محمد موحد‌نیا

موسیقی ایرانیان – فروغ شمیم: محمد موحد‌نیا، نوازنده سنتور، آهنگساز و از شاگردان برجسته استاد پرویز مشکاتیان به‌تازگی آلبومی را به نام «سودای وطن» منتشر کرده است.

این آلبوم که اولین اثر موحد نیاست، بحق جزو آثار ممتاز و فاخر موسیقی ایرانی است که به اعتقاد برخی کارشناسان جای چنین اثری در موسیقی سنتی خالی بود. بر همین اساس گفت وگویی با او انجام داده ایم.

آلبومی که منتشر کرده اید با یاد پرویز مشکاتیان است، می خواهم بپرسم مهم ترین اتفاق برای شما در آشنایی با روانشاد مشکاتیان چه بوده است؟
شناخت واقعی موسیقی. گرچه هنوز در ابتدای این راهم، ولی خوشحالم که مسیر را درست پیدا کردم.

اگر بخواهید در همین لحظه، یک جمله درباره پرویز مشکاتیان بگویید.
پرویز مشکاتیان یک جریان فکری است، نه فقط یک موسیقی، درواقع یک موسیقی اجتماعی، فلسفی و عرفانی دارد.

منظور شما از اجتماعی؟
اجتماعی را بیشتر از آن جهت عرض کردم که یکی از مهم ترین دغدغه های ایشان مساله میهن بود. همه کسانی که او را می شناختند، به این نکته واقف بودند. البته در سراسر آثار ایشان (به تعبیر خودشان) صحبت تعالی بشریت است و آزادگی، چون موسیقی پرویز مشکاتیان زاییده اندیشه پاک و روح متعالی او بود. برای همین است که آثار او همچنان در رأس آثار فاخر موسیقی ایرانی می درخشد.

خودتان فکر می کنید چقدر در آهنگسازی تحت تأثیر مشکاتیان بوده اید؟
از آنجا که چند صباحی خدمت استاد پرویز مشکاتیان شاگردی کردم و آثار ایشان را بیش از هر آثاری دوست داشتم و دارم و البته همیشه برای من جاودانه است، چیز بعیدی نبوده و نیست که بر اندیشه و روح من و حتی موسیقی من تأثیر گذاشته باشد. اگر در جایی از موسیقی من نشانه ای از حالات موسیقی استاد مشکاتیان بوده و باشد، دلیلش زیبایی و جامع بودن موسیقی اوست که در من تاثیر گذاشت، ولی هرگز خودم را در حصار و بن بست قرار ندادم که حتما شبیه کسی باشم.

این را در همین آلبوم سودای وطن اثبات کردم. گرچه خودم هم می دانم که فرم کارم تا حدی رنگ و بوی کارهای استاد مشکاتیان را دارد، ولی همیشه دوست داشتم موسیقی من، امضا و اثر انگشت خودم باشد و بر همین اساس تمام تلاشم را می کنم. حالا اگر در جایی به استاد مشکاتیان یا استاد پایور یا حتی به استاد صبا هم نزدیک شده باشم، مایه بسی مباهات برای من است که به بزرگان موسیقی تکیه کرده ام و وامدار آنان هستم.

به عنوان مثال در قطعه بیکران عشق، اندکی تحت تأثیر یکی از قطعات استاد پایور بودم که در پایه ها بیشتر مشهود است. گرچه این امر ناخودآگاه اتفاق افتاد، ولی نمی توان سنتور ایرانی نواخت و آهنگسازی ایرانی نمود و خود را به کلی از حلقه بزرگان موسیقی ایران جدا دانست، ولی مقدارش در افراد مختلف فرق می کند. به عنوان مثال در آلبوم نوا مرکب خوانی تم اصلی قطعه نهفت از استاد صبا هست.

شما هیچ نوازنده یا آهنگسازی را در سراسر دنیا نمی توانید پیدا کنید که تحت تاثیر استادی یا بزرگی نبوده باشد. شخص استاد پرویز مشکاتیان اذعان داشتند که در سبک سنتورنوازی تحت تاثیر استاد دکتر داریوش صفوت بوده اند. بتهوون با آن همه عظمت و شاهکارهایش در ابتدای راه، در پیدایش و ساخت بخشی از آثارش، بسیار تحت تأثیر موزارت بوده است! این را من حکم نمی کنم، بلکه حرف بزرگان موسیقی کلاسیک اروپاست.

اگر موافق باشید، می خواهم قدری درخصوص آلبوم «سودای وطن» که بتازگی از شما منتشر شده، صحبتی داشته باشیم؟ بفرمایید چرا اولین اثرتان را یک کار حماسی یا وطنی منتشر کردید؟
من ذاتا یک ذهن حماسی و البته ریتمیک دارم. یعنی قطعات ریتمیک را بیشتر دوست دارم. البته از کودکی و نوجوانی این طور بودم که موسیقی هایی با ریتم تند، بیشتر نظر مرا به خودش جلب می کرد. گرچه در مورد این آلبوم، اتفاقاتی مرا به سمت یک کار حماسی یا وطنی کشاند.

چه اتفاقاتی؟
من قدری در معرفی نامه آلبوم توضیح دادم که موسیقی سرود وطن را سال ها پیش ساخته بودم. این نغمه های بی کلام سرود وطن آنقدر در ذهنم جاری بود تا این که بعد از درگذشت استاد پرویز مشکاتیان که ما و همه دوستدارانش را بهت زده کرده بود، قصد کردم که کلامی روی این آهنگ حماسی بگذارم.

بعد هم برای گروه تنظیم کردم و در استودیو ضبط شد. این اثر را به نوعی ارتباط دادم به همه آنهایی که در طول تاریخ این سرزمین تا امروز برای آزادی، آبادانی و سربلندی ایران جانفشانی کردند، چون به قول خود استاد مشکاتیان که مدام تاکید می کردند: «مخاطب ما باید بداند که ما در کجا ایستاده ایم و قطعا این را از موسیقی ما دریافت خواهد کرد». من نیز از همان مکتب و همان اندیشه هستم.

فقط خدا می داند که با چه گرفتاری و فشاری توانستم این آلبوم را بعد از سه سال تلاش و دویدن، منتشر کنم.

اولین باری بود که گروه کر را با یک ارکستر کاملا سنتی می شنویم، آیا بهتر نبود با یک ارکستر بزرگ تر اجرا و ضبط می کردید؟ منظورم همین سرود وطن است.
من با این کار قدرت موسیقی ایرانی و سازهای سنتی را نشان دادم، حالا به هر مقدار. ولی خودم هم خیلی دوست دارم و بارها هم به این موضوع فکر کردم که روزی آن را با یک ارکستر بزرگ تر مثل ارکستر سمفونی و گروه کر اجرا و ضبط کنم، چون یک رنگ متفاوت و جدید می شود و در عین حال یک جلوه جهانی به کار می دهد.

ناگفته نماند این خانم ها که کر سرود وطن را همراه نوازنده های گروه خواندند در حقیقت کارشان کر خواندن نیست. به دلیل محدودیت ها مجبورند در قالب گروه کر فعالیت کنند. این بانوان جزو خواننده های خوب نسل جوان موسیقی ایران هستند، گرچه معتقدم برای کر ایرانی باید از همین خواننده های خوب سنتی استفاده کرد، چون بسیار کم هستند خواننده های کر که بتوانند به این خوبی و زیبایی، به اصطلاح تحریر دستگاهی یا ایرانی بزنند.

درباره دیگر قطعات این آلبوم هم توضیح مختصری می فرمایید؟
بله. در این آلبوم مجموعا ۱۲ قطعه است که برخی باکلام هستند و برخی بی کلام و البته با چهاربخش تکنوازی. قطعه اول این آلبوم سودای وطن است در قالب یک مرثیه برای وطن که بی کلام است. قطعه دوم سرود وطن است با شعری که سروده خودم است که توضیحات آن را تازه عرض کردم. سپس تکنوازی سنتور، تصنیف مجنون و رها که باکلام است و اختصاصا در سوگ استاد مشکاتیان است به همراه یک قطعه ضربی به نام پروانه وار با اجرای سنتور و تنبک. تکنوازی نی ـ قطعه مست وکف زنان با ابیاتی از مولانا ـ تکنوازی تار ـ بیکران عشق با رباعیاتی از عطار نیشابوری ـ تکنوازی کمانچه ـ تصنیف ای عاشقان با غزلی از مولانا و رنگ مستان.

با خواننده جدیدی که آلبومتان را ضبط کردید، راضی بیرون آمدید؟
بله. مهم ترین نقطه کار این بود که توانستم آنچه را که در ذهن دارم به خواننده منتقل کنم و او نیز بخوبی از پس آن برآمد.

آیا واقعا به این موضوع فکر کردید که شاید نتواند از پس کار بر بیاید؟
بله. بارها، حتی تقریبا در تمام مدت ضبط در استودیو به این موضوع فکر می کردم. ولی خب هرگز ذره ای به روی خودم نمی آوردم، چون مدام امیدوار بودم. ناگفته نماند که یاری پور هم هر چه در توان داشت برای کار گذاشت. او شب و روز تمرین می کرد و می دانست که کار بسیار جدی است، البته خودش هم می خواست کار را تا آنجا که ممکن است خوب و تمیز بخواند.

بسیار جوان پرتوانی است و امیدوارم روزی در رأس فهرست خواننده های مطرح موسیقی ایران قرار بگیرد، گرچه معتقدم اکنون هم چیزی از آنها کم ندارد، فقط خدا کند که تفکر برخی خواننده های امروزی در اندیشه پاکش نفوذ نکند.

طبق توضیحاتی که در معرفی نامه آلبوم آمده، ظاهرا طراحی آوازها هم با شما بوده است؟ آیا این موضوع کار خواننده را محدود نمی کند؟
نه! برای چه محدود کند؟ به دلیل این که من ایده خاصی برای تطبیق آوازها با ملودی ها و فضای ارکستر داشتم، باید همان روند ذهنی خودم را دنبال می کردم. حتی جدای از طرح کلی آواز برای تک تک تحریرهای آواز این مجموعه هم از قبل فکر و برنامه ریزی کرده بودم. ولی این به آن معنا نبود که خواننده ما توان انجام شکل دیگری را نداشت. قابلیت های او بسیار زیاد است. فقط مساله این بود که من ایده خاصی داشتم.

با نوازنده ها چه؟ منظورم برای ضبط، مشکلی نداشتید؟
معمولا با بچه های نوازنده مشکلات خیلی کمتر است. چون برخی از آنها خودشان دستی در آهنگسازی دارند و دغدغه یک آهنگساز دیگر را درک می کنند. می دانند این کاری که دارد در استودیو ضبط می شود یا در یک سالن کنسرت داده می شود، چه زحمت های شبانه روزی و بی خوابی هایی تا دم صبح پشت این کار است. ولی بیشتر خواننده ها متاسفانه این موضوع را نمی دانند و درک نمی کنند، چون با این نوع دغدغه ها آشنایی ندارند. فکر می کنند فلان مجموعه ای که آهنگسازی شده و نت و پارتیتور آن نوشته شده را آهنگساز دیروز رفته از کتابفروشی های انقلاب خریده و الان آورده که نوازنده بزند و ضبط کند.

کنسرتی هم برای این آلبوم در نظر دارید؟
بله. هم برای تهران، هم برای شهرستان ها.

چه تاریخی؟
اول باید با یکی از این اسپانسرهایی که پیشنهاد داده، در بخش مالی به توافق برسیم تا من تمرین با گروه را شروع کنم و بعد تاریخ دقیق آن را هم اعلام می کنیم. چون می دانید گروه و کنسرت هزینه هایی دارد که باید حداقل ها را پیش بینی و بررسی کنیم. بویژه در شهرستان ها که هزینه ها بیشتر است.

آیا آلبوم جدیدی هم در دست انتشار دارید؟
بله. آلبومی را آماده کردم که عجیب فضای آن را دوست دارم. فرم و حال و هوای آن با آلبوم سودای وطن متفاوت است. امیدوارم بعد از انتشار مورد استقبال قرار گیرد.