دورها آوایی ست
موسیقی ایرانیان – حمیده موسوی: حسین مهرانی، مؤلف موسیقی و نوازندهء شناخته شدهء تار در پی انتشار آلبوم «دورها آوایی ست» به آهنگسازی مهدی تیموری و خوانندگی محمد معتمدی که چندی پیش در تماشاخانهء «مهر» حوزهء هنری تهران و از سوی این ارگان رونمایی شد، یادداشتی تحلیلی بر این اثر را در اختیار سایت «موسیقی ایرانیان» قرار داده است.
حسین مهرانی: توضیحاتی که در ادامه پیوست می گردد شامل دو بخش کلی و توضیحات مختصری در رابطه با قطعات مختلف آلبوم «دورها آوایی ست» می باشد که بررسی قطعات در ضمن همان توضیحات کلی ارائه خواهد شد.
بخش اول:
۱: چیدمان قطعات در این مجموعه بر اساس چیدمان موسیقی ایرانی که به طور معمول شامل پیش‌درآمد، آواز، چهارمضراب، تصنیف و رنگ است، نمی باشد و در تراک اول با تصنیف آغاز میشود.
۲: ساخت آوازها به صورت کار و عمل توسط خواننده و آهنگساز انجام شده است.
۳: ضبط این اثر به صورت گروهی و اجرای زنده در استودیو صورت گرفته است.
۴: آوازها به صورت سنتی و کلاسیک اجرا شده و ضربی ها و تصانیف در این اثر دارای بافت بوده و به صورت چندصدایی به اجرا در آمده است.
۵: جواب آوازها گاهی بر اساس ملودی خواننده کپی شده و گاهی غیر مرتبط با ملودی آواز ارائه می گردد.
۶: کوک در این اثر نیم پرده بم‌تر بوده و در همایون «ر» و شور «ر» اجرا شده است که البته« دو دیِز» صدا میدهد.
۷: خواننده در محدوده‌ی چپ‌کوک آواز خوانده و تا نت «می‌بمل» بین خط چهارم و پنجم کلید «سل» اجرا کرده است که نت «رِ بکار» صدای «دیاپازُن» می دهد.
بخش دوم:
۱: تراک اول تصنیفی است که با مقدمه‌ای در همایون «ر» آغاز و روی شعر «شبهای بی‌مهتاب» اثر شادروان «فریدون مشیری» ساخته شده است.
*ریتم: این قطعه با چهارضربی ساده آغاز و در ادامه به صورت هفت تایی دنبال میشود.
*مدولاسیون: حرکت اصلی مد در این قطعه از بیداد «لا» به شور «ر» حرکت کرده و در ادامه در شور «ر» دنبال میشود.
۲: تراک دوم با تکنوازی سه‌تار در عشاق «ر» با حرکت به شور «لا» و نوای «سل» آغاز شده و به شور «ر» فرود میکند.
آواز در شور با بیت «عاشقی دین من و سوختن آیین من است مایه‌ی گریه‌ی شبها دل غمگین من است» در آمد «خارا» با شعری از مجید شفق آغاز میشود.
*سونوریته و تکنیک خواننده در این تراک به خوانندگان، آقای ذبیحی و گلپا شبیه میباشد.
۳: تراک سوم قطعه‌ی بیکلامی است که با الهام از ترانه‌ی محلی خراسانی «شاه صنم» که قبلا توسط خانم سیما بینا نیز اجرا شده است، ساخته شده و ریتم آن ابتدا ده‌تایی(۲+۳+۳+۲) بوده و در ادامه با ریتم (۳+۲+۳) اجرا میشود.
*مدولاسیون: در این قطعه، التره‌های(متغیرها) مهمی در دو بخش اتفاق میفتد که مهم ترین اتفاق مدولاسیون در این قطعه میباشد: ابتدا التره‌ی «فا دیز» و «می‌بمل» فضای بین اصفهان «سل» و بیداد «ر» بوجود آورده و در جای دیگر قطعه به چهارگاه «سل» مدولاسیون میکند.
۴: تراک چهارم شامل تکنوازی نی میباشد که در شور «ر» و دشتستانی «لا» اجرا شده است. در این تراک نوازنده از نظر سونوریته شبیه نوازندگان کلاسیک چون استاد حسن کسایی اجرا کرده ولی در ادامه به جهت استفاده از ریتم هفت تایی و اجرای پاساژهای سریع و تکنیکال امروزی تر شده و حتی سونوریته در صدای بم گرایش به نوازندگی امروزی دارد و این تغییر و تناقض لا اقل در یک تراک جای تامل بیشتری دارد.
۵: تراک پنجم تصنیفی است به نام «آوای پریشانی» که در دشتی «لا» بر روی شعری از حسین منزوی که البته تا حدودی تلفیق شعر و موسیقی دارای اشکال میباشد. ریتم این قطعه دوضربی ساده بوده و حضور خطهای موازی (کنتر)، بافت در این قطعه را نسبت به سایر قطعات پر رنگتر میکند. البته در این قطعه و کل قطعات احتیاط شده تا بافت قطعات باعث کمرنگ شدن فضای موسیقی ایرانی نشود.
۶: تراک ششم با آواز خواننده بر روی شعری از عماد خراسانی آغاز شده که بیت اول آن «ساختم با آتش دل لاله‌زاری شد مرا سوختم خار تعلق نوبهاری شد مرا» می باشد. در این تراک خواننده در جاهایی با دهان بسته آواز میخواند که این شیوه کاری سخت و دشوار میباشد.
*مدولاسیون: بعد از گوشه‌ی «سارنگ» و حرکت به شوشتری «می‌کرن» و چکاوک «سل» وارد سه‌گاه «فا سری» شده و سپس به شوشتری فرود میکند. جمله‌های زیبا با سونوریته‌ی زیبا در انتهای این تراک با ساز نی اجرا میشود که جزو زیباییهای این اثر محسوب میشود.
۷: تراک هفتم تصنیفی است که روی شعر استاد هوشنگ ابتهاج ساخته شده و با بیت «منشین چنین زارو حزین چون روی‌زردان شعری بخوان سازی بزن جامی بگردان» آغاز میگردد.
حضور تیمپانی در آغاز تراک باعث ایجاد فضایی متفاوت نسبت به سایر قطعات شده است. این قطعه دارای بافت بوده و در فضای گوشه‌ی «نوروز صبا» ساخته شده و مد قطعه در همایون «ر» و شوشتری آن حرکت کرده و به نوای «سل» مدولاسیون میکند. ریتم این قطعه دوضربی ترکیبی بوده و در میزان شش و هشت با فیگورهای ریتمیک غیر معمول در موسیقی ایرانی ساخته شده است. بیان حالات جمله‌های شعر به وسیله‌ی ریتم و تمپو از ویژگیهای مهم این تصنیف است.
**در پایان جای نقد از ناشر به جهت نیاوردن نام شعرا بر روی جلد آلبوم در کنار دیگر نام ها و توضیحات جهت معرفی اثر، وجود دارد.
حسین مهرانی
خرداد۹۴
دیدگاهتان را بنویسید