محمدرضا شجریان

چند سالی است که کارگاه های آواز محمدرضا شجریان برگزار می شود و تعداد قابل توجهی از علاقمندان در این کارگاه ها شرکت می کنند. با وجود این، به گفتۀ بسیاری از منتقدان، خروجی این کارگاه های آوازخوب نیست. حمیدرضا نوربخش، یکی از شاگردان برجستۀ محمدرضا شجریان است. او در گفتگو با خبرنگار موسیقی ایسکانیوز دربارۀ این کلاس ها، سخن گفت.

حمیدرضا نوربخش با ردِ سخنِ منتقدان کارگاه های شجریان دربارۀ اینکه خروجی این کلاس ها خوب نیست، گفت: قضاوت در این زمینه زود است و حتی خیلی وقت ها عجولانه قضاوت می کنیم. محمدرضا شجریان معلم درجه یکی است و کار را خوب می داند و بلد است. اگر ایشان دوباره دوره عالی برای آواز بگذارد، من دوباره در این کلاس ها شرکت می کنم، در نتیجه باید زمانی که این کلاس ها به پایان رسید در مورد آن قضاوت کنیم.

او دربارۀ دوره های آواز گفت: در دوره عالی آواز آن طور که ما گذراندیم درباره آواز، تلفیق شعر، مرکب خوانی و جمله پردازی با هنرجو، کار می شود. ما در دوره مقدماتی ردیف را دوره مصرف کنندگی و دوره عالی را دوره تولید می گوییم؛ یعنی دوره ای که هنرجویان باید یاد بگیرند تولید کنند و مصرف کننده نباشد. در این دوره آموزش نمی دهیم بلکه هنرجو کار می کند و وظیفه استاد اصلاح کردن است تا ذهن هنرجو سر وسامان پیدا کند. دوره عالی چهارسال طول می کشد و طی صحبت هایی که انجام دادیم قرار است زمان کمتری برای آن در نظر گرفته شود که زود به مرحله پایانی برسیم.

نوربخش در ادامه گفت: استاد شجریان از سال ۱۳۴۵ وارد حوزه موسیقی شده است و استاد شجریان از سال ۵۲ استاد بوده و هست.ریشۀ این مشکل که چرا در سه دهۀ اخیر، خواننده ای برتر از کلاس های ایشان بیرون نیامده است، در نگاه نخست ریشه در ژن دارد. بعضی وقت ها استعدادها کشف نمی شوند. حتی ممکن بود خود استاد شجریان مشهور نشود. چه بسا ممکن بود ایشان به رادیو نرود و بعد در روستایی در خراسان تدریس کند و سرنوشتش عوض شود. همچنین ممکن بود فقط معلمی در قوچان باشد. محمدرضا شجریان به اصرار دوستش به تهران آمد و حتی دفعه اول دررادیو قبول نشد و برای بار دوم قبول شد. بعضی وقت ها کائنات دست به دست هم می دهند تا اتفاقی بیفتد. ما استعدادهایی داریم که ممکن است کشف نشوند و مسیر خود را پیدا نکنند. از طرفی نباید پشتکار آدمی مانند استاد شجریان را فراموش کرد.من هنوز کسی مثل ایشان ندیده ام.

او دربارۀ صحبت های برخی از شاگردان شجریان که می گویند، او امر و نهی بسیاری به شاگردانش برای همکاری با آهنگسازان دارد و در نتیجه تمامی شاگردان خود را به نوعی محدود می کند گفت: اصلا این طور نیست و این حرف ها بی انصافی است. طبیعتا هر معلمی روش و منش خاص خود را تا مرحله ای که احساس کند شاگردش به کمال رسیده، دارد. مگر دیگران اینگونه نیستند؟!

او ادامه داد: ایشان سعی می کند ارزش ها را گوشزد کند. همیشه گفته اند با هر کسی کار نکنید و ما هم این را به شاگردانمان می گوییم. معلم نمی تواند بگوید هرگز حق نداری آواز بخوانی در نتیجه این حرف ها نادرست و اشتباه است.

نوربخش در پایان، دربارۀ اینکه اطرافیان استادان بزرگ از انتقادات بیشتر دلگیر می شوند تا شخصِ استاد و همین مسأله جرأت انتقاد از منتقدان را می گیرد، گفت: انتقاد درست خوب است و نباید توهین کنیم. یعنی اینکه نه یک قدیس درست کنیم و نه فحش بدهیم. رسانه اگر انصاف را رعایت کند هیچ کسی با آن مشکلی ندارد. من همیشه می گویم اگر از من نقد کارشناسانه شود از آن استقبال می کنم و زمانی دلخور می شوم که به من بی احترامی کنند. به نظرم همه آدم ها طالب انتقاد سازنده هستند.