گفتگو با «علیرضا تیانی خیابانی» که آرم «یونسکو» زینت بخش کتابش «یار ایله گؤرش» شده است

اهداء پروفسوری افتخاری به آقای افتخاری در سال ۱۳۸۶ (دانشگاه بین‌المللی آذربایجان)

چندی پیش آلبوم موسیقی «شیرین یوخو» با صدای علیرضا خیابانی و تنظیم بهمن میرزازاده از مؤسسه ندای ایماژ تبریز و با نوازندگی هنرمندان بنام موسیقی آذربایجان راهی بازار موسیقی کشور شد که به همین بهانه، گفتگویی با این هنرمند تدارک دیده ایم که در ادامه می خوانید.

– تا امروز کتاب‌های زیادی به قلم شما درزمینه شعر و ادب منتشر شده که از آن میان می‌شود به «یاریله صحبت ۱ و ۲»، «از آب و گل به عشق»، «زلف آشفته»، «رباعیات خیابانی» و… اشاره کرد. در طول چند دهه فعالیت، با توجه به برخی نگاه‌های افراطی و قومیتی موجود، استقبال از آثارتان (زبان و ادبیات ترکی -آذری) چگونه است؟
اولین اثر من «یار ایله صحبت۱» است که در سال ۱۳۸۱ به مقدمه مرحوم استاد یحیی شیدا از سوی انتشارات فخر آذر منتشر شد و بعدازآن تا به امروز آثار متعددی را نگاشته‌ام که بخشی از آن روانه بازار کتاب شده است. با احتساب نظم و نثر، آثار منتشرشده‌ام به ۱۷-۱۸ جلد می‌رسد که سه جلد آن نثر است و موضوع هر سه جلد وادی عرفان. بقیه کتاب‌های منتشرشده‌ام را آثاری درزمینه شعر در برمی‌گیرد. درباره بخش دوم سؤال شما هم باید بگویم با توجه به این‌که آثار من در عرصه شعر، قالب کلاسیک دارند، استقبال از آنها به گفته ناشرین تا امروز بسیار خوب بوده است.‌ لازم است بگویم استاد محمدعلی جدیدالاسلام که در هنر عکاسی جایگاه ویژه‌ای دارد، مرا علی‌آقا واحد زمان صدا می‌زند! تا امروز جمعی از دوستان هنرمند و دانشگاهی در کشور ترکیه (دانشگاه‌های آنکارا و ارزروم) بارها به بهانه بررسی آثارم با من دیدار کرده‌اند و در کلاس‌های خودشان این آثار را معرفی کرده‌اند. از آن جمله می‌توانم از پروفسور جمال کورناز و دوچنتی یاد کنم که نام کامل این استاد گرامی را باکمال تاسف فراموش کرده‌ام. روزنامه «مهد آزادی» هم در زمان حیات مرحوم استاد یحیی شیدا (شاعر، ادیب، روزنامه‌نگار و نویسنده تبریزی و از یاران نزدیک استاد شهریار) بارها مطالبی در نقد و بررسی آثار من منتشر کرده‌اند که برای من مایه افتخار بوده است. شاید برای خوانندگان این گفت‌وگو جالب باشد که بدانند ماهنامه شناخته‌شده «آوراسیا یازارلار بیرلیگی» در کشور ترکیه با صاحب‌امتیازی دوچنت دلی عمراوغلو حدود ۱۰سال پیش مقاله‌ای درباره شعر و ادبیات ایران و آذربایجان چاپ کرد و آنجا از من به‌عنوان شاعری نوکلاسیک یاد کرد. این را هم باید بگویم که سه کتاب «آنادولو تورک گؤزلی»، «کئریلمیش کؤنول» و «بیر قدح باده تورک گؤزلی» را درباره کشور ترکیه منتشر کرده‌ام.

– با توجه به وجود لهجه‌های مختلف در سرتاسر آذربایجان که حتی در آثار ادبی هم به چشم می‌آید، متر و معیار برای سرایش اشعار یا نگارش آثار نثر باید چگونه باشد؟
زبان ترکی همچون سایر زبان‌ها، لهجه و گویش‌های مختلفی دارد و هر هنرمندی نسبت به زادگاهش حساسیت دارد. به گمان من اگر هر کسی دور از تعصب و خودکامگی به این لهجه‌ها و گویش‌ها نگاه کند، می‌تواند از تمدن و تاریخ و هنر نهفته در آن بهره بگیرد. به هر حال، هنر با هر زبان و لهجه و گویشی زیباست و تحسین‌برانگیز.

اهداء پروفسوری افتخاری به آقای افتخاری در سال ۱۳۸۶ (دانشگاه بین‌المللی آذربایجان)

– یکی از آثار شعری شما در همکاری با یونسکو در قالب کتاب منتشر شد. درباره آن اثر هم برایمان بگویید…
«یار ایله گؤروش» کتابی بود از سروده‌های من که استاد محمدباقر آقامیری (بزرگ) آن را نگارگری کرد. در آن کتاب بالغ‌بر ۳۰ تابلو نگارگری و با خوش‌نگاری کاوه اخوین مزین شده است. این اثر در ابتدا در قطع رحلی بزرگ، به‌صورت ماکت در اختیار یونسکو در تهران قرار گرفت. در ادامه دکتر جلیل تجلیل، استاد دانشگاه، پژوهش‌گر ادبیات و مترجم ایرانی و یکی از چهره‌های ماندگار در عرصه هنر آن را بررسی کرد و هم درباره اشعار و هم درباره نگارگری انجام‌شده نظر مثبت داد. در مرحله بعد چون شعرهای آمده در کتاب به زبان ترکی سروده شده بود، یونسکو این اثر را برای دکتر علی‌اصغر شعردوست ارسال کرد و این استاد ارجمند هم بعد از بررسی اثر را تأیید کرد تا کتاب با مقدمه و تأیید یونسکو، راهی بازار نشر ایران شود.

– آن‌طور که می‌دانیم دانشگاه باکو به شما دکترای افتخاری در حوزه ادبیات اعطا کرده است. ماجرای این مدرک دقیقاً چیست؟
من از سال‌ها قبل با زنده‌یاد دکتر جواد هیئت (تورکولوک، جراح و صاحب امتیاز فصلنامه وارلیق) رابطه‌ بسیار نزدیکی داشتم. بعدازاین‌که کتاب «یار ایله گؤروش»، در همکاری با یونسکو منتشر شد، آقای هیئت به من پیشنهاد داد باهم برای انجام سفری کاری و تحقیقاتی راهی باکو شویم. راستش از قبل از هیچ‌چیزی خبر نداشتم و پیشنهاد اعطای عنوان دکترا از سوی رئیس دانشگاه بین‌المللی آذربایجان Azərbaycan Beynəlxalq Universiteti، غافلگیرم کرد. پیش از آن، دکتر هیئت چمدانی پر از رونوشت آثار منتشرنشده‌ام را در اختیار این دانشگاه قرار داده بود و در ادامه هم شخص دکتر مأمور تأییدشان شد. دو یا سه روز بعد از طرح پیشنهاد از سوی رئیس دانشگاه، همان‌جا مراسمی برگزار کردند و دکترای افتخاری درزمینه فیلولوژی یا همان لغت‌شناسی به من اعطا شد. یک سال بعد هم همان دانشگاه مرا مفتخر به کسب درجه پروفسوری کرد.

– نکته جالب در کارنامه هنری شما همکاری با نوید دهقان کمانچه‌نواز و آهنگساز بااستعداد کشورمان در آلبوم «از جان و از دل» است که سالار عقیلی در آن خوانندگی را بر عهده داشت. درباره آن همکاری و سروده‌هایی از شما که در آن اثر مورداستفاده قرار گرفت، هم برایمان توضیح بدهید…

سال ۹۳ با آقای نوید دهقان آشنا شدم. این هنرمند جوان و بااستعداد اشعار را مرور کرد و بعد ازآن بنا شد تا در یک آلبوم موسیقی با هم همکاری داشته باشیم. قرار بر این بود که آن آلبوم هشت قطعه داشته باشد با اشعاری که من سروده‌ام و آهنگ‌های این آهنگساز توانمند. سرانجام آلبوم «از جان و از دل» سال ۹۵ با صدای سالار عقیلی منتشر شد و آقای دهقان با همان اثر در جشنواره موسیقی فجر جایزه اثر برگزیده در بخش موسیقی سنتی را دریافت کرد. خوب است بگویم در حال حاضر در یک اثر مشترک با نوید دهقان همکاری دارم که قرار است با صدای یکی از شناخته‌شده‌ترین خواننده‌های حال حاضر ایران، روانه بازار موسیقی کشور شود. امیدوارم این اثر هم همچون آلبوم قبلی با استقبال مردم مواجه شود.

علیرضا تیانی خیابانی

– شما ۶۲ سال سن دارید و بیش از نیم قرن است که در کوچه‌باغ هنر گام می‌زنید و می‌نویسید و می‌خوانید. اکثر هنرمندانی که در شهرستان‌ها فعالیت دارند، از بی‌توجهی مدیران و مسئولان اداره‌ها و نهادهای فرهنگی و هنری گله‌مندند. در این سال‌ها وضعیت برای شما چطور بوده است؟
من خدا را شاکرم که در همه این سال‌ها و در سخت‌ترین شرایط، فعالیت هنری‌ام را ادامه داده‌ام. این را هم باید بگویم که خودم را صاحب مکتبی نمی‌دانم که شکوه و گلایه کنم.

– «انتظار» و «شیرین یوخو» دو آلبوم درزمینه موسیقی آذربایجانی است که با صدای شما روانه بازار موسیقی شده است. چرا تصمیم گرفتید که در قامت خواننده هم در عرصه هنر فعالیت کنید؟
روزی از محمدعلی جدیدالاسلام خواستم مرا با هنرمندان اصیل موسیقی آذربایجان در تبریز آشنا کند. او هم آقای بهمن میرزازاده را معرفی کرد. من از کودکی به آثار اصیل موسیقی آذربایجانی علاقه‌مند بودم و حتی آن آثار را زیر لب زمزمه می‌کردم. بعد از ملاقات با آقای میرزازاده از او پرسیدم که نظرش درباره اجرای تصنیف‌های ترکی چیست؟ بعد از تأیید او کار را شروع کردیم و در مدت کوتاهی آن آثار با استقبال عمومی مواجه شد. البته من به خوبی می‌دانم که صاحب یک دانگ صدا هم نیستم، آن‌هم در شصت سالگی، اما شاید چون کسی تا امروز به این شکل در این زمینه کار نکرده بود، این آثار با اقبال روبه‌رو شد.