ناهید تاریخ زنده‌ی موسیقی ایران است

مراسم نکوداشت نوازنده‌ی پیشکسوت نی در حالی برگزار شد که کیوان ساکت تاکید کرد: به جرأت می‌گویم که شخصیت حسن ناهید در موسیقی ایران تکرار نشدنی است.

به گزارش خبرنگار بخش موسیقی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در مراسم نکوداشت حسن ناهید که امروز ۳۰ اردیبهشت‌ماه در سالن کنفرانس ایسنا برگزار شد، کیوان ساکت – نوازنده و آهنگساز – در سخنانی با ابراز درود و مهر به همه‌ی کسانی که در راه فرهنگ و اعتلای ایران گام برمی‌دارند، مطرح کرد: وقتی نام سازی را می‌شنویم ناخوداگاه نام و چهره‌ی اشخاصی که آن ساز را می‌نوازند در ذهن ما تداعی می‌شود و استاد ناهید در زمره‌ی هنرمندانی است که وقتی نام ساز نی می‌آید، چهره‌اش در ذهن تداعی می‌شود.

او درباره‌ی خلق‌وخوی حسن ناهید نیز گفت:‌ آنچه که بیش از هر چیز در خصوصیات اخلاقی استاد ناهید مشهود است، منش و رفتار بی‌نیاز، ساده، بی‌پیرایه و بی‌حاشیه اوست که در برخورد اول همه را جذب خود می‌کند.

این هنرمند اضافه کرد: ۲۰ سال افتخار داشتم در خدمت حسن ناهید باشم؛ چه در گروه پرویز مشکاتیان که سولیست گروه بودم و چه در گروهی که خودم آن را تاسیس کردم که ناهید در آن همکاری کرد و به من افتخار داد.

وی افزود: در کار آخرم نیز تمام سلوهای نی بر عهده‌ی ناهید بود که آوای سحرانگیزی دارد.

ساکت در بیان خاطره‌ای گفت: وقتی گروه‌های موسیقی برای اجرا به شهرهای مختلف می‌رفتند همیشه هتل در اختیارشان نبود مثلا نیشابور که آن زمان هتل خوبی نداشت و گروه ترجیح می‌داد برای تمرین و اقامت کردن خانه‌ای را در اختیار بگیرند. در این شرایط جوان‌ترها همیشه ترجیح می‌دادند در بهترین قسمت خانه اقامت کنند، برای همین استاد ناهید زودتر از همه می‌رفت و بدترین جا را برای خود انتخاب می‌کرد.

این نوازنده‌ی تار یادآور شد:‌ این حرکت ناهید در واقع برای کوچک‌ترها درس بود و باید بگویم لحظه‌لحظه‌ی بودن با استاد ناهید سوای کار هنر برای ما درس بود. من هم افتخار داشتم هفته‌ای یک یا دو شب میزبان ایشان باشم.

ساکت تاکید کرد: حسن ناهید تاریخ زنده‌ی موسیقی ایران است.

او با اشاره به وجوه دیگر شخصیت استاد ناهید، در بیان خاطره‌ای دیگر گفت: استاد ناهید به وسایل فنی علاقه‌ی زیادی دارند. یادم است برای کنسرت گروه مشکاتیان به کانادا رفته بودیم و من و بهداد بابایی در یک اتاق اقامت داشتیم. ساعت ۲ پس از نیمه شب استاد ناهید در اتاقمان را زد و بهداد را صدا زد. ما که نگران شده بودیم دیدیم استاد با یک اتو پشت در ایستاده‌اند و به بهداد گفتند روی این اتو بایست، وقتی دلیلش را پرسیدیم استاد به طنز پاسخ دادند آخر رویش نوشته است که صد کیلو وزن را تحمل می‌کند، می‌خواهیم ببنیم ایا همین‌طور است؟

این هنرمند در بخش دیگری از سخنانش به وقت‌شناسی حسن ناهید اشاره کرد و گفت: ایشان بسیار دقیق هستند و همیشه به موقع سرقرارها حاضر می‌شوند. او کم‌حاشیه‌ترین موزیسین معاصر ماست.

او اضافه کرد: همکاری با ناهید برایم تجربه‌ی بی‌سابقه‌ای است. همچنین بهترین کارهای من چه در زمینه‌ی تک نوازی و چه در کارهای ارکستری نتیجه‌ی در کنار ایشان بودن است.

ساکت یادآور شد: همه شهرت نوازندگی استاد ناهید در استودیو را شنیده‌اند؛ چراکه از چهره‌های باتجربه در زمینه‌ی نوازندگی در استودیو هستند و اثر اخیر که با سالار عقیلی کار کردند نیز از این هنر استاد بهره برده است. گاهی فکر می‌کردم اگر خواننده‌ای هم در کار نباشد، نی استاد خودش شعر است.

وی خاطره‌ی دیگری نیز از ناهید تعریف کرد و گفت: ایشان کلکسیونی از همه‌ی ابزار فنی را دارا هستند و یادم است زمانی که صبح‌ها ساعت ۹ تمرین داشتیم، اگر استاد سرحال بودند ساعت ۸ می‌آمدند و شروع به سیم‌کشی می‌کردند و زنگی درست می‌کردند که زمان استراحت و زمان پایان تمرین به صدا درمی‌آمد.

این هنرمند ادامه داد: پسر من عاشق استاد ناهید است. با اینکه فاصله‌ی سنی‌اش با استاد زیاد است اما ایشان با حوصله می‌نشینند و به زبان پسرم با او حرف می‌زنند.

او در پایان سخنانش اظهار کرد: تمام خصوصیات اخلاقی، آرامش ذاتی، تسلط استاد بر موسیقی از حدود ۶۰ سال پیش باعث می‌شود که از استاد ناهید شخصیتی تکرارنشدنی در موسیقی ایران به وجود آید و من دستش را می‌بوسم و همیشه شاگردش خواهم بود.

کیوان ساکت همچنین شعری از بیژن سمندر را که برای استاد ناهید سروده است نیز در این مراسم خواند:

سن جان آمدم منزل نبودی

نمی‌دانم چه جایی رفته بودی

کنون گر آمدی بازآ به منزل

که عیدی هست و بزمی هست و عودی

به نی باران رحمت بر دلم ریز

که می‌گویند ملاحان سرودی

اگر باران به کوهستان نبارد

به سالی دجله گردد خشک رودی

نام حسن ناهید با نی گره خورده است

هادی منتظری – نوازنده – هم که در این مراسم حضور داشت، در سخنانی گفت:‌ استاد ناهید دوست قدیمی و دیرین من هستند و زمانی که در رشته‌ای یا سازی سخن به میان می‌آید، چند شخصیت در ذهن انسان تداعی می‌شود. نام زنده‌یاد کسایی و نام استاد ناهید ساز نی را در ذهن ما تداعی می‌کند و باید بگویم نام حسن ناهید با نی گره خورده است.

این نوازنده‌ی پیشکسوت کمانچه افزود: خوشحالم که امروز بین این دوستان هستم و خوشحالم که ناهید را سلامت و سرحال می‌بینم؛ چراکه اخیرا دچار کسالت شده بود.

منتظری همچنین بیان کرد: سال‌هایی در دانشگاه افتخار داشتم در کنار این چهره‌ی نازنین حضور داشته و شاگردی کنم.

به گزارش ایسنا، در بخش دیگری از این مراسم فاضل جمشیدی – خواننده – گفت: برای توصیف حسن ناهید همین بس که نی یک قطعه از نیستان، همان خشک چوبی است که در ادبیات به‌کار می‌بریم و مضرابی هم ندارد و بی‌واسطه روح و نفس آدمی در آن دمیده می‌شود و جان می‌بخشد و هنرمندی چون ناهید همه‌ی وجودش را در نفیر این نی می‌دمد.

این خواننده همچنین گفت: به شهادت سفرهایی که با یکدیگر داشته‌ایم و نان و نمکی که با هم خورده‌ایم، درباره‌ی ایشان باید از نظم، ادب، وقت‌شناسی، نجابت، مهارت، صداقت، محبت و بی‌نیازی بگویم. خیلی‌ها تمام این صفت‌ها را دارند، ولی وقتی صحبت پول و تسویه حساب می‌شود عوض می‌شوند؛ اما ناهید به بی‌نیازی رسیده است.

وی افزود:‌به‌عنوان یک جامعه‌شناس معتقد هستم که هیچ جامعه‌ای به جمعیتش نمی‌نازد، یک جامعه به فرهیختگانش و اشخاص برجسته که دانشمند و هنرمند هستند و فن و هنری بالاتر از آدم‌های معمولی دارند، می‌نازد.

او ادامه داد: جامعه‌ی ما در زمینه‌ی سازوکارهای هنرمندان دچار مشکل است. شخصا نگران بزرگان موسیقی هستم و فکر می‌کنم تامین اجتماعی هنرمندان و فرهیختگان دچار مشکل است.

این هنرمند پیشنهاد کرد، ایسنا که به بهانه‌های مختلف به تجلیل از بزرگان هنری اقدام کرده، به مساله‌ی نهادهای مدنی نیز توجه داشته باشد.

جمشیدی در پایان سخنانش گفت: من دست‌بوس حسن ناهیدم و امیدوارم که همیشه کنارش باشم.

شیوه‌ نی‌نوازی را متحول کرد

رضا مهدوی – پژوهشگر موسیقی – نیز با حضور در این مراسم در ابتدای سخنانش گفت: از ایسنا سپاس‌گزارم که این سنت حسنه یعنی صله رحم را به جا آورده است و این موضوع باعث شد ما پس از سالیان یکدیگر را ببنیم.

او با اشاره به تاثیر سادگی در برگزاری چنین مراسمی، ادامه داد: این سنت حسنه بسیار مهم است و این مراسم فضای صمیمی، ساده و پرمفهومی دارد که چیزی به‌جز معنویت در آن دیده نمی‌شود و باعث می‌شود دیگران هم از این موضوع الگوبرداری کنند. امیدوارم همه بتوانند چنین فضاهایی را ایجاد کنند و از مفاخر فرهنگی تجلیل کنند.

این نوازنده‌ی سنتور اظهار کرد: حسن ناهید به واسطه‌ی نامش، حسنات و ویژگی‌های خاصی دارد و دارای مقام بالایی است و استادی است که نام ایران را به جهان عرضه می‌کند. او همیشه رفتارش الگوی دیگران بوده است، به ویژه در جامعه‌ی سیاست‌زده‌ی امروز.

مهدوی در ادامه‌ی سخنانش گفت: حسن ناهید در وزارت فرهنگ و هنر سابق، دانشگاه ودیگر جاها آموزش نی را نهادینه و ماندگار کرد و در کنار آن معرفت‌های زیادی دارد که باعث می‌شود این ساز در بین همگان جاری و ساری شود.

این مدیر هنری با بیان اینکه ناهید جای نی را میان خانواده‌ها باز کرد، افزود: خصوصیت قلندروارانه او الگویی است برای جوانان. ناهید اهل تبلیغات و مصاحبه کردن نیست اما همکاران و دوستان تمایل دارند که با او در ارتباط باشند. اگر کسی چنین معرفتی داشته باشد لازم نیست به‌دنبال شهرت باشد، بلکه شهرت به دنبالش می‌آید و وقتی نام حسن ناهید می‌آید، نی در ذهن متبادر می‌شود.

این موسیقی‌دان اضافه کرد: وقتی نام استاد ناهید را می‌آوریم، فن و اخلاق در کنار هم تداعی می‌شود؛ اما هر چه بررسی می‌کنیم، در زمینه‌ی استادان موسیقی کتاب یا رمانی یافت نمی‌کنیم. شاید دلیلش غلبه‌ی فرهنگ شفاهی ماست که حتی به خاطره نوشتن عادی هم عادت نداریم. امیدوارم شاهد این باشیم که روزی در رابطه با حسن ناهید حداقل رمان داشته باشیم.

مهدوی در پایان سخنانش گفت: ناهید شخصیتی است که می‌تواند نقطه عطف سنت و مدرنیته نام بگیرد؛ چون شیوه نی‌نوازی را متحول کرد.

هر کس با هنر ارتباط دارد با نام او و جایگاه نی‌نوازی او آشناست.

ساکت در ادامه صحبت‌های مهدوی اظهار کرد: استاد ناهید اولین نوازنده نی است که این ساز را به ساختار ارکستر وارد کرد. پیش از آن شاید این ساز با تنبک یا دیگر سازها نواخته می‌شد اما هیچ‌گاه به طور رسمی در ارکستر نی وجود نداشت. اولین کسی که توانست از روی نت نی بنوازد، ناهید بود.

به گزارش ایسنا، حسن ناهید نیز پس از گفته‌های دوستانش در سخنانی گفت: افتخار می‌کنم که از ۵۰ سال پیش در ارکسترهای مختلف به نوازندگی نی مشغول بودم. سال ۳۹ به تهران آمدم و با بسیاری از اساتید پیشکسوت این سال‌ها همکاری کردم. یکی از این ارکسترها ارکستر فرامرز پایور بود که علاوه بر آن با ارکستر مرحوم پرویز مشکاتیان و ارکستر وزیری به سرپرستی کیوان ساکت همکاری داشته‌ام و همکاری با ارکستر‌های درویشی، مهدی مفتاح و غیره نیز از این دست بود.

او از ارکسترهای شاعران قصه می‌گویند و ارکستر مرحوم اسدالله ملک به همراه ارکسترهای لطف‌الله مجد و فرهنگ شریف نیز یاد کرد که روزی با آنها همکاری می‌کرده است.

ناهید با اشاره به بدو ورودش به رادیو توضیح داد: از همان زمانی که به رادیو وارد شدم نی را انگشت‌گذاری کردم تا نوازندگان این ساز نیز مثل دیگران بتوانند از روی نت نوازندگی کنند. روح‌الله خالقی آن زمان به همه ۷۰ تومان حقوق می‌داد، ولی به خاطر این اقدام من ماهی ۱۰۰ تومان حقوق دریافت می‌کردم.

این نوازنده پیشکسوت اضافه کرد: ۵۰ سال نهایت تلاشم را کردم تا این ساز را در ارکستر جا بیاندازم اما سکته قلبی،‌ سکته مغزی و از بین رفتن دندان و لثه مرا از انجام کارهای دیگر محروم کرد. با این حال وظیفه خودم می‌دانم تا تجربیاتی را که طی ۶۰ سال نوازندگی به دست آوردم به دیگران منتقل کنم و امیدوارم تمام سازهای ایرانی جایگاه خودشان را به درستی پیدا کنند.

ناهید همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آشنایی‌اش با ساز نی به چه صورت بوده است، گفت: آن زمان حسن کسایی تنها نوازنده نی بود و من وقتی یک‌بار از خیابان رد می‌شدم از مغازه‌ای صدای نی کسایی را شنیدم و شیفته آن شدم. این در حالی بود که اصفهان تنها جایی بود که ساز نی داشت و چون استادی هم پیدا نمی‌شد، در آن زمان ساز را به صورت تجربی آغاز کردم و چون خیلی علاقه‌مند بودم، در ۱۶ سالگی میان دانش آموزان رتبه اول را کسب کردم و به کشورهای اروپایی مثل آلمان‌، اتریش‌، بلژیک، ترکیه، بلغارستان و… سفر کردم.

وی افزود: پس از آشنایی با مرحوم مهدی کمالی که سه‌تارساز ماهری بود، با اساتید دیگری آشنا شدم که مرحوم بهاری و نورعلی خان برومند از این دست بودند. آن زمان به من گفتند، باید پیش استادی بروی که فقط دعا کن قبولت بکند. آن زمان مرا به حسین دهلوی معرفی کردند.

او ادامه داد: وقتی نزد حسین دهلوی رفتم به من گفت سرم شلوغ است و خیلی گرفتارم اما چون به ساز علاقه داری و قول دادی که کار را تمام کنی تو را می‌پذیرم و آن موقع مرا به تالار فارابی فرستاد که یک ارکستر بزرگ مشغول کار بود. آن زمان هنرمندانی چون هوشنگ ظریف و محمد اسماعیلی در آنجا ساز می‌زدند و وقتی مرا دیدند، تعجب کردند که یک پسر شهرستانی ساز نی را از روی نت می‌زند.

ناهید همچنین گفت: آن زمان در تنها تلویزیون ایران اجرایی داشتیم که زنده بود و خوشبختم که مردم برای اولین بار نی را از این طریق دیدند.

در این مراسم، ساسان والی‌زاده – مدیرعامل خبرگزاری‌ دانشجویان ایران (ایسنا) – نیز ضمن تبریک و اهدای لوح تقدیر و تابلوفرشی به حسن ناهید، در سخنانی گفت: خشنودی خودم را از برگزاری این مراسم اعلام می‌کنم. یکی از مشکلات جامعه ما این است که بزرگان خود را نمی‌شناسیم، در حالی که اگر می‌خواهیم در مسیر درست پیش برویم، باید با بزرگانمان آشنا باشیم.

والی‌زاده با تاکید بر اینکه سیاست ذیل فرهنگ است‌، افزود: سیاست گاهی بر گلوگاه فرهنگ نشسته است و تعیین می‌کند که هنر چه مسیری داشته باشد. این در حالی است که هارمونی در ذات طبیعت است. مثلا بسیاری از عزا‌ها ‌و نوحه‌ها در ذات موسیقی هستند.

مدیرعامل ایسنا در پایان سخنانش تاکید کرد: برگزاری چنین نشست‌هایی ادای وظیفه شاگردی و استادی است در حق بزرگانی که شایسته تجلیل هستند و اینکه تذکر دهیم گمشده ما همچنان فرهنگ است. این مراسم جلسه حق‌شناسی است و امیدوارم استاد ناهید این توان را از ما بپذیرند.