در حالیکه امسال دوازدهمین سال از مرگ دلخراش «سیدخلیل عالی نژاد»، سازنده سازهای محلی و ایرانی، نوازنده، آهنگساز، شاعر و نویسنده می‌گذرد و اهالی هنر، روزگذشته را به «صحنه» رفتند تا یاد او را گرامی بدارند؛ اما «تن تار» یکی از سازهای ابداعی وی، نه تنها ثبت جهانی نشده بلکه به ثبت ملی هم نرسیده است.
به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، امروز ۲۷ آبان ماه مصادف با دوازدهمین سال درگذشت «سیدخلیل عالی نژاد» نوازنده سازهای ایرانی از جمله «تنبور» است. اگرچه بسیاری از هنرمندان به خصوص تنبورنوازان در روز گذشته در «صحنه» محل زندگی «سیدخلیل» در کرمانشاه جمع شده‌اند تا یاد این هنرمند درگذشته را که هیچگاه مسببیبن مرگش پیدا نشدند گرامی دارند؛ اما به نظر می رسد به رغم تلاش‌های این هنرمند درگذشته موسیقی نواحی ایران، در اعتلای هنر موسیقی، هیچگاه آنطور که شایسته بود هنر وی شناخته نشد. «تن تار» ساز ابداعی او، سازی که به رغم داشتن شخصیتی مستقل فضای بین سه تار و تنبور را پر می کند هنوز به ثبت ملی نرسیده‌است. ثبتی که قرار بود در اوایل دهه هشتاد شمسی انجام شود و به دنبال آن ثبت جهانی اتفاق بیفتد؛ رویدادی که هیچگاه محقق نشد.
فریدون حقیقی، سازنده سازهای ایرانی که دوستی دیرینه و نزدیکی با سیدخلیل عالی نژاد داشته در این باره می گوید: «سیدخلیل را خیلی ها نشناختند اما کسانی که از نزدیک با وی آشنا بودند
می دانند که او علاوه بر هنر به اخلاق و عرفان تا چه اندازه پای بند بود.»
وی درباره قابلیت‌های ساز تن تار گفت: «تن تار سازی است بین تنبور و سه تار با قابلیت‌های خوبی در صدادهی؛ هرچند نمی توان درباره قابلیت های این ساز در زمانی کوتاه سخن گفت اما خیلی تلاش کردیم این ساز را به ثبت ملی برسانیم؛ ثبتی که هیچگاه رخ نداد.»
وی ضمن اظهار تاسف از مرگ سیدخلیل می‌گوید: «در دولت های قبل و پس از مرگ این هنرمند، زمانیکه ابداعات و اختراعات در زمینه موسیقی بسیار مورد توجه بود تلاش کردیم که این ساز را به ثبت ملی برسانیم اما پاسخی که دریافت کردیم این بود که این ساز به هیچ عنوان قابلیت های لازم را برای ثبت ملی ندارد.»
وی می‌افزاید: «ثبت یک ساز نیاز به حمایت‌های لازم دارد. در طی این مدت ما تنها توانستیم در سازمان میراث فرهنگی این ساز را به ثبت اختراع برسانیم. نه از ثبت ملی خبری شد و نه از ثبت جهانی.»
حقیقی که سال های پایانی عمر عالی نژاد با وی در یک خانه زندگی می کرد او را از معدود هنرمندانی می داند که جلوه های هنری را یک جا در خود جمع داشت.
حقیقی در مورد ساز تنبور و چرایی آموزش و نوازندگی این ساز در استان کرمانشاه و عدم اشاعه این ساز به سایر نقاط معتقد است: «تنبور سازی است که مربوط به ایران باستان است. این ساز، سازی است که در مراسم عرفانی مورد استفاده قرار می گیرد. شخصی که این ساز را در دست می گیرد ابتدا باید خود را تطهیر کند و سپس این ساز را در دست بگیرد و در جمعی که همگی خود را تطهیر کرده اند بنوازد.»
وی درباره چرایی دادن نسبت‌های عرفانی به ساز تنبور می‌گوید: «تنبور سازی قدیمی و به اعتقاد عرفا، اولین بار سازی است که به گوش بشر رسید. مولانا نیز در شعر خود به این نکته اشاره کرد. در ظاهر امر نیز بر اساس آموزه‌های عرفانی و دراویشی، در ۸۰۰ سال پیش در منطقه اورامان مرز بین ایران و عراق، شخصی به نام سلطان الحق با جلوه مولا علی با ساز تنبور به صحنه می آید و در آنجا ساز تنبور را مورد بررسی قرار می دهد و از آن به عنوان سازی مخصوص عرفا یاد می کند؛ از آن زمان تا به حال، تنبور، در خدمت تزکیه نفس قرار گرفت و در مجالس ذکر نواخته می‌شود.»
وی ادامه می‌دهد: «هیچگاه نمی‌توان ساز تنبور را در هرمجلسی به صدا درآورد. نواختن این ساز نیاز به مقدماتی دارد و شاید به همین خاطر است که نوازندگان تبنور نوازندگان خاصی هستند و بیشتر آنها نیز از منطقه کرمانشاه بلند شده‌اند.»
حقیقی درباره ویژگی‌های شخصیتی “عالی‌نژاد” می‌گوید: «سیدخلیل به بالاترین هنر یعنی عشق اعتقاد داشت و بر همان اساس هم عمل می‌کرد. او معتقد بود زمانیکه هنر برای عشق به خدا نباشد تبدیل به صنعت می شود. او هیچگاه به خاطر نوازندگی تنبور، مبلغی دریافت نکرد. آهنگ های ساخته شده توسط او نشان می دهد که همه آثار او نشات گرفته از عشق هستند. تشعشع آوای او همه را دگرگون می کرد.»
دیدگاهتان را بنویسید