مساله را از شما می‌شنویم.

* چراکه قبلا صدای خانم‌های گروه ماه‌بانو در اینترنت و فضای مجازی منتشر شده بود و چنین مشکلی هم برایشان پیش نیامده بود، هم سحر محمدی هم حوروش خلیلی یا مهدیه محمدخانی و بسیاری دیگر که در فیسبوک و فضاهای مجازی اثر ارائه کرده‌اند که هیچ برخوردی را موجب نشده بود گویا فقط تصویر و فیلم این زنان است که بیشتر از خودشان، هنرشان و صدایشان مساله ایجاد کرده است و به هنجارشکنی متهم شده‌اند و پای برخی نهادها را به وسط کشیده است. هرچند کلیپ کاملا با رعایت حجاب تولید شده است.
اگر با خود این افراد صحبت کنید می‌بینید که معتقدند نمی‌دانستند که حتی به صورت صوتی نمی‌توانند چیزی را تولید و منتشر کنند.

* ارجمند: اعتقادنداشتید هم رعایت کنید
کلیپ ماه‌بانو تحت نظر وزارت ارشاد مجوز نگرفته که وزارت ارشاد پاسخگوی آن باشد. اما آیا این گروه در دفتر موسیقی وزارت ارشاد ثبت شده است یا نه؟ آیا فعالیت آنها مطابق قوانین کشور ما رسمی است یا نه؟ آیا این افراد خانم محمدی و خلیلی و… با مجوزهای ما برای بانوان در کشور کنسرت می‌دهند یا خیر؟ اگر کنسرت می‌دهند که قوانین را پذیرفته‌اند و باید همه قانون را بپذیرند. قانون را تفسیر به رای کردن و به نوعی بخشی از قانون را استفاده کردن که نمی‌شود. شاید خیلی از این هنرمندان اعتقاد نداشته باشند اما وقتی قانون الزامی می‌شود همه باید آن را رعایت کنیم، چه دوست داشته باشیم چه نداشته باشیم.